Foreign Post Incident in European Journals: The Approach of the Universal Postal Union and Analysis of News Content on the Ottoman Postal Administration

Yıl 2023, Sayı: 22, 209 - 241, 26.12.2023

Mehmet Şükrü Yaman

https://doi.org/10.16947/fsmia.1408479

Öz

As a multifaceted fact the foreign post incident had a great repercussion throughout
the world until the early parts of the 20th century. Foreign post offices, an integral
component and consequence of the expansionist policies of European states, had a significant
impact on the Ottoman Empire. Western postal administrations conducted operations
within Ottoman settlements for an extended period. The Ottoman Empire also
came to the fore as a country where European postal administrations competed among
themselves. Foreign post offices, initially established on the basis of commercial and social
considerations, eventually gained a political dimension. The Ottoman Empire, which
adopted a Western-style postal system in 1840, prioritized the development of its domestic
postal infrastructure as a matter of institutional policy. However, this initiative was
met with resistance from European postal administrations who sought to maintain their
presence within Ottoman territory. Despite objections to the perceived lack of structural
transformation and operational competence within the Ottoman Postal Administration,
the Empire’s participation in the inaugural international postal congress in Bern in 1874
marked a significant turning point. Becoming a founding member of the Universal Postal Union enabled the Ottoman Empire to provide international postal services within
two years, fulfilling a critical requirement for membership that had been leveraged by
European States. Nonetheless, this did not resolve all of the Empire’s issues related to
foreign postal services, which continued to be a source of political, economic, and social
contention. Although the European press extensively covered this topic, a comprehensive
academic study has yet to be undertaken. In addition, little attention has been given in
foreign literature to alternative perspectives on the issue of foreign postal services in the
Ottoman Empire. This article aims to point out the gap in the literature by examining the
foreign press’s coverage of the Ottoman Empire’s postal system and exploring alternative
approaches to this topic.

Anahtar Kelimeler

European press, information dissemination, postal critics, Ottoman Post, Universal Postal Union

Avrupa Gazetelerinde Yabancı Posta Meselesi: Evrensel Posta Birliği’nin Yaklaşımı ve Osmanlı Posta Teşkilatı’na İlişkin Haber İçeriklerinin Analizi

Öz

Yabancı posta meselesi, çok yönlü bir olgu olarak 20. yüzyılın başlarına kadar dünya
genelinde büyük yankı uyandırmıştır. Avrupalı devletlerin yayılmacı politikalarının
önemli bir bileşeni ve neticesi olan yabancı postaneler, Osmanlı Devleti’ni de derinden
etkilemiştir. Batılı posta idareleri uzun yıllar müddetince Osmanlı yerleşimlerinde
faaliyet göstermiştir. Osmanlı Devleti, Batılı postaların kendi aralarında rekabette
bulunduğu ülke olarak da ön plana çıkmıştır. Ticari ve sosyal bir zeminde faaliyet zemini
bulmuş yabancı postaneler zaman içerisinde siyasi bir boyut kazanmıştır. Batılı tarzda
teşkilatlanmaya ilk kez 1840 tarihinde giden Osmanlı Devleti, kendi topraklarındaki
posta varlığını ve birikimini kurumsal bir temele oturtarak yerli posta yetkinliğine
yoğunlaşmıştır. Bu girişim, Avrupalı posta idareleri nezdinde kabul görmemiştir. 1860
sonrasında yoğunluk ve süreklilik kazanmış kapatma girişimlerinin geçerli bir temele
dayanmadığı öne sürülmüştür, zira onlara göre Osmanlı Posta Teşkilatı uluslararası posta
hizmeti sağlayabilecek yapısal dönüşümü henüz tam anlamıyla tesis edememişti. Osmanlı
pazarındaki faaliyetlerini sonlandırma noktasında koşul öne süren Avrupalı devletlerin operasyonel yetkinliğe işaret etmesi sonrasında içerideki ve dışarıdaki temaslarını
arttıran Osmanlı Devleti, Bern’de 22 devletin iştirakiyle düzenlenen ilk uluslararası posta
kongresinde yer almıştır. Kongre bitiminde, 9 Ekim 1874’te imzalanan Evrensel Posta
Sözleşmesi’yle kurulan Evrensel Posta Birliği’nin kurucu üyesi olarak iki yıl gibi kısa
süre içerisinde uluslararası posta hizmeti icra edebilir hâle gelmiştir. Avrupalı devletlerin
eksikliğini koz olarak kullandıkları en kritik koşulu da yerine getiren Osmanlı Devleti,
buna rağmen kesin çözüm elde edememiştir. Bu süreç zarfında Avrupa basınında siyasi,
ekonomik ve sosyal açılardan ele alınma lüzumu bulunan posta haberleri üretilmiştir. Bu
içerikler, henüz kapsamlı ve bir bütün olarak akademik bir çalışmanın konusu olabilmiş
değildir. Gazeteler haricinde yabancı literatürde Osmanlı Devleti’ni posta bağlamında
hedef alan içeriklere ilişkin bir karşı yaklaşım da şekillenmemiştir. Bu makale hem
bu bağlamdaki açığa temas ederek hem de yabancı gazetelerdeki içeriklerin posta
perspektifinden ele alınıp alınmadığını irdeleyerek literatürdeki eksikliğe dikkat çekmeyi
amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa basını, bilgi dağıtımı, posta eleştirileri, Osmanlı Postası, Evrensel Posta Birliği

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), İstanbul. Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR) Hariciye Nezareti Defterler (HR.TH)