Osmanlı Diplomasisinde “Musalahalar Devletler İledür” Kaidesi

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 26, 315 - 326, 10.06.2020

Hilal Çiftçi

https://doi.org/10.19060/gav.750487

Öz

Osmanlı Devleti’nin Diplomasi alanındaki serencamını siyâsî serüveninden ayrı düşünmek mümkün değildir. Nasıl ki siyasi serüveni kendine has bir mecrada seyretmiştir diplomasi alanındaki gelişimi de aynı şekilde kendine özgü olmuştur. Osmanlı Devleti’nin yabancı devletler nezdinde daimi temsilcilikler vasıtasıyla diplomasi faaliyetinde bulunması 1793 gibi geç bir tarihe tesadüf etmektedir. Ancak bu durum söz konusu tarihten önce Osmanlı Diplomasisinden bahsetmenin mümkün olmadığı anlamına gelmemektedir. Zirâ kuruluş dönemi padişahları diplomasiyi siyasi başarılarını pekiştirmek ve artırmak için bir araç olarak kullanırken yükselme dönemi padişahları diplomasiyi siyasi güçlerinin bir göstergesi ve tezahürü olarak kullanmışlardır. Devletin zaafa uğradığı ve güçten düştüğü dönemlerde ise diplo¬maside kuralları koyan taraf olmak yerine Avrupa devletler hukukuna dâhil olarak izlediği diplomatik denge politikası ile varlığını devam ettirmiştir. Diğer bir ifadeyle kuruluşundan yıkılışına kadar farklı misyonlar yüklenerek farklı şekillerde icra edilse de diplomasi Osmanlı Devleti’nin diğer devletlerle olan ilişkilerinde hep başvurulan bir enstrüman olmuştur. Bunu yaparken de Osmanlı Devleti özellikle siyasi açıdan güçlü olduğu dönemlerde hem kendisinin titizlikle uyguladığı hem de muhataplarına kabul ettirdiği kendine özgü bir takım diplomasi ilkeleri benimsemiştir. Çalışmamızın konusu olan “Musâlahalar Devletler İledür Kaidesi” de bu ilkelerden birisidir. Çalışmamızda bu ilkenin diplomatik arka planını ve Osmanlı Devleti tarafından nasıl itina ile uygulandığını ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Diplomasisi, Musâlaha, İran, Fransa, Avusturya

Kaynakça

• BAYUR, Hikmet, “Nâdir Şah Afşar’ın Ölümünden Sonra Osmanlı Devletini İran’ı İstilâya Kışkırtmak İçin İki Deneme”, Belleten, Sayı:46, 1948, s.403-469. ÇİFTÇİ, Hilal, Osmanlı Safevi İlişkilerinin Diplomatik Dili, Berikan Yayınları, Ankara 2018. Ebû Sehl Numân Efendi, Tedbirat-ı Pesendide, Yayına Hazırlayan: Ali İbrahim Sa¬vaş, TTK, Ankara, 1999. KURTARAN, Uğur, Osmanlı Avusturya Diplomatik İlişkileri 1526-1791, Ukde Yayın¬ları, Kahramanmaraş, 2009. KÜTÜKOĞLU, Mübühat S., “Ahidnâme”, DİA, C. I, 1992, s.536-540. POLATCI, Türkan, Osmanlı Diplomasisinde Oryantalist Memurlar, Akçağ Yayınları, Ankara, 2013. ROİDER, Karl, Austria’s Eastern Quoestion (1700-1780), Princeton University Press, New Jersey, 1982. The Reluctant Ally (Austria’s Policy in the Austro-Turkish War 1737-1739), Louisiana State University Press, Louisiana, 1972. SAVAŞ, Ali İbrahim, Osmanlı Diplomasisi, 3F Yayınları, İstanbul 2007. “Osmanlı Diplomatikasına Ait Nâme-i Hümâyun, Ahidnâme-i Hümâyûn ve Mektup Tahlilleri”, OTAM, Sayı:7, 1992, s.219-253. TUNCER, Hüner, Eski ve Yeni Diplomasi, Ümit Yayınları, Ankara, 1991. TURAN, Namık Sinan, “Osmanlı Diplomasisinde Batı İmgesinin Değişimi ve Elçilerin Etkisi (18. Ve 19. Yüzyıllar)”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:5, Sayı:2, Aralık 2004, s.55-86. UZUNÇARŞILI, İ.H., Osmanlı Tarihi, TTK Yayınları, IV/I, Ankara, 1988. ZİNKESİEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Çeviren: Nilüfer Ep¬çeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2011.