“35’ler Vakası” in  the ‘Republican Public Party’: A Civil Governmental Coup to the Passing Multiparty System in the Turkish Republic

Yıl 2012, Cilt: 6 Sayı: 11, 131 - 150, 01.03.2012

Şarika Gedikli Berber

Öz

World War II was a term that many changes happened both in the world and the Turkish Republic. After the war, a new danger appeared named as the cold war that resulted in coming close Turkey to the West. Because of the fact that, İsmet İnönü gave a permission to the West after the World War II about passing to the multy party system in the Turkish Republic. In that case, İnönü behaved objectively during foundation of the first opposition party, “the Democratic Party” even he supported generating an opposition group in the governing party, “Cumhuriyet Halk Party”. In this perspective, “35’ler Vakası” was very important event because this occasion sould be analysed a civil coup movement against to the governing party “Cumhuriyet Halk Party”. In this way a critical last barrier to the passing multy party system was eliminated definitely. 

Anahtar Kelimeler

İsmet İnönü, Demokratic Party, opposition group, multy party system,  Republican Public Party.

Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Sivil Hükümet Darbesi: CHP’de 35’ler Vakası

Öz

II. Dünya Savaşı, dünyada ve Türkiye’de büyük değişimlerin yaşandığı bir süreçtir. Savaş sonunda başgösteren soğuk savaş tehlikesi, Türkiye’nin Batı’ya yaklaşmasını neticelendirmiştir. Nitekim İsmet İnönü, II. Dünya Savaşı sonunda Batı’ya çok partili hayata geçiş için teminat vermiştir. Bu yüzden İnönü, mecliste muhalif Demokrat Parti’nin çıkışına tarafsız durmuş hatta CHP içinde hükümete muhalif bir grubun oluşumunu da bizzat desteklemiştir. Bu grubun mevcut Recep Peker hükümetine sivil darbe yapması olarak yorumlanabilecek 35’ler vakası, Türkiye’nin çok partili hayata geçişindeki son dönemeci de geçmesine sebep olacaktır. 

Anahtar Kelimeler

İsmet İnönü, Demokrat Parti, muhalif grup, çok partili hayat,  Cumhuriyet Halk Partisi. 

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri: BCA, 30..10.0.0./ 235.590..4. BCA, 30..10.0.0./ 235.59..11. Resmi Yayınlar: TBMM Zabıt Cerideleri TBMM Tutanak Dergisi Süreli Yayınlar: Ayın Tarihi, Cumhuriyet, Ulus. Te’lif ve Tetkik Eserler: AHMAD, Feroz, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi, İstanbul 1979
• AHMAD, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, Hil Yayınevi, İstanbul 2007.
• AHMED, Feroz; AHMED, Bedia Turgay, Türkiye Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Bilgi Yayınevi, Ankara 1976.
• ARMAOĞLU, Fahir, “İkinci Dünya Harbinde Türkiye”, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı 13, Ankara 195. ARMAOĞLU, Fahir, 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara 1984.
• BALTALI, Kemal, 1936-1956 Yılları Arasında Boğazlar Meselesi, Yeni Desen Matbaası, Ankara 1959.
• BULUT, Sedef, “Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı 1957-1960): Siyasi Baskılar ve Tahkikat Komisyonu”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 2, Sayı 4, 2009, s. 125-145.
• BİLA, Hikmet, CHP Tarihi 1919-1979, Ankara 1979.
• BÖLÜKBASI, Deniz, Türk Siyasetinde Anadolu Fırtınası Osman Bölükbası, Doğan Ya- yınları, İstanbul 2005.
• BENHÜR, Çağatay, AKÇAKAYA, Mahir Selim, “II. Dünya Savaşı Sırasında Konya’da Alınan Askeri Önlemler”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 5, Sayı 9, 2011, s. 171-187.
• BURÇAK, Rıfkı Salim Türkiye’de Demokrasiye Geçiş 1945-1950, Olgaç Yayınevi, Ankara 1979.
• ÇOMAK, Hasret, “İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, Harbin Sonrasında Türkiye-ABD İliş- kileri, ABD’nin Türkiye’ye Yardım Politikası (Truman Doktrini ve Marshall Planı”, 6. As- keri Tarih Sempozyumu, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1999.
• Demokrat Parti Tüzük ve Programı, Ankara 1946.
• Demokrat Parti, İkinci Büyük Kongresinde Alınan Tarihi Kararlar, Ankara 1950.
• ERER, Tekin Türkiye’de Parti Kavgaları, II. Baskı, İstanbul 1966.
• ERKİN, Feridun Cemal, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara 1968
• GİRİTOĞLU, Fahir, Türk Siyasi Tarihinde CHP’nin Mevkii, Ayyıldız Yayınları, Ankara 1965.
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul 1967.
• KOÇAK, Cemil, Türkiye’de Cemil Milli Şef Dönemi (1938-1945), Ankara 1986.
• LEWIS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, TTK Yayınları, Ankara 2000.
• ÖKTE, Faik, Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınları, İstanbul 1951.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türkiye’de Sosyal Değişme ve Siyasal Katılma, AÜHF Yayınları, Ankara 1975.
• SANDER, Oral, Siyasi Tarih (1918-1994), 12. Baskı, İmge Yayınevi, Ankara 2004.
• SERHAN, Yücel M., Demokrat Parti, Ülke Kitapları, İstanbul 2001.
• TİMUR, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İmge Kitabevi, Ankara 2003.
• TOKER, Metin, Tek Partiden Çok Partiye 1944-1950, Ankara 1990.
• TUNAYA, Tarık Zafer,Türkiyede Siyasi Partiler, İstanbul 1952.
• Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (Editör: Baskın ORAN (Editör):, Cilt I: 1919–1980, İstanbul 2001.
• UÇAROL, Rıfat, Siyasi Tarih 1789–1999, İstanbul 2000.
• UNAT, Kadri, Ulus, Yeni Ulus, ve Halkçı Gazeteleri Işığında Nihat Erim’in Siyasi Kişiliği ve Gazeteciliği ( 1945 – 1955 ), Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversi- tesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara 2008.
• URAN Hilmi, Hatıralarım, Ankara 1959.
• US, Asım, Asım Us’un Hatıra Notları, Vakit Matbaası, İstanbul 1996.
• UYAR, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve CHP, İstanbul 1999.