In the Context of State, Tribe and Bandit, Ottoman's Policy of Migrant Settlement

Yıl 2016, Sayı: 3, 34 - 61, 01.01.2016

Hakan Asan

Öz

Russia which had pursued an expansionist policy towards the Balkans and Caucasus forced the Muslim residents of the regions it occupied to migrate within the policy it specified. Hundreds of thousands of migrants who were forced to asylum to the Ottoman Empire were resettled by the Empire in certain periods to certain places by meeting their needs within the bounds of possibility. Ottoman Empire pursued certain policies on maintaining order and security, reviving disrupted residential areas as well as creating new residential areas. In this context, for providing order, a security zone was tried to be created against the eastern and southern Anatolian urban tribes who used to live in desert, disturb public order and did not pay any tax

Anahtar Kelimeler

Migration, migrant, settlement, tribe, bandit

Devlet, Aşiret ve Eşkıya Bağlamında Osmanlı Muhacir İskân Siyaseti

Öz

Kafkaslara ve Balkanlara doğru yayılmacı bir politika izleyen Rusya, ele geçirdiği bölgelerin Müslüman sakinlerini belirlediği siyaset dâhilinde göç etmeye zorladı. Osmanlı Devleti’ne sığınmak zorunda kalan yüz binlerce muhacir, devlet tarafından belirli periyotlarla belirli yerlere imkânlar dâhilinde ihtiyaçları karşılanarak iskân edildi. Osmanlı Devleti, düzenin ve asayişin sağlanması, dağılan yerleşim alanlarının canlandırılması ve ihtiyaç duyulan yeni yerleşim alanlarının oluşturulmasına yönelik politikalar izledi. Bu bağlamda Anadolu’nun doğu ve güney taraflarında çölde yaşayan, vergi vermeyen ve asayişi bozan Urban aşiretlerinin düzene girmesi amacıyla bölgede bir güvenlik kuşağı oluşturmaya çalışıldı

Anahtar Kelimeler

Göç, muhacir, iskân, aşiret, eşkıya

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bâb-ı Âlî Evrâk Odası Meclis-i Vükelâ Mazbatası
• MV. 28/12 1305 C. 16/29 Şubat 1888; BOA. MV. 40/22 1306 C. 12/13 Şubat 1889.
• Bâb-ı Âlî Evrâk Odası, Şûra-yı Devlet
• ŞD. 345/1 1310 Za. 18/3 Haziran 1893; ŞD. 1465/33 1312 M. 05/9 Tem- muz 1894; ŞD. 1500/12 1335 C. 25/18 Nisan 1917; ŞD. 2148/26 1303 R. 01/7 Ocak 1886; ŞD. 2215/49 1296 Ca. 05/27 Nisan 1879; ŞD. 2213/48 1290 C. 20/15 Ağustos 1873; ŞD. 2858/37 1288 Z. 19/29 Şubat 1872.
• Dâhiliye Emniyet Şubesi
• DH.EUM. EMN. 112/22 1332 M. 29/28 Aralık 1913.
• Dâhiliye Nezâreti, Mektûbî Kalemi
• DH.MKT. 1313/48 1287 L. 27/20 Ocak 1871; DH.MKT. 846/38 1322 S. 13/29 Nisan 1904; DH.MKT. 1030/36 1323 L. 10/8 Aralık 1905; DH. MKT. 1325/11 1295 Za. 9/4 Kasım 1878; DH.MKT. 1338/10 1298 Z. 17/10 Kasım 1881; DH.MKT. 1547/15 1306 M. 19/25 Eylül 1888; DH.MKT. 1617/38 1306 Ş. 17/18 Nisan 1889; DH.MKT. 1624/124 1306 N. 25/25 Mayıs 1889; DH.MKT. 1655/53 1307 M. 14/10 Eylül 1889; DH.MKT. 1858/65 1309 M. 7/3 Eylül 1889; DH.MKT. 2840/22 1327 Ca. 23/12 Haziran 1909; DH.MKT. 1853/35 1308 Z. 21/28 Tem- muz 1891; DH.MKT. 1903/12 1309 Ca. 17/19 Aralık 1891.
• Dâhiliye Nezâreti, Muhacirîn Riyâseti (Komisyonu)
• DH.MHC. 23/23 1317 Ş. 5/9 Aralık 1899; DH. MHC. 25/92 1317 Z. 4/6 Mart 1900; DH.MHC. 39/2 1319 M. 1/20 Nisan 1901.
• Dâhiliye, Tesri’-i Muâmelât ve Islahât Komisyonu
• DH.TMIK. M. 121/37 1319 Z. 27/6 Nisan 1902; DH.TMIK.M. 149/14 1321 R. 29/25 Temmuz 1903. İrade, Dâhiliye
• İ.DH. 546/38018 1282 L. 17/5 Mart 1866; İ.DH. 581/40454 1285 C. 10/28 Eylül 1868; İ. DH. 100278 1309 L. 10/8 Mayıs 1892; İ. DH. 38199 1282 Z. 29/15 Mayıs 1866.
• İrade, Şûrâ-yı Devlet
• İ.ŞD. 21/896 1288 R 13/2 Temmuz 1871; İ. ŞD. 21/918 1288 C. 5/22 Ağustos 1871; İ.ŞD. 35/1765 1294 B. 25/5 Ağustos 1877. Maârif Nezâreti
• MF.MKT. 509/33 1318 S. 21/20 Haziran 1900.
• Sadâret Mektûbî Kalemi, Mühime Kalemi (Odası)
• A.}MKT.MHM. 193/70 1277 S. 14/1 Eylül 1860; A.}MKT.MHM. 211/46 1277 Ra. 22/8 Ekim 1860; A.}MKT.MHM. 23/60 1278 S. 11/18 Ağus- tos 1861; A.}MKT.MHM. 199/58 1277 R. 26/11 Kasım 1860; A.} MKT.MHM. 224/80 1277 Z. 28/ 7 Temmuz 1861; A.}MKT.MHM. 238/53 1278 Ş. 13/13 Şubat 1862; A.}MKT.MHM. 762/8 1283 Ra. 04/16 Ağustos 1866.
• Sadâret Mektûbî Kalemi, Nezâret ve Devâir
• A.}MKT.NZD. 356 /75 1277 Z. 21/30 Haziran 1861; A.}MKT.NZD. 381/55 1278 Ca. 25/28 Kasım 1861, A.}MKT.NZD. 384/80 1278 C. 11/14 Aralık 1861; A.}MKT.NZD. 402/42 1278 Ş. 22/22 Şubat 1862.
• Sadâret Mektûbî Kalemi, Umûm Vilâyet
• A.}MKT.UM. 66/6 1278 Za 19/18 Mayıs 1862 Yıldız, Esas Evrâkı
• Y. EE. 84/110 1294 Z. 29/4 Ocak 1878; Y.EE. 131/34 1327 R. 6/27 Nisan 1909.
• Yıldız, Mütenevvî Maruzât Evrâkı
• Y.MTV. 170/118 1315 B. 23/18 Aralık 1897.
• Yıldız, Perâkende Evrâkı Arzuhâl ve Jurnaller
• Y.PRK.AZJ. 23/80 1310 B 19/6 Şubat 1893.
• Yıldız, Sadâret Husûsî Maruzât Evrâkı
• Y. A. HUS. 169/30 1299 S. 3/25 Aralık 1881; Y.A. HUS. 314/14 1312 C. 2/1 Aralık 1894.
• Yıldız, Sadâret Resmî Maruzât Evrâkı
• Y.A. RES. 29/27 1302 C. 28/14 Nisan 1885.
• Yayınlanmış Vesikalar
• Berlin Kongresi Protokollerinin Tercümesidir (1880), İstanbul Matbâa-i Âmire.
• Papers Respecting the Settlement of Cırcassian Emigrants in Turkey (1864), Presented to the House of Commons by Command of Her Majesty in Pursuance of their address.
• Salname-i Vilâyat-ı Diyarbekir (1872), Vilâyat Matbâası, Diyarbekir.
• Turkey No:1 (1889), Correspondence respecting the cindition of the po- pulations in Asiatic Turkey: 1888-89, Presented to the both House of Parliament by Command of Her Majesty.
• Turkey No: 6 (1881). Further Correspondence Respecting the Condition of the Populations in Asia Minor and Syria, Presented to both Houses of Parliament by Command of Her Majesty.
• Turkey No: 10 (1879). Correspondence Respecting the Condition of the Population in Asia Minor and Syria, Presented to both Houses of Parlia- ment by Command of Her Majesty.
• Turkey No: 16 (1877). Reports by Her Majesty’s Diplomatik and Consular Agents in Turkey Respcting the Condition of the Christian Subjects of the Porte: 1868-75, Presented to the of Commons by Command of Her Majesty in Pursuance of their address.
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Ağanoğlu, H. Y. (2001), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Tali- hi Göç, Kum Saati Yayınları, İstanbul.
• Bardakoğlu, A. (1995), “Eşkıya”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XI, s. 463-466.
• Beşikçi, M. (2013), “Mobilizing Military Labor in the Age of Total War: Ottoman Conscription Before and During the Great War”, Fighting for a Living: A Comparative Study of Military Labour 1500-2000, Ed. Erik-Jan Zürcher, Amsterdam University Press, Amsterdam, s. 547-580.
• Beşikçi, M. (2015), Başıbozuk Savaşçıdan ‘Makbul’ Tebaaya: 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Osmanlı Ordusunda Çerkez Muhacirler, Hacet- tepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, S. 23, s. 85-123.
• Çulcu, M. (1999), “Tarihsel Süreçte Türkiye-Almanya İlişkilerine Yorumsal Bir Bakış, Tarihten Geleceğe Türk Alman İlişkileri”, Haz: Erhan Yarar, Ankara, s. 1-39.
• Develioğlu, F. (2006), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
• Dündar, F. (2011), İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Erder, S. (2015), İstanbul Bir Kervansaray (Mı?), Göç Yazıları (Der. Nesrin Uçarlar), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Eren, A. C. (1966), Türkiye’de Göç ve Göçmen Meseleleri Tanzimat Devri, ilk Kurulan Göçmen Komisyonu, Çıkarılan Tüzükler, Nurgök Matbaası, İstanbul.
• Erkan, S. (1996), Kırım ve Kafkasya Göçleri (1878-1908), Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, Trabzon.
• Hacısalihoğlu, M. (2008), Doğu Rumeli’de Kayıp Köyler (İslimye Sancağı’nda 1875’den Günümüze Göçler, İsim Değişiklikleri ve Harabeler), Bağlam Ya- yıncılık, İstanbul.
• Halaçoğlu, Y. (1998), XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunun İskân Siya- seti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Hobsbawm, E. J. (1997), Eşkıyalar (Çev. Orhan Akalın-Necdet Hasgül), Agora Yayınevi, İstanbul.
• İpek, N. (1991), “Kafkaslar’dan Anadolu’ya Göçler (1877-1900), Ondokuz- mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 6/1, Samsun, 97-134.
• İpek, N. (1994), Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri (1877-1890), Türk Ta- rih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Karpat, K. H. (1995), “Kimlik Sorununun Türkiye’de Tarihi, Sosyal ve İde- olojik Gelişmesi”, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu (Der. Sabahattin Şen), Bağlam Yayıncılık, Ankara.
• Karpat, K. H. (2013), Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler (Çev. Bahar Tırnakçı), Timaş Yayınları, İstanbul.
• Karpat, K. H. (1972), “The Transformation of the Ottoman State, 1789- 1908” International Journal of Middle East Studies, Vol. III, No. III, Cambridge University Press, s. 243-281.
• Kasaba, R. (2002), Bir Konargöçer İmparatorluk (Osmanlıda Göçebeler, Göç- menler ve Sığınmacılar) (Çev. Ayla Ortaç), Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Kodaman, B. (2010), The Hamidiye Light Cavalry Regiments: Abdülhamid II and the Eastern Anatolian Tribes, War and Diplomacy: The Russo-Tur- kish War of 1877-1878 and the Treaty of Berlin, Ed. M. Hakan. Yavuz ve PeterSluglett, The University of Utah Press, Salt Lake City, p. 382-426.
• McCarthy, J. (1998), Müslümanlar ve Azınlıklar, Çev. Bige Umar, İnkilap Kitabevi, İstanbul.
• Mccarty, J. (2014), Ölüm ve Sürgün Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922) (Çev. Fatma Sarıkaya), Türk Tarih Kurumu Yayınları, An- kara.
• Orhonlu, C. (1987), (Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretlerin İskânı) Eren Ya- yınları, İstanbul 1987.
• Özbek, N. (2008)“ Policing the Countryside: Gendarmes of the Late 19th-Cen- tury Ottoman Empire (1876-1908), Cambridge University Press, Interna- tional Journal of Middle East Studies, Vol. 40, No. 1, s. 56-61.
• Özer, İ. (2004), Kentleşme, Kentlileşme ve Kentsel Değişme, Ekin Kitabevi, Bursa.
• Saydam, A. (2010), Kırım ve Kafkasya Göçleri (1856-1876), Türk Tarih Ku- rumu Basımevi, Ankara.
• Şaşmaz, M. (1999), “Imigrationand Settlement of Circassians In The Otto- man Empire On British Documens, 1857–1864”, S.IX, OTAM, Ankara, s. 331-366.
• Şemseddin Sami (1996), Kâmus-i Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• Tekeli, İ. (2014), Göç ve Ötesi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Uyar, M. & Edward J. E. (2009), A Military History of the Ottomans from Osman to Atatürk, Praeger Security International, Santa Barbara, Cali- fornia.
• Uzun, E. (2006) “Osmanlı Örneklemi Üzerinden Sosyal Eşkıyalığa Bir Ba- kış”, TSA, S. III, s. 32-45
• Wirtschafter, E. K. (2013), “Military Service and the Russian Social Order 1649-1861”, Fighting for a Living A Comparative History of Military La- bour 1500-2000, Ed. Erik-Jan Zurcher , Amsterdam University Press, Amsterdam.
• Yediyıldız, B. (1999), “Osmanlı Toplumu”. Osmanlı Devleti Tarihi, Ed. Ek- meleddin İhsanoğlu, C. II., Feza Yayıncılık, İstanbul.