Naive Style Effect in the Illumination of the Fâtih Period: The Case of Süleymaniye Library Hagia Sophia 3945 Cöng-i Devâvîn Inventory

Yıl 2024, Sayı: 23, 279 - 304, 12.06.2024

Nihal Aracı

https://doi.org/10.16947/fsmia.1499521

Öz

The veneration and love shown to scholars and artists by the Ottoman sultans led
to the adopting of the patronage of science and art as a state tradition. At the same time,
the sultans, who were themselves artists and highly developed intellectual faculties,
ensured the emergence of cultural and artistic environments with strong influences. One
of the most important results of this issue is the preparation of valuable artefacts with the
positive developments in the book arts.
In this study, the illumination of the work titled Djong-i Davāvīn with SK. Hagia
Sophia 3945 inventory, which was prepared to be presented to Fâtih Sultan Mehmed,
who came to the forefront with his patronage of science and art as well as his other strong
qualities, is discussed in the context of the naive style that was effective in shaping the
illumination art of the period. In the study’s introduction, the concept of art patronage is
discussed through examples from the Ottoman sultans. Then, the culture-art environment
of the Fâtih Period is presented within the framework of the Sultan’s art patronage.
Immediately afterwards, the art of illumination of the Fâtih Period and the effective
illumination schools in this period were explained. Afterwards, the illumination features
of the work are evaluated in the context of Naive Style. It has been observed that the work
mentioned above has an ornamentation programme that reflects all the characteristics of
the naive school in terms of general design features, application techniques, colours and
motives used.

Anahtar Kelimeler

Illumination, naive style, Fâtih period, djong

Fâtih Dönemi Tezhibinde Naif Üslûp Etkisi: Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya 3945 Envanterli Cöng-i Devâvîn Örneği

Öz

Osmanlı sultanları tarafından âlimlere ve sanatkârlara gösterilen hürmet ve sevgi,
ilim ve sanat hâmiliğinin devlet geleneği olarak benimsenmesine vesile olmuştur. Aynı
zamanda kendileri de sanatkâr olan ve entelektüel yönleri oldukça gelişmiş olan sultanlar,
güçlü etkileri hâiz kültür-sanat ortamlarının doğmasını sağlamışlardır. Bu hususun en
önemli sonuçlarından biri de kitap sanatlarında görülen müspet gelişmelerle birlikte
kıymetli eserlerin hazırlanmasıdır.
Bu çalışmada da diğer güçlü vasıflarının yanında ilim ve sanat hâmisi yönüyle de ön
plana çıkmış Fâtih Sultan Mehmed’e takdim edilmek üzere hazırlanan SK. Ayasofya 3945
Envanterli Cöng-i Devâvîn isimli eserin tezhibi, devrin tezhip sanatının şekillenmesinde
etkili olan naif üslûp bağlamında ele alınmıştır. Çalışmanın girişinde, sanat hâmiliği
kavramı Osmanlı sultanlarından verilen örnekler üzerinden tartışılmış, devamında ise
Fâtih dönemi kültür-sanat ortamı Sultân’ın sanat hâmiliği çerçevesinde aktarılmıştır.
Hemen akabinde, Fâtih dönemi tezhip sanatı ve bu devirde etkili olan tezhip üslûpları
anlatılmıştır. Sonrasında ise, çalışmanın konusu olan eserin tezhip özellikleri naif üslûp bağlamında değerlendirmeye çalışılmıştır. Mezkûr eserin, genel tasarım özellikleri,
uygulama teknikleri ile kullanılan motifler ve renkler gibi hususlarda, naif üslûbun tüm
özelliklerini yansıtan bir bezeme programına sahip olduğu müşâhede edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tezhip, naif üslûp, Fâtih Dönemi, cönk

Kaynakça

• Arıkan, Mehmet, “Fenâdan Bekâya İp Atmak: Fâtih Sultan Mehmed’in Özel Kütüphanesindeki Tasavvuf Eserleri”, Osmanlı’da İlm-i Tasavvuf (içinde), İstanbul, İSAR Yay., 2018. Aşıcı, Seher, “Kitap Dostu Bir Sultan: Fatih”, Hat ve Tezhip Sanatı (içinde), ed. Ali Rıza Özcan, 2. bs., Ankara, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2012.