Bir Kuşak Bir Yol Girişimi ve Türkiye: Türkiye Girişime Dâhil Olmalı mı?

Yıl 2022, , 279 - 301, 11.12.2022

Erdem Ateş , Dilek Seymen

https://doi.org/10.19060/gav.1217290

Öz

Çin Halk Cumhuriyeti, özellikle son 20 yılda gösterdiği yüksek ekonomik performans ile göze çarpmaktadır. 2008 yılında meydana gelen küresel kriz tüm dünyayı olduğu gibi Çin’i de olumsuz etkilenmiştir. Bunun üzerine Çin yeni ihracat pazarları arama yoluna gitmiş ve 2013 yılında Çin Devlet Başkanı Xi Jinping tarafından “Bir Kuşak Bir Yol (One Belt, One Road-OBOR)” girişimi başlatılmıştır. Daha sonra ise girişimin resmi adı Kuşak ve Yol İnisiyatifi (Belt and Road Initiative-BRI) olarak değiştirilmiştir. Girişimin, deniz güzergâhına “21. yy Deniz İpek Yolu”, kara güzergâhına “İpek Yolu Ekonomik Kuşağı” adı verilmiştir. BRI kapsamında, Eylül 2022 itibari ile 140 ülke ve 30 uluslararası kuruluş ile iş birliği belgeleri imzalanmıştır. Girişimin amacı; Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları arasındaki ticaret maliyetlerini azaltıcı alt ve üst yapı yatırımlarını gerçekleştirmek yolu ile ticaret hacmini arttırmak olarak özetlenebilir. Buna ek olarak, girişimin siyasi, sosyal ve kültürel birçok amacının bulunduğu düşünülmektedir. BRI’nın Çin-Orta Asya-Batı Asya Ekonomik Koridorunun (Orta Koridor) Türkiye’den geçmesi planlanmaktadır. Türkiye’nin bu proje ile hem köprü vazifesi görerek hem de yeni pazarlara açılma şansı yakalayarak kazançlar elde edebileceği düşünülmektedir. Çalışmanın amacı; BRI’da yer alan ülkelerle Türkiye arasında gerçekleşen ihracat ve ithalatın, ulaşım altyapısı ile ilişkisini analiz etmektir. Bu amaçla, girişime dâhil olan 118 ülkenin ve Türkiye’nin 2007-2019 ulaşım altyapı ve dış ticaret verileri, çekim modeli kullanılarak panel veri yöntemi ile analiz edilmiştir. Ülkelerin ulaşım altyapılarını modele dâhil edebilmek için Dünya Bankası tarafından hazırlanan Lojistik Performans Endeksinin (LPI) bazı alt kalemlerinden yararlanılmıştır. İhracat ve ithalat için iki ayrı model kurulmuş, modellerde Prais-Winsten (PCSEs) ve Poisson Pseudo-Maximum Likelihood (PPML) tahmincisi kullanılmıştır. Uygulama sonuçlarına göre, BRI’nın ulaşım altyapı olanaklarını geliştirmeyi hedeflediği düşünüldüğünde Türkiye’nin bu girişimin parçası olmasının dış ticaret hacmini artırıcı etki yaratacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bir Kuşak Bir Yol Girişimi, Çekim Modeli, PPML, Çin, OBOR, PCSEs, BRI JEL Kodları: F02, F15, F17

Kaynakça

• AKDAĞ, Zekeriyya. (2022). “Çin Karakteristiğiyle Dünya Düzeni: Geçmişten Günümüze Haraççı Sistem”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 48, s. 365-382.
• AKDAĞ, Zekeriyya, “Türkiye-Çin İlişkilerinde Kuşak ve Yol Girişimi’nin Önemi”. Birey ve Toplum Dergisi, Cilt:9, Sayı:1, Haziran 2019, s. 65-95.
• ATLI, Altay, “Çin ve Yeni İpek Yolu Projesi”. Analist, Ekim 2014,s. 74-77.
• BOCUTOĞLU,Ersan,.“Çin’in Bir Kuşak-Bir Yol Projesinin Ekonomik ve Jeopolitik Sonuçları Üzerine Düşünceler”. International Conference on Eurasian Economics 2017. Bişkek 2017, s. 265-270.
• BRUGİER, Camille, “China’s way: the new Silk Road”. Brüksel: European Union Institute for Security Studies Publications, Brüksel 2014, s. 1-4.
• ÇAKAN, Varis. “Yeni İpek Yolu Projesi: Beklentiler Sorunlar Ve Gerçekler”. Asya Araştırmaları Dergisi, Kasım 2017, s. 35-52.
• Deloitte Insights., Embracing the BRI ecosystem in 2018: Navigating pitfalls and seizeing opportunities., Shangai: Deloitte China Araştırma Raporu, Shangai 2018, s. 1-27.
• DENİZ, Taşkın. “Yeni Umutların Işığında Tarihi İpek Yolu Coğrafyası”. Marmara Coğrafya Dergisi, Ekim 2016, Sayı:34,s. 195-202.