An Example of a Transitional Period in Medical Theory: Halid İzzet Bey and his Hıfzu’s-Sıhha

Yıl 2023, Sayı: 22, 23 - 52, 26.12.2023

Ahmet Göksu Fatma Afyoncu

https://doi.org/10.16947/fsmia.1408430

Öz

The aim of this study is to reveal the life of a military doctor who grew up in the
Ottoman Empire in the 19th century, to follow the innovations in this century through
his story and to evaluate his work titled Hıfzıssıhha. Halid İzzet Bey (d.1922) was an
Ottoman military doctor and surgeon who grew up in the 19th century. This century was
a period of developments in both the military and medical fields in the Ottoman Empire.
Halid İzzet Bey studied at Mekteb-i İdadi-i Tıbbiye-i Şahane (Medical High School) and
then completed his education at Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, where modern medicine
was taught. He worked at Haydarpaşa Military Hospital, Hamidiye Etfal Hospital and
Darülaceze, and in the last years of his civil service, he worked at Istib Hospital in
Macedonia. In addition to the two books he translated, his work titled “Hıfzıssıhha” (Sanitation)
shows that he was a doctor who took responsibility for public health. The aim
of his work is to be taught as a textbook and its target audience is middle level students.
The work lists the things that young people should do in order to spend their current
age in good health, as well as the issues they should pay attention to regarding marriage
and parenthood in their later life. It is noteworthy that a physician trained in modern
medicine bases some parts of his work on humoral pathology, which has been going
on since Hippocrates, and interprets these developments from a miasmatic perspective,
while following the bacteriological developments of his time. This approach is a good
example reflecting the spirit of the age.

Anahtar Kelimeler

Military doctor, public health, sanitation

Tıbbî Teoride Geçiş Döneminin Bir Örneği: Halid İzzet Bey ve Hıfzı’s-Sıhha’sı

Öz

Bu çalışmanın amacı 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde yetişmiş bir askeri doktorun
hayatını ortaya çıkarmak, onun sergüzeşti üzerinden bu yüzyıldaki yenilikleri takip
etmek ve kaleme aldığı Hıfzıssıhha adlı eserini değerlendirmektir. Halid İzzet Bey
(ö.1922) 19. yüzyılda yetişmiş bir Osmanlı askeri doktorudur ve cerrahtır. Bu yüzyıl
Osmanlı Devleti’nde hem askeri alanda hem tıp alanında gelişmelerin yaşandığı bir
dönemdir. Halid İzzet Bey, Mekteb-i İdadi-i Tıbbiye-i Şahane’de (Tıp Lisesi) okumuş,
oradan modern tıp eğitimi verilen Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de tahsilini tamamlamıştır.
Haydarpaşa Askeri Hastanesi’nde, Hamidiye Etfal Hastanesi’nde ve Darülaceze’de görev
yapmış, memuriyetinin son yıllarında Makedonya’da İştib Hastanesi’nde çalışmıştır.
Tercüme ettiği iki kitaba ek olarak, telif ettiği “Hıfzıssıhha” adlı eseri, onun toplum
sağlığı konusunda sorumluluk alan bir hekim olduğunu göstermektedir. Eserini kaleme almasındaki amacı, ders kitabı olarak okutulmasıdır ve hedef kitlesi orta kademedeki
öğrencilerdir. Eserde gençlerin hem içinde bulundukları yaşı sağlıklı geçirmeleri için
yapmaları gerekenler sıralanmakta, hem de ileriki yaşamlarında evlilik ve ebeveynlik
ile ilgili dikkat etmeleri gereken konular anlatılmaktadır. Modern tıp eğitimi almış bir
tabibin, eserinin bazı bölümlerinin teorik alt yapısını Hipokrat’tan o güne değin süregelen
hümoral patoloji üzerine kurması, çağındaki bakteriyolojik gelişmeleri takip etmekle
beraber bu gelişmeleri miyazmacı bir perspektiften yorumlaması eserde dikkat çeken
hususlardır. Bu yaklaşım da çağın ruhunu yansıtan güzel bir örnektir.

Anahtar Kelimeler

Askeri doktor, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, toplum sağlığı, hıfzıssıhha

Kaynakça

• BOA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi). DH.MKT. (Dahiliye Mektubi Kalemi), nr. 920-20; nr. 1043-11; nr. 1255-7; nr. 2618-68; nr. 2653-75. HH.İ. (Hazine-i Hassa İradeler), nr. 171-31.