Coğrafi İşaretlerde Erzurum’un Güncel Durumu

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 77 - 94, 31.03.2023

Erkan Denk

https://doi.org/10.32958/gastoria.1194948

Öz

Coğrafi İşaret (Cİ) tescili, bireysel olmayan kolektif bir sınai mülkiyet hak türü olarak kabul edilmektedir. Sınırları çizilmiş bir bölgede yetiştirilen veya üretilen bir ürünün nitelikleri, özellikleri ya da ünü itibariyle benzerlerinden farklı olduğunu gösteren ve bunun yanı sıra tüketiciye güven veren koruma uygulamaları olarak da ifade edilmektedir. Antep baklavası, Erzurum kadayıf dolması, Edirne tava ciğeri, Rokfor peyniri gibi anılan ürünler Cİ tescili almış ve koruma altında olan örneklerdir. Çalışma Erzurum ilinin coğrafi işaretlerdeki son durumunu ortaya koymayı amaçlayarak nitel araştırma kapsamında literatür ve doküman incelemesi ile gerçekleştirilmiştir. 2 Şubat 2023 itibariyle toplam 42 kayıtlı ürünü bulunan Erzurum’un Türkiye’de coğrafi işaretler tescilinde tek yetkili kurum olan Türk Patent ve Marka Kurumu’na 32 ürün için başvurusu tespit edilmiştir. Bu durum geçmişte yapılan çalışmalardan yola çıkılarak değerlendirildiğinde, yörede Cİ farkındalığının arttığı şeklinde yorumlanabilir. Ancak ulusal literatürde yetersiz olarak değerlendirilen ve yasal düzenlemeler için hala güncellemenin yapılmadığına dikkat çeken çalışma ilgili paydaşlara öneriler sunmaktadır

Anahtar Kelimeler

Coğrafi İşaret, Erzurum, Sorumlu üretim ve tüketim

Teşekkür

Mezunu olmaktan her zaman gurur duyduğum Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Turizm Fakültesi'ne akademik yayın noktasında bizleri desteklediği için çok teşekkür eder, başarılarının devamını dilerim.

ERZURUM IN GEOGRAPHICAL INDICATIONS

Öz

Coğrafi işaret (Cİ) tescili, bireysel olmayan kollektif bir sınai mülkiyet hak türü olarak kabul edilmektedir. Sınırları çizilmiş bir bölgede yetiştirilen veya üretilen bir ürünün nitelikleri, özellikleri ya da ünü itibariyle benzerlerinden farklı olduğunu gösteren ve bunun yanı sıra tüketiciye güven veren koruma uygulamaları olarak da ifade edilmektedir. Antep baklavası, Erzurum kadayıf dolması, Edirne tava ciğeri, Rokfor peyniri gibi anılan ürünler Cİ tescili almış ve koruma altında olan örneklerdir. Çalışma Erzurum ilinin coğrafi işaretlerdeki son durumunu ortaya koymayı amaçlayarak nitel araştırma kapsamında literatür ve doküman incelemesi ile gerçekleştirilmiştir. 20 Ekim itibariyle 6’sı menşe adı ve 28’i mahreç işaret olmak üzere toplam 34 kayıtlı ürünü bulunan Erzurum’un Türkiye’de coğrafi işaretler tescilinde tek yetkili kurum olan Türk Patent ve Marka Kurumu’na 40 ürün için başvurusu tespit edilmiştir. İçinde bulunduğu Doğu Anadolu bölgesinde tescilli ürün sayısı açısından 1. olan Erzurum, Türkiye’de en fazla Cİ tescili bulunan iller sıralamasında ise 8. basamakta yer almaktadır. Bu durum geçmişte yapılan çalışmalardan ve tescil sayısındaki artıştan yola çıkılarak değerlendirildiğinde yörede coğrafi işaret farkındalığının arttığı, ilgili kurumların konuya gerekli önemi gösterdiği veya coğrafi işaretlerin öneminin anlaşılmaya başlandığı şeklinde yorumlanabilir. Ancak ulusal literatürde belirtilen ve yetersiz olarak değerlendirilen yasal düzenlemeler için hala güncellemenin yapılmadığını ve coğrafi işaretlerin ivedilikle bu düzenlemelere ihtiyaç duyduğunu çalışma ilgili paydaşlara önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi işaretler, Erzurum, Sorumlu üretim ve tüketim

Kaynakça

• Akça Uçkun, A. (2020). “Coğrafi İşaret Algısı”. Apelasyon Dergisi, Şubat-2020, Sayı:75. http://apelasyon.com/Yazi/1111-cografi-isaret-algisi
• Arslaner, A. (2019). “Türkiye’de Coğrafi İşaret Kavramı”. Hoca Ahmet Yesevi 2. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, 6-8 Aralık 2019, Erzurum, 231-235.
• Balaban, S.T. (2016). “Ekonomik Açıdan Coğrafi İşaretler”. FMR Dergisi, 1, 57-62.
• Çalışkan, V., & Koç, H. (2012). “Türkiye’de Coğrafi İşaretlerin Dağılış Özelliklerinin ve Coğrafi işaret Potansiyelinin Değerlendirilmesi”. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 193-214.
• Denk, E. ve Sanalan Bilici, N. (2021). “Erzurum İlinin Coğrafi İşaret (Cİ) Almış Ürünlerinin Gastronomi Turizmi Kapsamında Değerlendirilmesi”. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 5(1), 102-122.
• Dokuzlu, S., Demir, B., Ürüm, B., Güler, V., Sarı, Y., Yıldız, G., & Aksoy, O. (2019). “Tüketicilerin Yöresel Ürün Satın Alma Davranışları: DAP Bölgesi Ürünleri”. Tarım Ekonomisi Dergisi, 25(1), 97-108.
• Durlu, F. Ö., Sünnetçioğlu, S., & Can, A. (2013). “Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Hareketliliğinde Coğrafi İşaretlemenin Rolü”. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1 (1), 13-20.
• Kamber-Taş, S. S., & Taş, (2020). “İşletme Yöneticilerinin Coğrafi İşaret Tesciline Yönelik Bakış Açıları: Gümüşhane İli Örneği”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 985-994.
• Kantaroğlu, M., & Demirbaş, N. (2018). “Türkiye’de Coğrafi İşaretli Gıda Ürünleri Üretim Potansiyelinin Değerlendirilmesi”. IBANESS Kongreler Serisi, 514-520.
• Kargiglioğlu, Ş., Erkol Bayram, G. & Çetin, Y. (2019). Gastronomi Turlarının Coğrafi İşaretli Ürünler Aracılığı ile Oluşturulması: Batı Karadeniz Turları Örneği . Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, IV. ULUSLARARASI DOĞU AKDENİZ TURİZM SEMPOZYUMU ÖZEL SAYISI, 624-639. DOI: 10.32958/gastoria.585792
• Kaya, S. Y., & Şahin, E. (2018). “Tescilden Uygulamaya Coğrafi İşaretler: Adana Kebabı Üzerine Bir İnceleme”. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek1), 189-199.
• Kezer Ş.T. (2013). AB ve Türkiye’de coğrafi işaretler, Uzman Gözüyle, Aylık Avrupa Birliği Bülteni, Haziran, 1(4), 9-14.
• Köşker, H. (2022). Batı Karadeniz Bölümünün Coğrafi İşaretli Ürünlerinin Tespiti ve Bunların Turistik Önemi. Journal of Humanities and Tourism Research, 12(1), 22-35. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/johut/issue/69384/1101698
• Mercan, Ş. O., & Üzülmez, M. (2014). Coğrafi İşaretlerin Bölgesel Turizm Gelişimindeki Önemi: Çanakkale İli Örneği . Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 29 (2) , 67-94. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuiibfd/issue/22718/242468
• Nacak, P. (2021). “İzmir’in Coğrafi İşaret Yolculuğu, PPT Sunum”. Anatolia Coğrafi İşaretler Zirvesi, 29 Kasım 2021, İzmir. https://www.youtube.com/ watch?v=asDlPFsVEaY&list=RDCMUC1qGGh33_o-Rdr92J5EBG7w, (Erişim Tarihi: 29.11.2021)
• Oğuz, Z. (2016). Yerel Değerlerin Turizm Ürününe Dönüşmesinde Coğrafi İşaretlerin Kullanımı: Siirt İli Örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Onat, G. (2022). Gastronomi Alanında Tematik Araştırmalar I, Oğan, Yener, Editör, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya, ss.64-79.
• Orhan, A. (2010). “Yerel Değerlerin Turizm Ürününe Dönüştürülmesinde" Coğrafi İşaretlerin" Kullanımı: İzmit Pişmaniyesi Örneği”. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 243-254.
• Polat, E. (2017). Turizm ve Coğrafi İşaretleme: Balıkesir Örneği. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1(1), 17-31. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/meric/issue/33171/369392
• Şahin, G. (2013). Coğrafi İşaretlerin Önemi ve Vize (Kırklareli)’nin Coğrafi İşaretleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 23-37. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/pausbed/issue/34729/383962
• Şengül, S. (2017). Türkiye’nin gastronomi turizmi destinasyonlarının belirlenmesi: Yerli turistler üzerine bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(37), 375-396.
• Şimşek, A., & Güleç, E. (2020). “Gastronomi Turizmi Kapsamında Coğrafi İşaretli Ürün: Elazığ Orciği”. Aydın Gastronomy, 4(2), 73-81.
• Tanrıkulu, M. & Doğandor, E. (2021). ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi/ Journal of Institute of Social Sciences Cilt: 12, Sayı: 1, 223-257.
• Tekelioğlu, Y. (2019). Coğrafi İşaretler ve Türkiye Uygulamaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:8, Sayı:15, 47-75.
• Tekelioğlu, Y. (2021). Anatolia Coğrafi İşaretler Zirvesi, 29 Kasım 2021, İzmir. https://www.youtube.com/watch?v=asDlPFsVEaY&list=RDCMUC1qGGh33_o-Rdr92J5EBG7w, (Erişim Tarihi: 29.11.2021)
• Üzümcü, T. P., Alyakut, Ö., & Akpulat, N. A. (2017). Coğrafi işaretleme kapsamında Kocaeli gastronomik ürünlerinin değerlendirilmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si, 19(28), 132-140.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara.