The Use and Importance of Ayvadene Herb (Yarrow) in Kütahya Province

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 107 - 120, 19.10.2025

Büşra Zeynep Öğütlü Öner , Didem Önay Derin

https://doi.org/10.32958/gastoria.1725932

Öz

This study examines the rich local knowledge and practices surrounding yarrow (Achillea spp.), known locally as "Ayvadene," in the Kütahya province, using a qualitative research design. The research data were collected through semi-structured interviews with 20 female participants aged 50 and over. The findings confirm that Ayvadene is widely used in the region for digestive system ailments, the common cold, and women's health issues. Beyond these general uses, the study focuses on two significant topics previously undetailed in the literature. This study first examines the traditional practice known as "Suhuf," which is used for colic in infants. Considering modern pediatric recommendations and potential allergy risks, this practice highlights the need for a culturally-sensitive public health communication model.Second, the study positions the body of knowledge surrounding Ayvadene (collection rituals, preparation techniques, usage purposes) as Intangible Cultural Heritage. This study begins with the unique flavor profile, described as 'bitter' by the local community of Kütahya. This characteristic demonstrates the plant's potential as a regional development tool in the fields of sustainable gastronomy and cultural tourism. The research offers concrete recommendations to realize this potential. This study highlights the importance of analyzing ethnobotanical knowledge in an interdisciplinary dialogue with public health, traditional knowledge management, and the local economy, for the purpose of both managing risks and creating new opportunities.

Anahtar Kelimeler

Ethnobotany , Ayvadene , Medicinal Plants , Folk Medicine , Cultural Heritage

Kütahya İlinde Ayvadene Otu (Civanperçemi) Kullanımı ve Önemi

Öz

Bu çalışma, Kütahya ilinde "Ayvadene" olarak bilinen civanperçemi (Achillea spp.) etrafında şekillenen zengin yöresel bilgiyi ve pratikleri nitel bir araştırma deseniyle incelemektedir. Araştırmanın verileri, 50 yaş ve üzeri 20 kadın katılımcıyla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerle toplanmıştır. Bulgular, Ayvadene'nin yörede sindirim sistemi rahatsızlıkları, soğuk algınlığı ve kadın sağlığı sorunları için yaygın olarak kullanıldığını doğrulamaktadır. Çalışma, bu genel kullanımların ötesinde, literatürde daha önce detaylandırılmamış iki önemli konuya odaklanmaktadır. İlk olarak bebeklerde gaz sancısı için kullanılan "Suhuf" adlı geleneksel pratiği incelemektedir. Bu pratik, modern pediatri ve olası alerji riskleri göz önünde bulundurularak kültürel duyarlılığı olan bir halk sağlığı iletişim modelinin önemini vurgulamaktadır. İkinci olarak, çalışma Ayvadene etrafındaki bilgi birikimini (toplama ritüelleri, hazırlama teknikleri, kullanım amaçları) Türkiye Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) olarak konumlandırmaktadır. Araştırma, Ayvadene'nin yöre halkı tarafından 'acı' olarak tanımlanan özgün lezzet profilinden yola çıkmaktadır. Bu özellik, bitkinin Kütahya için sürdürülebilir gastronomi ve kültür turizmi alanlarında bir bölgesel kalkınma aracı olarak kullanılabileceğini göstermektedir. Bu potansiyeli gerçekleştirmek için somut öneriler sunulmaktadır. Bu çalışma, etnobotanik bilginin halk sağlığı, geleneksel bilgi yönetimi ve yerel ekonomiyle disiplinler arası bir diyalog içinde analiz edilmesinin hem risklerin yönetimi hem de yeni fırsatların yaratılması açısından önemini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Etnobotanik , Ayvadene , Tıbbi Bitkiler , Halk Hekimliği , Kültürel Miras

Etik Beyan

“Kütahya İlinde Ayvadene Otu (Civanperçemi) Kullanımı ve Önemi” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Çalışmanın etik kurul onayı, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’nun 27.11.2024 tarih ve 2024/1116 karar sayısıyla etik kurul izni alınmıştır.

Kaynakça

• Ağar, O.T. (2013). Bazı Achıllea L. türleri üzerinde farmasötik botanik araştırmalar. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Akçakaya, M.S. (2015). Alıcılar ve aktarlar açısından şifalı bitkilere kişisel yaklaşım. (Uzmanlık Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Akram, M. (2013). Minireview on Achillea millefolium Linn. The Journal of membrane biology, 246(9), 661-663. https://doi.org/10.1007/s00232-013-9588-x
• Akram, M., Shah, S.A., ve Karim, M.A. (2018). Yarrow (Sultaani Buti/Barinjasif): famous aromatic and medicinal herb of Pakistan. Int J of Pharmaceuticals and Nutritional Sciences, 2.
• Ali, S. I., Gopalakrishnan, B., ve Venkatesalu, V. (2017). Pharmacognosy, phytochemistry and pharmacological properties of Achillea millefolium L.: a review. Phytotherapy research, 31(8), 1140-1161.
• Anonim, 2025. Türkiye bitkileri veri servisi (Tübives). http://194.27.225.161/yasin /tubives/index.php?sayfa=hizli_ara, (Erişim tarihi: 03.08.2025).
• Arias-Durán, L., Estrada-Soto, S., Hernández-Morales, M., Chávez-Silva, F., Navarrete-Vázquez, G., León-Rivera, I., ... ve Ibarra-Barajas, M. (2020). Tracheal relaxation through calcium channel blockade of Achillea millefolium hexanic extract and its main bioactive compounds. Journal of ethnopharmacology, 253, 112643.
• Arslan, E. (2022). Nitel Araştirmalarda Geçerlilik ve Güvenilirlik. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (51), 395-407.
• Aydın, S. ve Sevindik, E. (2018). Achillea millefolium L. subsp. millefolium essential oil’s antifungal effect. European Journal of Biological Research, 8(3), 153-156.
• Bably, M. B., Paul, R., Laditka, S. B., ve Racine, E. F. (2021). Factors Associated with the Initiation of Added Sugar among Low-Income Young Children Participating in the Special Supplemental Nutrition Program for Women, Infants, and Children in the US. Nutrients, 13(11), 3888. https://doi.org/10.3390/nu13113888.
• Barrett, W. (2014). Spoon measurements contribute to many child drug-dosing errors. National Institute of Child Health and Human Development (NICHD).
• Başer, K.H., Demirci, B., Demirci, F., Koçak, S., Akıncı, Ç., Malyer, H. ve Güleryüz, G. (2002). Composition and antimicrobial activity of the essential oil of Achillea multifida. Planta medica, 68(10), 941-943.
• Baytop, T. (1984). Türkiyede bitkiler ile tedavi (geçmişte ve bugün) (No. 3255). İstanbul Üniversitesi.
• Baytop, T. (1999). Türkiye'de bitkilerle tedavi, I.U. Eczacılık Fak. Yayını, İstanbul.
• Braun, V. ve Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3 (2):77-101.
• Chávez-Silva F., Cerón-Romero, L., Arias-Durán, L., Navarrete-Vázquez, G., Almanza-Pérez, J., Román-Ramos, R., ... ve Estrada-Soto, S. (2018). Antidiabetic effect of Achillea millefollium through multitarget interactions: α-glucosidases inhibition, insulin sensitization and insulin secretagogue activities. Journal of ethnopharmacology, 212, 1-7.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün & S. B. Demir, Çev. Ed.). Siyasal Kitabevi.
• Çetin, H. (2013). Bazı Achillea türleri uçucu yağlarının kimyasal bileşenlerinin ve eser elementlerinin tayini. (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Çevik, B. (2008). Konya’da Halk Hekimliği Uygulamalarının Dünü ve Bugünü. (Yüksek Lisans Tezi). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Dalili, A., Ebrahimnia Milani, S., Kamali, N., Mohammadi, S., Pakbaz, M., Jamalnia, S. ve Sadeghi, M. (2022). Beneficial effects of Achillea millefolium on skin injuries; a literature review. Journal of Essential Oil Research, 34(6), 479-489.
• Denisow-Pietrzyk, M., Pietrzyk, Ł., ve Denisow, B. (2019). Asteraceae species as potential environmental factors of allergy. Environmental Science and Pollution Research, 26(7), 6290-6300.
• Dikmen, Z. (2023). Bebek ve çocuklarda geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları. Z. Conk, Z. Başbakkal, H. Bal Yılmaz, & B. Bolışık (Ed.), Pediatri hemşireliği (4. Baskı) içinde. Akademisyen Kitabevi.
• El-Kalamouni, C., Venskutonis, P.R., Zebib, B., Merah, O., Raynaud, C. ve Talou, T. (2017). Antioxidant and antimicrobial activities of the essential oil of Achillea millefolium L. grown in France. Medicines, 4(2), 30.
• Far, B. F., Behzad, G., ve Khalili, H. (2023). Achillea millefolium: Mechanism of action, pharmacokinetic, clinical drug-drug interactions and tolerability. Heliyon, 9(12).
• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. (2010). İyi Tarım Uygulamaları Hakkında Yönetmelik, Birinci Bölüm, Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar, (Madde 4), Resmi Gazete Tarihi: 07.12.2010 Resmi Gazete Sayısı: 27778.
• Hoşcan, N., ve Zenginbal, H. (2020). Mudurnu’da sürdürülebilir turizm gelişiminde etnobotanik. Black Sea Journal of Engineering and Science, 3(4), 151-159.
• Glaser, B. G., ve Strauss, A. L. (1967). The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. Aldine.
• Jenabi, E. ve Fereidoony, B. (2015). Effect of Achillea millefolium on relief of primary dysmenorrhea: a double-blind randomized clinical trial. Journal of pediatric and adolescent gynecology, 28(5), 402-404.
• Jeong, S. (2021). Factors influencing development of the infant microbiota: from prenatal period to early infancy. Clinical and Experimental Pediatrics, 65(9), 438.
• Karamenderes, C. ve Kesercioğlu, T. (2002). Türkiye'de yayılış gösteren Achillea L. cinsine ait bazı taksonların kromozom sayıları, 14.BİHAT, 29-31 Mayıs, Eskişehir, poster, A13.
• Kaya, Ş., Karakuş, Z., Boz, İ., ve Özer, Z. (2020). Dünyada ve Türkiye’de tamamlayıcı terapilere ilişkin yasal düzenlemelerde hemşirelerin yeri. Jaren, 6(3), 584-591.
• Kazemi, M. (2015). Phytochemical and antioxidant properties of Achillea millefolium from the eastern region of Iran. International Journal of Food Properties, 18(10), 2187-2192.
• Lester, S. (1999). An introduction to phenomenological research. https://www.researchgate.net/profile/Stan_Lester/publication/255647619_An_introduction_to_phenomenological_research/links/545a05e30cf2cf5164840df6.pdf. Erişim Tarihi: 14.11.2024
• Liu, B., Bussmann, R.W., Batsatsashvili, K., Kikvidze, Z., Akobirshoeva, A., Ghorbani, A. ve Kool, A. (2020). Achillea asiatica Serg. Achillea filipendulina Lam. Achillea millefolium L. Achillea setacea Waldst. & Kit. A steraceae. Ethnobotany of the Mountain Regions of Central Asia and Altai, 33-43.
• Moraes-Pinto, M.I.D., Suano-Souza, F., ve Aranda, C.S. (2021). Immune system: development and acquisition of immunological competence. Jornal de Pediatria, 97, 59-66.
• Mouhid, L., Gomez de Cedron, M., Vargas, T., García-Carrascosa, E., Herranz, N., García-Risco, M., ... ve Ramírez de Molina, A. (2018). Identification of antitumoral agents against human pancreatic cancer cells from Asteraceae and Lamiaceae plant extracts. BMC complementary and alternative medicine, 18, 1-11.
• Nemeth, E. ve Bernath, J. (2008). Biological activities of yarrow species (Achillea spp.). Current pharmaceutical design, 14(29), 3151-3167.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice (4th ed.). Sage publications.
• Sayed, A. ve Bano, H. (2018). Brinjasif (Achillea millefolium Linn): an efficacious unani medicine. Int J Herb Med, 6, 25-28.
• Seferoğlu, E.G., Değirmen, N. ve Gürol, A. (2022). Ebeveynlerin Ağrısı Olan Çocuğa Yaklaşımları. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3), 947-964.
• Şahin, A., Kiran, Y., Arabacı, T. ve Turkoğlu, I. (2006). Karyological notes on eight species of achillea L. from Turkey (Asteraceae, Santolinoideae). Bot. J. Linn. Soc. 151: 573–580. https://doi.org/10.2478/s11756-008-0048-5.
• Şen, A., ve Koç, B. (2024). Trabzon İli Yöresel Mutfak Kültürüne Ait Külür Otu Yemeği Üzerine Nitel Bir Araştırma. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(1), 285-294.
• Şimşek, A., Durmuş, E. N. İ., ve Çakmak, S. D. (2020). Yenilebilir otlar ve yemeklerde kullanım şekilleri: Kastamonu örneği. Tourism and Recreation, 2(1), 8-12.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2012). Bebek Beslenmesi. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Kitaplar/bebek-beslenmesi.pdf Erişim Tarihi: 01.08.2025.
• Tınmaz, M.Z. (2023). Civanperçemi yetiştiriciliği (Achillea millefolium). https://antalya.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Civanperc%CC%A7emi%20Yetis%CC%A7tiricilig%CC%86i%20Ders%20Notlar%C4%B1.pdf Erişim Tarihi: 12.11.2024.
• Walace, C. E., ve Elston, D. M. (2024). Asteraceae Dermatitis: Everyday Plants with Allergenic Potential. Cutis, 114(4), E18-E21.
• World Health Organization (WHO). Exclusive Breastfeeding. (2018). Available from: http://www.who.int/nutrition/topics/exclusive_breastfeeding/en/ Erişim Tarihi: 06.07.2025
• Vahid, S., Dashti-Khavidaki, S., Ahmadi, F., Amini, M. ve Salehi Surmaghi, M.H. (2012). Effect of herbal medicine achillea millefolium on plasma nitrite and nitrate levels in patients with chronic kidney disease. Iran J Kidney Dis, 5(6), 350-4.
• Villalva, M., Jaime, L., Villanueva-Bermejo, D., Lara, B., Fornari, T., Reglero, G. ve Santoyo, S. (2019). Supercritical anti-solvent fractionation for improving antioxidant and anti-inflammatory activities of an Achillea millefolium L. extract. Food Research International, 115, 128-134.
• Yıldırım, K. (2010). Nitel araştırmalarda niteliği artırma. İlköğretim Online, 9(1), 79-92.
• Yin, H. S., Dreyer, B. P., Ugboaja, D. C., Sanchez, D. C., Paul, I. M., Moreira, H. A., ... ve Mendelsohn, A. L. (2014). Unit of measurement used and parent medication dosing errors. Pediatrics, 134(2), e354-e361.
• Yurdakul, E. S., ve Sarı, O. (2020). Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarının Etik Yönden İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 10(3), 404-414.
• Yücel, E. ve Unay, N. (2008). Çifteler İlçesinde gıda olarak tüketilen yabani bitkilerin tüketim biçimleri ve besin öğesi değerleri. Cetemenler Dijital, Eskişehir.
• Zeybek, U. ve Haksel, M. (2012). Türkiye’de ve dünyada önemli tıbbi bitkiler ve kullanımları, Zade Sağlık Yayınları. s: 44-47.