Türk Tarihinde Gastronomi Kültürü

Yıl 2024, Sayı: 4, 1 - 9, 15.10.2024

Ali Batu

https://doi.org/10.5281/zenodo.13919551

Öz

Bu makalede Türk tarihi ve kültürü üzerinden Türk mutfak kültürüne odaklanılmıştır. Gastronomi ve mutfak kültürü, dünya genelinde olduğu gibi Türkiye'de de giderek daha profesyonel bir hal almaktadır. Gastronomi artık sadece güzel tatlar ve keyifli yemeklerle sınırlı kalmayıp bir "sanat dalı" olarak da kabul edilmektedir. Türk tarihinde gastronomi önemli bir yer tutmuştur ve Türkler yeme-içme kültürüne büyük önem vermişlerdir. Türk mutfak kültüründe unlu mamuller ve etin yeri çok önemlidir. Eski Türklerde et genellikle kavurma ve pastırma gibi şekillerde tüketilirken, günümüzde çeşitli yemeklerde ve ızgara olarak tüketilmektedir. Türkler, Müslümanlık dinini seçtikten sonra da domuz eti tüketmemişlerdir. Türk mutfak kültürü, hem Selçuklularda hem de Osmanlı İmparatorluğu döneminde saray mutfağı ve halk mutfağı olarak ikiye ayrılmıştır. Günümüz Türk mutfak kültüründe, kırsal kesimde evde yer sofralarında yemek yenirken, şehirleşmenin arttığı bölgelerde ise masada yemek yenmektedir. Evde yemek yeme geleneği önemli olsa da, günümüzde çalışan aileler bazen dışarıda yemek yemeyi tercih edebilmektedirler. Bu makale, Türk milletlerinin tarihi boyunca gastronomik değerlerin önemini vurgulayarak detaylı bir literatür araştırması yapmayı ve Türk tarihindeki gastronomik değerlerin belgelenmesini amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Tarihi, Mutfak Kültürü, Gastronomi, Selçuklu, Osmanlı

Kaynakça

• Alptegin, A. (2014). Türk mutfak kültürü. Tarihte.Net. http://tarihte.net/turk-mutfak-kulturu/
• Atay, T. (2011). Türk mutfağı, Türk mutfağında yemekler ve beslenme alışkanlıkları. Kültürel bellek. Türk Kültürü Araştırmaları. http://www.kulturelbellek.com/turk- mutfagi-yemekler-ve-beslenme-aliskanliklari/.
• Avcıkurt, C., Sarıoğlan M., & Girgin G.K. (2007). Yiyecek-içecek olgusuna sosyolojik bir bakış 1. Ulusal Gastronomi Sempozyumu ve Sanatsal Etkinlikler, 2007 Antalya
• Aydın, M.Ç. (2012). Küresel bir kültür olarak fast food, Televizyon izleyiciliği, Reklamlar ve Obezite Sorunu. Akdeniz İletişim Dergisi, 6(5), 101-119.
• Batu, A. & Yurdagel, Ü. (1993). A study on production of a white hard raisin, pekmez, by using different gelling and bleaching agents. Gıda 3, 157-163.
• Batu, A. (2001). Pekmez üretim ve denetimindeki geleneksel problemler. Dünya-Gıda, 2, 78-81.
• Batu, A. & Kırmacı, B. (2006). Lokum üretimi ve sorunları. Teknolojik Araştırmalar. GTED, 3, 37-49.
• Batu, A. (2015). İslam kültüründe ve günümüzde dengeli, sağlıklı ve helal beslenmende Hz Muhammed öğretisi. Turkish Studies. International Periodical For The Languages. Literature and History of Turkish or Turkic, 10(2), 69-100 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies. Batu, A. (2016). Kültür ve gastronomi turizmi bakımından Konya. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(10), 20-38.
• Batu, A. (2018). Konya (Turkey) gastronomy culture extending to Seljuk Empire. Journal of Ethnic Foods, 5(3), 184-193.
• Batu, A. & Batu, H.S. (2018). Historical background of Turkish gastronomy from ancient times until today. Journal of Ethnic Foods, 5(2), 76-82.
• Bozkuġ, M. (2008). Aşure günü, Muharrem matemi/orucu ve Sivas’ta aşure Uygulamaları. Cumhuriyet Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Dergisi, XII(1), 33-61.
• Deryayemek. (2019). Tabldot Yemek Nedir?. https://deryayemek.com.tr/tabldot-yemek-nedir/
• D’Osson, M. M. (2013). 18. Yüzyıl Türkiyesinde örf ve adetler. (Çev: Z. Yüksel), İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Ekşigil, H. (2020). Cumhuriyet sofraları. https://iwsa.com.tr/yeme-icme-kulturu/ gastronomi-kulturu/1-konu-1yazar/Sayfalar/1-konu-1-yazar-hulya-eksigil- cumhuriyet-sofralari.aspx
• Gökbel, A. (2002). Gürün’de ziyaret yerleri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, VI(2/3), 1-14.
• Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 24-25.
• Halıcı, N. (2009). Türk mutfağı. Oğlak Yayıncılık. s: 408.
• Halıcı, N. (2012). Cumhuriyet dönemi Türk Mutfağı. http://www.turkishcuisine.org/- historical-development-1/republic-period-177/turkish-cuisine-in-republic-period-182.html
• Kılıç, S. (2012). Türk halk inanışlarında yiyecek ve içecekler. Fırat Üniversitesi Yayınları. s.142.
• Kızıldemir, Ö., Öztürk, E., & Sarıışık, M. (2014). Türk mutfak kültürünün tarihsel gelişiminde yaşanan değişmeler. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(3), 191-210.
• Kobya, E. Ş. (2013). Kutadgu Bilig’de yiyecek ve içecek adları. Turkish Studies – International Periodical For The Languages. Literature and History of Turkish or Turkic, 8(8), 823-833.
• Kulturportali. (2020). Kırklareli askere uğurlama geleneği-Kırklareli. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kirklareli/kulturatlasi/askere-ugurlama-gelenegi
• Kut, G. (2014). Türklerde beslenme biçimi dünü-bugünü. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi. http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/51.php.
• Oğuz, B. (2002). Türkiye halkının kültür kökenleri, I. Giriş - Beslenme Teknikleri. ISBN: 0000IDE395470. Anadolu Aydınlatma vakfı. s:954. İstanbul.
• Ögel, B. (2001). Dünden bugüne Türk kültürünün gelişme çağları. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, ISBN 9757980063, İstanbul s:788.
• Özakbaş, A. (1996). Şifâü’l-Fu’âd li-Hazreti Sultân Murâd. Journal of Turkish Studies:Türklük Bilgisi Araştırmaları, 20, 146.
• Sağır, A. (2012). Bir yemek sosyolojisi denemesi örneği olarak Tokat mutfağı. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 2675-2695.
• Sarı, İ. (2017). Türklerde yemek kültürü. Nokta-E-Book Publishing. Antalya. http://www.noktakitap.net
• Talas, M. (2005). Tarihi süreçte Türk beslenme kültürü ve Mehmet Eröz’e göre Türk yemekleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Arastırmaları Dergisi, 18, 273-283.
• Tayar, M. (2011). Anadolu selçuklu mutfak kültürü. Dünya Gıda Dergisi, http://www.dunyagida.com.tr/haber.php?nid=2615
• Tezcan, M. (1997). Yemek kültürü üzerine dinsel etkiler. Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları Yayın No:20, s. 139-146.
• Tisva. (2024). İsraf Kültürü. Serpme Kahvaltı. https://israf.org/sayfa/Israf-Kulturu-Serpme-Kahvalti/562
• Uludağlı, H. (2011). Türkiye'nin halk mutfağı. Turkish Cuisine. Turkish Cultural Foundation, http://www.turkish-cuisine.org/pages.php?ParentID=4&FirstLevel=29
• Yılmaz, A. (2002). İsyerimiz mutfak, meslegimiz asçılık, sanatımız pisirmek. istanbul.
• Zeybek, M. (2015). Fena meclisinde beka bulanlar – Anadolu’nun aykırı zümreleri üzerine bir inceleme. Tarih Peşinde – Uluslararası Tarih ve Sosyallaştırmalar Dergisi, 14, 299‐336.