İŞGÜCÜ PİYASASINDA KADINLARA YÖNELİK AYRIMCILIK VE EŞİTSİZLİĞİN ÖNLENMESİNDE SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNİN ETKİSİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 141 - 166, 21.12.2021

Kübra Nur Öztürk , Ali Kemal Nurdoğan

Öz

Çalışma hayatının tarihsel gelişim süreci içerisinde kadının çalışma hayatına katılması farklı şekillerde ve farklı nedenlerle gerçekleşmiştir. Bu süreç içerisinde Sanayi Devrimini bir kırılma noktası olarak görmek gerekir. Sanayi Devrimi öncesi ücretsiz aile işçisi olarak ev işleri ve tarım sektöründe emek arz eden kadın Sanayi Devrimi sonrasında hizmet ve sanayi sektöründe işçi olarak görülmektedir. Gerek Sanayi Devrimi öncesi gerekse sonrasında kadın işgücü piyasasında eşitsizlik ve ayrımcılık uygulamalarıyla karşılaşmıştır. Süreç içerisinde toplumsal yapıda yaşanan değişim ve işgücü piyasasında görülen gelişmeler kadınların çalışma biçimleri ve çalışma koşulları açısından olumlu yönde gelişme göstermiştir. Ancak erkek çalışanlar ile kadın çalışanlar arasında ayrımcılık ve eşitsizlik çeşitli şekillerde devam etmiştir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği yaklaşımı ve kadına yüklenen görevler ayrımcılık ve eşitsizlik uygulamalarının temelinde yatan ana unsur olarak kabul edilmektedir. Günümüzde pozitif ayrımcılık ilkesi temelinde sürdürülen uluslararası ve ulusal politikalar ile işe giriş, kariyer basamaklarında yükselme ve ücret konuları başta olmak üzere çalışma hayatında var olan mevcut ayrımcılık ve eşitsizliklerin önlenmesi hedeflenmektedir.
Çalışmanın amacı, kadınların işgücü piyasasında yaşamış olduğu ayrımcılık ve eşitsizliğin önlenmesine yönelik olarak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile getirilen düzenlemeleri incelenmektir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda sigortalı olarak tanımlanan kişiler arasında cinsiyet ayrımı yapılmadan eşitlik ilkesi gözetilerek sigortalı ve hak sahibi kişilerin hak ve ödevleri düzenlenmiştir. Analık sigortası, yaşlılık sigortası, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası düzenlemeleri kapsamında sigortalı kadınlara sunulan hak ve edinimler kadınların karşılaştığı ayrımcılık ve eşitsizliği gidermeye yönelik hükümleri barındırmaktadır. Ancak Kanunun sigortalı olarak saymadığı kadınlar için eşitsizlik ve ayrımcılığı önleyecek bir mekanizma bulunmamaktadır. Kayıt dışı çalışan ve sigortalı olarak kabul edilemeyen kadınları koruyacak politikaların geliştirilmesine ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal güvenlik, Esnek çalışma, Çalışma hayatında ayrımcılık

The Effect Of Social Security System On Preventing Discrimination And Inequality Against Women In Labor Market

Öz

After the industrial revolution, it is seen that women supply labor at low wage levels in return for long-term and bad conditions in the labor market. With the developments in the labor market, women's working styles and working conditions have improved positively. However, discrimination and inequality between male employees and female employees continued. Existing discrimination and inequality are frequently seen in employment, career advancement and remuneration.
The International Labor Organization establishes international labor standards for the prevention of all kinds of discrimination that women have experienced in the labor market with its recommendations and agreements. The Republic of Turkey has made arrangements to prevent discrimination and inequalities in the labor market in its national legislation, primarily the Labor Law No. 4857 and the Social Insurance and General Health Insurance Law No. 5510, in accordance with the constitution within the framework of international labor standards.
The rights and acquisitions offered to insured women within the scope of maternity insurance, old age insurance, work accident and occupational disease insurance regulations in the Social Insurance and General Health Insurance Law No. 5510 contain provisions to eliminate the discrimination and inequality faced by women. Likewise, it includes positive discrimination practices against women in the rights and acquisitions offered to beneficiaries from survivors' insurance.
The aim of the study is to examine the regulations brought by the Social Insurance and General Health Insurance Law No. 5510 in order to prevent discrimination and inequality experienced by women in the labor market.
The rights and duties of the insured and beneficiaries are regulated by considering the principle of equality without making any gender discrimination among the persons defined as insured in the law. Efforts are made to eliminate inequality and discrimination in the labor market through positive discrimination practices for women who are considered as insured. However, there is no mechanism to prevent inequality and discrimination for women whom the Law does not count as insured. There is a need to develop policies to protect women who work informally and cannot be considered as insured.

Anahtar Kelimeler

Social security, flexible working, discrimination in working life

Kaynakça

• Alp, A. (2007). Yeni Çalışma Biçimleri ve Değişen Aile Yapısı Bağlamında Çalışan Kadınlar, Tezsiz Yüksek Lisan Projesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Blau F.D., Kahn L. M. (l999), Analyzing the Gender Pay Gap. The Quarterly Review of Economics and Finance 39, 625-646.
• Barutçugil, İ. (2002). İş Hayatında Kadın Yönetici. İstanbul: Kariyer Yayınları.
• Canbolat, T., Özkan, S. (2017). Doğum Borçlanması Yapılabilecek Süreler. İş ve Hayat, 3 (6), 105-136.
• Cerev, G.(2017). Türkı̇ye’de Emeklı̇lerı̇n Çalışma Hayatına Yenı̇den Katılmalarının Hukuksal Boyutu. Proceedings Book of 2nd International Scientific Researches Congress on Humanities and Social Sciences (IBAD-2017), İstanbul
• C100-Equal Remuneration Convention, (1951). https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312245:NO, (Erişim tarihi: 09.06.2021).
• C111-Discrimination (Employment and Occupation) Convention, (1958). https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312256:NO, (Erişim tarihi: 09.06.2021).
• C122-Employment Policy Convention, (1964). https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:::NO:12100:P12100_ILO_CODE:C122:NO, (Erişim tarihi: 09.06.2021).
• C156-Workers with Family Responsibilities Convention, (1981). https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312301:NO, (Erişim tarihi: 09.06.2021).
• C177-Home Work Convention, (1996). https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312322:NO, (Erişim tarihi: 09.06.2021).
• C183-Maternity Protection Convention, (2000). https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312328:NO, (Erişim tarihi: 09.06.2021).
• C190-Violence and Harassment Convention, (2019). https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:3999810:NO, (Erişim tarihi: 09.06.2021).
• Çakır, Ö. (2015). Türkiye'de Kadının Çalışma Yaşamından Dışlanması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0 (31), 25-47.
• Demirağ, S., Çiftçi, S. (2017). Psychological Intimidation at Workplace (Mobbing). J Psychol Psychother 7: 305.
• Demirbilek, S. (2007). “Cinsiyet Ayrımcılığının Sosyolojik Açıdan İncelenmesi” , Dokuz Eylül Üniversitesi, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 44(11), 12-27.
• Dirik, N. ,(2016), “ Türkiye’de Kadın İstihdamının Önündeki Engellerin Aşılmasında Girişimciliğin Önemi ve Kamu İstihdam Kurumlarının Rolü”, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü Uzmanlık Tezi.
• Dreher, G. F. (2003). “Breaking the glassceiling: The effects of sexratios and work-life programs on female leadership at the top” Human Relations, 56(5), 541-562.
• Erdoğdu, S. , (2009), “2007 Yılında Kadınlar ve Çalışma Yaşamı” , Yol-İş Dergisi, S.93, Nisan 2008.
• Göktaş, M. (2015). Başkasının Bakımına Muhtaç Ağır Engelli Çocuğu Bulunan Kadın Sigortalıların Emekliliği. İş ve Hayat, 1 (1), 211-218.
• Gülmez,M. (2010). İnsan Haklarında Ayrımcılık Yasaklı Eşitlik İlkesi: Aykırı Düşünceler. Çalışma ve Toplum, 2010/2. 217-265.
• Hymowitz, C. and Schelhardt, T. (1986) The Glass-Ceiling: Why Women Can’t Seem to Break the Invisible Barrier that Blocks Them from Top Jobs. The Wall Street Journal, 57, D1, D4-D5.
• İyiaydın, B.(2020), “Sosyal Güvenlik Hukukunda Kadın” Türk Metal Sendikası Genel Merkezi Yayını, Temmuz-Ağustos-Eylül 2020, Sayı.230, 92-97.
• Kavak Y. (2013). Eğı̇tı̇m, İstihdam Ve İşsizlı̇k İlı̇şkı̇lerı̇. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 13: 21-26.
• Kerestecioğlu, Özkan İnci. Türkiye’de Kadının Toplumsal Konumu: Kazanımlar ve Sorunlar. (Derleyen: Fatmagül Berktay). Türkiye’de ve Avrupa Birliği’nde Kadının Konumu: Kazanımlar, Sorunlar, Umutlar, İstanbul, KA-DER Yayınları.
• Koray, M. vd. ,(1999), “Gıda İşkolunda Çalışan Kadınların Koşulları ve Geleceği” , T.C. Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, Aralık 1999.
• Korkmaz, Ö. (2016). Kadınların İşgücüne Katılma Eğilimleri: Türkiye Örneği. TİSK Akademi, 2016/ II, 301-329.
• Kurt, R. (2018). Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Doğuma Bağlı Haklar. Terazi Aylık Hukuk Dergisi, 13(138), 48-69.
• Naktiyok, A. ve İşcan, Ö. ,(2003), “İş Görenlerin Evde Çalışmaya İlişkin Tutumları: Bireysel Özellikleri ve İş Sürükleyicileri Açısından Bir Uygulama” Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.6, ss.53-72.
• Nurdoğan, A. K. (2018). Uluslararası Çalışma Örgütünün (UÇÖ-ILO) Yüzüncü̈ Yıl Dönümü̈ ve Türkiye İlişkileri. BEÜ AİD, 3(4), 78-95.
• Mızrahı, R., Aracı, H. (2010). Kadın Yöneticiler Ve Cam Tavan Sendromu Üzerine Bir Araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2 (1), 149-156.
• Oaxaca, R. (1973). Male-Female Differentials in Urban Labor Markets. International Economic Review, Vol.14, No.3, 693-709.
• Önsal, N.(2017). “Endüstri İlişkileri Sözlüğü” Türk Metal Sendikası Yayınları, Ankara.
• Örücü, E. vd. ,(2007), “Cam Tavan Sendromu ve Kadınların Üst Düzey Yönetici Pozisyonuna Yükselmelerindeki Engeller: Balıkesir İli Örneği” Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, C.14,S.2, ss.118-135.
• Özer, M. ve Biçerli, K. (2004). Türkiye’de Kadın İşgücünün Panel Veri Analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3(1), 55-86.
• Özkan, G. ve Özkan B. ,(2010), “Kadın Çalışanlara Yönelik Ücret Ayrımcılığı ve Kadın Ücretlerinin Belirleyicilerine Yönelik Bir Araştırma” , Çalışma ve Toplum Dergisi, S.24.
• Parlaktuna, İ. (2010). Türkiye’de Cinsiyete Dayalı Mesleki Ayrımcılığın Analizi. Ege Akademik Bakış, cilt.10, sayı.4, 1217-1230.
• Selamoğlu, A. (2002). Gelişmiş Ülkelerde İstihdam Politikaları, Esneklik Arayışı ve Etkileri, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, (2002/2), 33-63.
• Silkin, S. (2011). Sosyal Güvenlik Hukuku’nda Kadın. TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, C. 23, 5-6.
• Soysal, T. (2006). “Uluslararası Düzenlemeler Işığında 4857 Sayılı İş Kanununda Kadın İşçiyi Koruyan Hükümler”, Kamu İş Dergisi, C. 8, S. 4, 95-142.
• Şen, S. ,(2009), “Psikolojik Taciz ve İş Kanunu Boyutu” , Çimento İşveren Dergisi, Çimento İşverenleri Sendikası Yayınları, C.23, S.5.
• TİSK, (2003), “İş Kanunu Tasarısı ve Avrupa Birliği Uygulamaları” Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, Yayın No.231, Ankara.
• Tınaz, P. (2004). İşyerinde psikolojik Taciz (Mobbing). Çalışma ve Toplum, 2006/4, 13-28.
• Topgül, S. (2012). Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda Kadının Durumu. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 19 (2), 301-319.
• Weyer, B. (2006). Do multi–source feedback instruments support the existence of a glass ceiling for women leaders, Women in Management Review, 21 (6), 441–457.
• Yamak, N., Topbaş, F. (2004). Kadın Emeği Ve Cinsiyete Dayalı Ücret Ayrımcılığı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18 (3-4), 143-156.
• Yaman, Y. (2020). Sosyal Güvenlik Bağlamında Ev Kadınlarının Sosyal Güvencesi: İsteğe Bağlı Sigortalılık. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (4), 65-77.