Maceraperest Hille Emîri Dübeys B. Sadaka’nın 1132-1135 Yılları Arasında Irak Selçuklu Sultanları, Abbâsî Hilâfeti ve Büyük Selçuklu Hükümdarı ile Münasebetleri

Yıl 2022, Sayı: 19, 67 - 88, 27.06.2022

Pınar Kaya Tan

https://doi.org/10.16947/fsmia.1136431

Öz

Dübeys b. Sadaka başta Hille olmak üzere merkezî Irak’ta bulunan hânedanı Mezyedîlerin
otoritesini artırmak isteyen bir Arap Emîri’ydi. Bu sebeple hem Abbâsî Hilâfeti
ile hem de Irak Selçuklu Devleti ile bölgedeki çıkarları yüzünden ters düşmüş ve her iki
siyasî teşekkülle sıklıkla karşı karşıya kalmıştı. Bu münasebetle o, kimi zaman Abbâsî
Halifelerinin güçsüz durumlarından faydalanmaya çalışmış; kimi zamansa Irak Selçuklu
hânedan mensupları arasındaki taht mücadeleleri Dübeys’e aradığı fırsatı sunmuştu.
Ancak karşısına çıkan her türlü fırsattan istifade etmeye çalışmışsa da Dübeys b. Sadaka
istediği başarıları tam manasıyla elde edememişti. Muvaffak olamadığı zamanlarda
bölgeden kaçmak zorunda kalıp çevredeki hâkim güçlere sığınmış ve Dübeys’le birlikte
hânedanı da zor günler yaşamıştı. Bununla beraber onun yağma ve talan faaliyetleri hem
Abbâsîlere hem Irak Selçuklularına zarar vermiş, halkı güç durumda bırakmıştı. Nitekim
Dübeys b. Sadaka yadsınamaz şekilde her daim kendisinden korkulan emîrlerden biri olmuştu.
Mezkûr emîrin Batı ve Doğu’daki Selçuklular, ayrıca Abbâsîler ile münasebetlerini
inceleyen makalenin devamı niteliğindeki bu araştırmada Dübeys b. Sadaka’nın Büyük Selçuklu hükümdarı, Abbâsî Hilâfeti ve Irak Selçukluları üçgeninde 1132-1135 seneleri
arasında vuku bulan olaylardaki rolü, kaynaklardaki bilgiler ışığında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Dübeys b. Sadaka, I. Tuğrul, Mesʻûd b. Muhammed Tapar, Abbâsîler, Sencer, Müsterşid-Billâh

The Relations of Dubays b. Sadaḳa, the Adventurer Amīr of Ḥilla, with the Irāḳ Saldjūḳid Sultans, the ʿAbbāsid Caliphate and the Great Saldjūḳid Ruler Between 1132-1135

Öz

Dubays b. Sadaḳa was an Arab amīr who wanted to increase the authority of his dynasty
Mazyadids in central ʿIrāḳ, especially in Ḥilla. As a result, he conflicted with both
the ʿAbbāsid Caliphate and the ʿIrāḳ Saldjūḳ State because of his interests in the region
and he often confronted them. Sometimes he tried to take advantage of the weakness
of the ʿAbbāsid caliphs; sometimes the struggle for the throne among the members of
the ʿIrāḳ Saldjūḳid dynasty gave Dubays the opportunity he was looking for. However,
although Dubays b. Sadaḳa tried to take advantage of every opportunity that came his
way, he couldn’t achieve the success he desired. When he was unsuccessful, he had to
flee from the region and took refuge in the surrounding dominant forces, and not only
Dubays but also his dynasty went through hard times. In addition, his looting and plundering
activities hurt both the ʿAbbāsids and the ʿIrāḳ Saldjūḳids and left the public in a
difficult position. Eventually Dubays b. Sadaḳa undeniably became one of the amīrs who
was always feared. In this research, which is a continuation of the article examining the
relations of the aforementioned amīr with the Saldjūḳs in the West and the East, as well as
the ʿAbbāsids, the role of the Dubays b. Sadaḳa in the events that took place between the
years 1132-1135 in the triangle of the Great Saldjūḳ ruler, ʿAbbāsid Caliphate and ʿIrāḳ
Saldjūḳids will be evaluated in the light of the information in the sources.

Anahtar Kelimeler

Dubays b. Sadaḳa, Toghril I, Masʻūd b. Muḥammad Tapar, ʿAbbāsids, Sandjar, al-Mustarshid Bi’llāh

Kaynakça

• Ahmed b. Mahmûd, Selçuk-Nâme, haz. Erdoğan Merçil, I, İstanbul, 1977.