Orta Toroslarda Karbonatlı Kayaçlar İle İlişkili Sarıveliler (Karaman) Floritlerinin Nadir Toprak Element Jeokimyası

Yıl 2019, Cilt: 31 Sayı: 2, 519 - 528, 27.09.2019

Yusuf Uras Cihan Yalçın Muhittin Karaman

https://doi.org/10.35234/fumbd.567135

Öz

Orta
Toroslar’da karbonatlı kayaçlar ile ilişkili Zn-Pb yatakları ile barit ve
florit zenginleşmeleri bulunur. Florite ait Nadir Toprak Elementleri (NTE)
kökensel yorumlamada kullanılır. Orta Toroslarda yer alması ve bölgeye yakın
alanlarda da florit oluşumlarına rastlanılması sebebiyle Sarıveliler floritinin
oluşumunun ortaya konulması önem arz eder. Bu çalışmanın amacı floritin oluşumu
ve NTE jeokimyasının ortaya konularak diğer yataklar ile karşılaştırılmasıdır.
Sarıveliler ilçesi batısında Aladağ Birliğine ait Erken-Orta Triyas yaşlı
kireçtaşları florit içerir. Damar tipi şeklinde ve epijenetik oluşumlu
cevherleşmede parajenez florit, galenit, kuvars ve kalsitten oluşur.
Sarıveliler floritlerinin NTE jeokimyası, floritlerin NTE bakımından fakir
olduğunu gösterir. Floritler, kireçtaşları içerisinde gelişmiş kırık ve
çatlaklarda hidrotermal evrede oluşmuştur. Düşük Y oranları, cevherleşmede
formasyon sularının etkin olduğunun göstergesidir. Cevher oluşumunda ortam
düşük sıcaklık ve yüksek oksijen fugasitesine sahiptir. Sarıveliler floritleri
(Tb/Yb)_n–(La/Yb)_n diyagramında New Mexico kristalize
alanında, (La/Yb)_n–(Eu/Eu*)_n ve Sr–(Eu/Eu*)_n
diyagramlarında Büyükkızılcık floritlerine benzer alanda, Sc/Eu–Sr diyagramında
Akdağmadeni floritleri alanında ve Sc–∑REE diyagramında ise ağır metaller
alanında dağılım göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Aladağ birliği, florit, nadir toprak elementi (NTE), Sarıveliler (Karaman)

Destekleyen Kurum

Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

2014/2-10YLS

Kaynakça

• [1] Ketin İ. Anadolu’nun tektonik birlikleri. MTA Dergisi 1966; 66: 20-34.
• [2] Okay A, Tüysüz O. Tethyan sutures of northern Turkey. In: B. Durand, J L. Olivet, E. Horvath and M. Serrane (Eds.), The Mediterranean basins, extension within the Alpine Orogen. Geol. Soc. London Spec. Publ. 1999. 156: 475-515.
• [3] Kuşçu M. Göktepe (Ermenek - Konya) kuzey kesimi Pb – Zn zuhurlarındaki floritlerin Y (Yitriyum) içerikleri. Bulletin of The Geological Society of Turkey 1984; 27: 57-60.
• [4] Kuşçu M. Göktepe (Ermenek-Konya) yöresinin Pb-Zn zuhurları. TJK bülteni 1985; 28: 35-46.
• [5] Kuşçu M, Cengiz O. Karbonatlı kayaçlara bağlı Orta Toroslar Zn-Pb cevherleşmelerinin kükürt izotopları incelemesi. TJK Bülteni 2001; 44(3): 59-73.
• [6] Hanilçi N. Formation of the carbonate-hosted Pb–Zn deposits in Central and Eastern Taurus [unpublished Ph.D. thesis]: Natural Science Institute, Istanbul University 2003; p. 166, Istanbul.
• [7] Gökçe A, Bozkaya G. Karalar (Gazipaşa-Antalya) barit-galenit yataklarının jeolojisi ve sıvı kapanım özellikleri. Türkiye Jeoloji Bülteni 2003; 46: 1.
• [8] Cengiz O, Kuşçu M. Geological properties of galena-bearing barite and barite deposits in the central Taurides. 41st Forum on the Geology of Industrial Minerals 2005.
• [9] Gümüş L, Kumral M, Yalçın C, Kaya M, Ünlüer TA, Öztürk S, Karaman M. Aladağ birliği (Çayarası-Alanya) içerisinde karbonatlı kayaçlar ile ilişkili baritli Zn-Pb cevherleşmesinin jeolojisi ve jeokimyası. Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Kapadokya Yerbilimleri Sempozyumu Özel Sayısı 2018; 7(3): 1209-1213, doi: 10.28948/ngumuh.502461.
• [10] Işık V. Torosların Jeolojisi; Türkiye Jeolojisi Ders Notu. Ankara Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 2016, Ankara.
• [11] Şengör AMC, Yılmaz Y. Tethyan evolution of Turkey, a plate techtonic approach. Techtonophysics 1981; 75: 81–241.
• [12] Özgül N. Torosların bazı temel jeolojik özellikleri. T.J.K. Bül. 1976; 19: 65-78.
• [13] Göncüooğlu MC, Dirik K, Kozlu H. Pre- Alpine and Alpine Terranes in Turkey: Explanatory notes to the terrane map of Turkey. Annales Ge´ologique Pays Helle´nique 1997; 37: 515-536.
• [14] Bozkaya Ö, Yalçın H.. Diagenetic to low-grade metamorphic evolution of clay mineral assamblages in Paleozoic to early Mesozoic rocks of Eastern Taurides, Turkey. Clay Minerals 2004; 39: 481-500.
• [15] Demirtaşlı E. Pınarbaşı, Sarız ve Tufanbeyli ilçeleri arasında kalan yörenin jeolojisi: İ:Ü.F.F.Min. Ve Petr. Kürs. (Bitirme Ödevi) 1979; 30 Sayfa. Yayınlanmamış, İstanbul.
• [16] MTA. Alanya O29 d1 paftası. 1:25.000 ölçekli Jeoloji Haritası.
• [17] Demirtaşlı E. Toros kuşağının petrol potansiyeli. Türkiye 3. Petrol Kongresi Bildiriler Kitabı 1976; S. 55- 61, Ankara.
• [18] Tanar Ü, Gökçen N. Mut-Ermenek Tersiyer istifinin stratigrafisi ve mikropaleontolojisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 1990; 110; 175-180.
• [19] Gedik A, Birgili Ş, Yılmaz H, Yoldaş R. Mut-Ermenek-Silifke yöresinin jeolojisi ve petrol olanakları. TJK Bülteni 1979; 22: 7-26.
• [20] Tanar Ü. Mut havzası Tersiyer istifinin stratigrafik ve mikropaleontolojik (Ostrokod ve foraminifer) incelemesi. Çukurova Üniv. Fen Bilimleri Enst. (Basılmamış Doktora Tezi) 1989; Adana.
• [21] Rollinson H. Using geochemical data. library of Congress Catolog 1993.
• [22] Uras Y. Feke (Adana) ve Bayındır (Kaman) fluoritlerinin nadir toprak elementlerinin karşılaştırılması. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstütisi Doktora tezi 2002; 86s.
• [23] Evensen NM, Hamilton PJ, O'Nions RK. Rare-Earth abundances in chondritic meteorites. Geochimica et Cosmochimica Acta 1978; 42: 1199-1212.
• [24] Möller P, Morteani G. On the geoehemical fractination of rare earth elements during the formation of Ca minerals and its application to problems of the genesis of ore deposits in Augustiths, In: S.S. (Ed)., The Significance of Trace Elements in Solving Petragenetic Problems and Controversies: Theophrastus Pub. 1983; 747-791, Athens.
• [25] Constantopoulos J. Fluid inclusion and rare earth element geochemistry of florite from South-Central Idaho, Economic Geology 1988; 83: 626-636.
• [26] Palmer DAS, Willams-Jones A.E. Genesis of the carbonatite hosted florite deposit at Amba Dongar, India, Evidence from fluid inclusions, stable isotopes and whole rock-mineral geochemistry. Econ. Geol 1996; 91: 934–950.
• [27] Williams-Jones AE, Palmer DAS. Fluid evolution of the Amba Dongar carbonatite complex, India. Chem. Geol. 2002; 185: 283-301.
• [28] Möller P, Parekh PP, Schneider HJ. The application of Tb/Ca, Tb/la abundance ratios to problems of fluorspar genesis. Min. Deposits 1976; 11: 111-116.
• [29] Brookins D. Aqueous geochemistry of rare earth elements, in geochemistry and mineralogy of the rare earth elements, Reviews in Mineralogy 1989; 21: 201-225.
• [30] Schneider HJ, Möller P, Parekh PP. Rare earth elements distribution in fluorites and carbonate sediments of the East-Alpine Mid Triassic sequences in the Nordliche Kalkalpen. Mineralium Deposita 1975;10: 330-344.
• [31] Şaşmaz A, Yavuz F, Sağıroğlu A, Akgül B. Geochemical patterns of the Akdağmadeni (Yozgat, Central Turkey) fluorite deposits and implications. J. Asian Earth Sci 2005; 24: 469-479.
• [32] Hill GT, Campell AR, Kyle PR. Geochemistry of southwestern New Mexico fluorite occurrences: Implications for precious metals exploration in fluorite bearing systems. J. Geochem. Expl 2000; 68: 1–20.
• [33] Uras Y, Caliskan V. Geochemical patterns of the Buyukkizilcik (Kahramanmaras) fluorite deposits. Geochemistry International 2014; 52(12): 1087–1100.