Nazif Pasha: Jerusalem Governorship (Mutasarrıf) and Tribal Politics in the Context of the Center-Periphery Relations

Yıl 2025, Sayı: 25, 137 - 156, 18.06.2025

Kübra Tolak Zekeriya Kurşun

https://doi.org/10.16947/fsmia.1722252

Öz

This article examines the administrative actions of Mehmed Nazif Pasha during his
first governorship of Jerusalem in 1867. Mehmed Nazif Pasha (1825–1889) held several
key positions in the Ottoman bureaucracy, including governor and minister, and began
his career under the patronage of Serdar-ı Ekrem Ömer Lütfi Pasha. He served twice as
the governor of Jerusalem, first in 1867 and again in 1872. His first governorship marked
the beginning of a process referred to as the “Jerusalem Reform,” which aimed to collect
taxes from Bedouin tribes in Gaza, Hebron (Halilurrahman), and Jerusalem. As a result
of these efforts, written pledges of loyalty were obtained from the tribes, documents that
can be seen as contractual acknowledgments of allegiance to the central authority. These
pledges were not merely symbolic but were implemented and enforced in practice. In
addition, Mehmed Nazif Pasha introduced a series of administrative and military reforms,
playing a significant role in shaping the center-periphery relations of the period. Rather
than offering a direct biography, this article investigates the measures taken by Nazif
Pasha to reinforce central control in the region, drawing primarily on archival sources.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Nazif Pasha , Jerusalem Reform , Gaza , Bedouin tribes , tax collection

Nazif Paşa: Merkez-Çevre İlişkileri Bağlamında Kudüs Mutasarrıflığı ve Kabile Siyaseti

Öz

Bu makale 1825-1889 yılları arasında yaşamış ve Osmanlı bürokrasisinin çeşitli
kademelerinde görev almış Mehmed Nazif Paşa’nın 1867 yılı ilk Kudüs Mutasarrıflığı
dönemindeki icraatlarına odaklanmaktadır. Meslek hayatının başlangıç yıllarını Serdar-ı
ekrem Ömer Lütfi Paşa’nın himayesinde sürdürmüş ve mutasarrıflık, valilik ve nazırlık
yapmıştır. İlki 1867 ve ikincisi 1872 yıllarında olmak üzere iki kez Kudüs Mutasarrıflığı
görevinde bulunmuştur. İlk mutasarrıflığı sırasında “Kudüs Islahatı” olarak isimlendirilen
süreç; Gazze, Halilürrahman ve Kudüs’te bulunan konar göçer kabilelerden
çeşitli vergilerin tahsil edilmesi için yürütülen çalışmaları ifade etmektedir. Bu çalışmalar
sonucunda aşiretlerden devlete bağlılık taahhütnamesi alınmıştır. Bir bakıma çevredeki
bir grup ile merkezin sözleşmesi olarak nitelendirilmesi mümkün olan bu taahhütname, uygulamaya sokularak pratiğe aktarılmıştır. Ayrıca Mehmed Nazif Paşa; ilk Kudüs mutasarrıflığı
sırasında mülkî ve askerî alanda çeşitli düzenlemeler yaparak dönemin merkez-
çevre ilişkilerinin tesisinde önemli roller üstlenmiştir. Bu makale, Nazif Paşa’nın
doğrudan bir biyografisi olmayıp daha ziyade merkezî idarenin etkisini artırmak için bölgede
aldığı tedbirleri, ağırlıklı olarak arşiv belgeleri ışığında incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Nazif Paşa , Kudüs ıslahatı , Gazze , aşiretler , vergi tahsili

Kaynakça

• Ahmed Lütfi Efendi, Vak’anüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi., ed. Münir Aktepe, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1991.
• Akpınar, Alişan - Eugene L. Rogan, Aşiret, Mektep, Devlet: Osmanlı Devleti’nde Aşiret Mektebi, Aram Yayıncılık, 2001.
• Avcı, Yasemin, Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs: (1890-1914), İstanbul, Phoenix Yayınevi, 2004.