KENTLEŞMEDE ÇEVRE FAKTÖRLERİNİN ÖNEMİ VE ELAZIĞ KENTİ ÖRNEĞİ

Yıl 2011, Cilt: 9 Sayı: 2, 64 - 78, 30.04.2011

Ayhan Ünlü Müslün Sara Tunç

Öz

Tarih
boyunca yerleşmelerin yer seçiminde suyun bulunabilirliği, toprağın
verimliliği, ormanlık bölgelere yakınlık, ulaşım ve can güvenliği gibi etmenler
etkili olmuştur. Bunların yanı sıra topoğrafik, jeolojik ve meteorolojik
şartlar yerleşmelerin karakterini etkilemiştir. Yirminci yüzyılın ikinci
yarısında hava, su, toprak gibi çevrenin temel bileşenlerinin kirlenmesi, şehir
planlamada çevre etmenlerinin dikkate alınmasını gerekli kılmıştır.  Şehirlerde nüfus yoğunluğunun artması,
topoğrafik ve meteorolojik şartlara göre şehirlerin yanlış yerleşmesi, yanlış
parselasyon, düşük vasıflı yakıt ve yakma teknikleri, yeşil alanların azlığı,
izolasyonun yeterince yapılmaması, taşıt sayısının artması, çöplerin yeterince
zararsız hale getirilmemesi, endüstrilerin yanlış yer seçimi, toprakların amaç
dışı kullanılması, atıksuların uygun yöntemlerle uzaklaştırılamaması gibi
nedenlerle çevre sorunları kentlerde hızla artmaktadır. Bu çalışmada, hava, su,
toprak, katı atık ve gürültü kirliliğinin şehirlerde oluşturduğu sorunlar
açıklandıktan sonra planlama aşamasında yerleşmelerin geleceğe yönelik çevre
sorunlarını en aza indirmek için alınması gerekli önlemler sunulmuştur. Bu
sorunlar ve önlemler Elazığ kenti örneğinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Kentleşme, Planlama, Çevre

Kaynakça

• 1. Arslanoğlu Işık H. ve Nacar Koçer, N. 2010. “Çevre Güvenliği ve Halk Sağlığı Açısından Katı Atık Arıtımı ve Bertarafı”, UKAY, İstan-bul, 165-173.
• 2. Boybay, M., Kaya, M. ve Arslan, M. 1993. Elazığ’daki Yağışlarda Kirliliğin İncelenmesi, TÜBİTAK Doğu Degisi, Cilt 17, Sayı 2.
• 3. Ceylan, M., Başaran, Ç., Şen, İ., Köymen, E. 2011. Elazığ Şebeke Suyu Kalitesi, Bitirme Projesi, Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü, Elazığ.
• 4. Çavuşoğlu, K., Kılıç, S. and Kılıç, M. 2009. The Effects of Lead (Pb) Pollution Caused by Vehicles on the Polen Germination and Polen Tube Growth of Apricoat (Prunus armeniaca cv. Şekerpare) Anatomy of Fine Leaves, Biological Diversity and Convervation, 92-98.
• 5. Çelik, H. M. 2003. Türk Kent Planlama Sisteminin Dünya Planlama Teorisindeki Yeri ve Açmazları, Planlama Dergisi, 4(26), 93-105.
• 6. Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik, 11 Kasım 2008 Tarih ve 27051 Sayılı Resmi Gazete.
• 7. Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yö-netimi Yönetmeliği, 7 Mart 2008 Tarih ve 26809 Sayılı Resmi Gazete.
• 8. Demir, D., Altınbaş, M., Arkan, 1999. “Katı Atıklar için Entegre Yönetim Yaklaşımı”, Kent Yönetimi İnsan ve Çevre Sorunları Sempozyumu, Cilt III, Çevre Yönetimi ve Kontrolü, İstanbul, 252-262.
• 9. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 2008.
• 10. Ekinci, C.E. 2003. Yalıtım Teknikleri, Atlas Yayın Dağıtım, İstanbul.
• 11. Guisti, L. 2009. A Review of Waste Management Practices and Their Impact on Human Health, Waste Management, 29, 2227-2239.
• 12. Gül, N. 2007. Elazığ İli İçme Suyu Problemleri ve Çözüm Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• 13. Gürtekin, E. 2008. Elazığ İl Merkezinde Hava Kirliliği, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, 78-82.
• 14. Hammer, G. 2003. Solid Waste Treatment and Disposal: Effects on Public, Health and Environmental Safety, Biotechnology Advances, 22, 71-79.
• 15. Hanay,Ö., Koçer, N.N. 2006. Elazığ Kenti Katı Atıkları Geri Kazanım Potansiyelinin Belirlenmesi, Fırat Üniversitesi, Fen ve Müh. Bil. Der-gisi, 18(4), 507-511.
• 16. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, 07.02.2009 tarih ve 27134 sayılı resmi gazete.
• 17. Karabiber, Z. 2002. Gürültü Kirliliği ve Yapılarda Ses Yalıtımı İzolasyon Dünyası Dergisi, Eylül – Ekim, 6-10.
• 18. Karakaya, İ. 2008. İstanbul için Stratejik Kentsel Katı Atık Yönetimi Yaklaşımı, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 19. Karpuzcu, M. 1991. Çevre Kirlenmesi ve Kontrolü, 318 s. Kubbealtı Neşriyatı:28, İstanbul.
• 20. Kohlhammer, W.B.M.L7. 1988. (Bundesminister fiir Umwelt Naturschutz und Reaktorsicherheit) was sie schon immer Über Utmischutz wissen wolten, Verlag GmbH. Mercedes-Drack. Sluttgart. Berlin, Köln, Mainz, 247s.1.
• 21. Kor, N. ve Öztürk, İ. 2006. Katı Atık Ana Planı, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, İstanbul.
• 22. Kurra, S. 1998. Gürültü Ulusal Çevre Eylem Planı, DPT.
• 23. Nacar Koçer , N., Uslu, G., Arslanoğlu Işık, H., Hanay, Ö. 2007. “Elazığ Kent Merkezinde Gürültü Düzeyi Üzerine Trafik, Endüstri ve Ticari Faaliyetlerin Etkisi”, 7. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi, İzmir, 676-684.
• 24. Orhon, D., Sözen, S., Üstün, B., Görgün, E. ve Karahan-Gül, Ö. 2002. Su Yönetimi ve Sürdürülebilir Kalkınma, Vizyon 2023, Bilim ve Teknoloji Stratejileri Teknoloji Öngörü Projesi, Ön Rapor, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Paneli.
• 25. Özdemir, M. A. ve Boyraz, Z., Elazığ Şehir Merkezinde Hava Kirliliğini Doğuran Nedenler ve Kirlilik Parametrelerinin Zaman İçindeki Değişimine Coğrafi Bir Yaklaşım, Doğu Coğrafya Dergisi 8, 163-182.
• 26. Özer, M. N. 2005. Türkiye’de Kentsel Tasarım Olgusu, Şehircilik Çalışmaları, Nobel Yayınevi, Ankara, 169-183.
• 27. Özsoy, T. ve Örnektekin, S. 2008. Kuzeydoğu Akdeniz’de Kızıl Yağmurlar, Ekoloji, 18, 69, 20-31.
• 28. Sönmez, İ., Kaplan, M. ve Sönmez, S. 2008. Kimyasal Gübrelerin Çevre Kirliliği Üzerine Etkileri ve Çözüm Önerileri, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 25(2), 24-34. 29. Şahin, C. 1989. Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğini Etkileyen Doğal Çevre Faktörleri, Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Cilt I, Sayı 1, Ankara.
• 30. Şengün, M.T. ve Kıranşan, K. 2010. Türkiye’yi Etkileyen Çöl Tozları, Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, 367-371.
• 31. TÇV 2003. Türkiye’nin Çevre Sorunları, Türkiye Çevre Vakfı Yayını 464 s., Ankara.
• 32. Uslu, G., Koçer, N.N, Öbek, E. 2000. Elazığ’da Gürültü Kirliliğinin Araştırılması, F.Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12(1), 121-128.
• 33. Uslu, G., Ünlü, A., Arslan, E.I. 1998. “Elazığ Şebeke Suyu Kalitesinin Araştırılması”, Kayseri I.Atıksu Sempozyumu, Kayseri, 375-379.
• 34. Ünlü, A ve Tunç, M.S, 2011. “Elazığ Kenti İçme Suyu Kalitesi ve Karşılaşılan Sorunlar”, 6. Kentsel Altyapı Sempozyumu, Antalya, 249-262.
• 35. Ünlü, A. 2000. Doğu Anadolu Bölgesi’nin Su Kirliliği Sorunları, 2000 GAP Çevre Kongresi, 859-872.
• 36. www.cevre.org.tr
• 37. Yıldız, M. 2005. Doğal Kaynakların Dengeli Kullanımı ve Kentsel Sürdürülebilirlik Bağlamında Bir Model Önerisi, Çevre (EKO)-Kent, Şehircilik Çalışmaları, Nobel Yayınevi.