Ukrayna Örneğinden Hareketle Nükleer Silahsızlanmanın Olası Sonuçlarına Dair Bir İnceleme

Yıl 2020, , 79 - 112, 10.06.2020

Eray Alım

https://doi.org/10.19060/gav.750442

Öz

Nükleer silahlar, bu silahlara sahip devletler arasında savaş ve çatışma riskini azaltan bir işlev gör¬mektedir. Devletler, askeri güç dengesinde dezavantajlı bir konumda olsalar da, nükleer silah sahibi olmaları durumunda “mutlak caydırıcılık” elde ederler. Böylece nükleer silahlar, güçlü ve zayıf aktörler arasındaki caydırıcı güç dengesini zayıf aktörler lehine düzenleyebilen bir işleve sahiptir. Bu çalışmanın inceleme konusu olan Rusya-Ukrayna ilişkilerinin de bu minvalde değerlendirilmesi gerekmektedir. 2014 Ukrayna krizinde görüldüğü gibi Ukrayna, Rusya’nın Kırım ve Donbas’a dönük gerçekleştirdiği askeri müdahaleler sonucunda egemenlik haklarının ve toprak bütünlüğünün ihlal edildiği bir tabloyla karşılaşmıştır. Ukrayna’nın 1990’larda terk ettiği nükleer silahlar ise, Ukrayna krizi ile irtibatlı olarak tekrardan gündeme gelmiştir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından dünyanın üçüncü en büyük nükleer silah envanterine sahip olan Ukrayna, 1990’ların ilk yarısında gerçekleşen müzakereler sonu¬cunda nükleer silahlarını terk etmeyi kabul etmiş ve 1996 yılında tamamlanan bir işlem sonucunda nükleer silahlardan tamamen arınmıştır. Bu süreç baz alınarak bu çalışmada, Ukrayna’nın nükleer silahsızlanma tecrübesinin olası sonuçları 2014 krizi çerçevesinde masaya yatırılmıştır. Ulaşılan sonuç neticesinde, nükleer silah envanterine sahip güçlü rakipler karşısında (Rusya) nükleer silahsızlanma¬nın, devletler için (Ukrayna) potansiyel bir ulusal güvenlik riski teşkil ettiği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ukrayna, Rusya, Ukrayna Krizi, Nükleer Silahlar, Nükleer Caydırıcılık

Kaynakça

• “Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - Full Text”, The Guardian, 21 February 2014, AMIEL, Saadia, “Deterrence by Conventional Forces, Survival: Global Politics and Strategy, XX/2, 1978, s.58-62. ASHDOWN, Neil, “Russian Military Modernisation and Foreign Policy”, Jane’s 360, 29 June 2016. BLANK, Stephen, “Proliferation and Nonproliferation in Ukraine: Implications for European and U.S. Security”, Strategic Studies Institute, US Army War College, 1 July 1994. BRODIE, Bernard, “The Absolute Weapon: Atomic Power and World Order”, Yale Institute of International Studies, 1 February 1946, https://www.osti.gov/open¬net/servlets/purl/16380564-wvLB09/16380564.pdf. “Budapest Memorandum”, 5 December 1994, https://www.unog. ch/80256EDD006B8954/(httpAssets)/9EF136656BAB181CC12580B400529C5B/ $file/CD_SA_WP.15_ADD.1_ENG+(1).pdf. BUDJERYN, Mariana, “The Breach: Ukraine’s Territorial Integrity and the Buda¬pest Memorandum”, Wilson Center Nuclear Proliferation International History Project, Issue Brief 3, 2014. BUDJERYN, Mariana, “Was Ukraine’s Nuclear Disarmament a Blunder?”, World Affairs, CLXXIX/2, 2016, s.9-20. BUDJERYN, Mariana – Polina Sinovets,