Toplumsal Hareket Teorisi Çerçevesinde Tütün Devrimi’nden 1970’li yıllara İran’da Kitlesel Protestolar

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 33, 319 - 341, 19.12.2023

Seçil Özdemir

https://doi.org/10.19060/gav.1405879

Öz

Bu araştırmanın amacı, İran halkını 1979’da devrim idealinde bütünleştiren tarihsel altyapının kapsamlı bir analizini sunmaktır. Tütün İsyanı’ndan (1891-92) 1970’li yıllara kadar İran’da yönetime karşı toplumsal tepkiler kronik bir süreklilik göstermiştir. İran’daki isyan ve ayaklanma hareketlerini sürekli kılan faktörleri analiz etmek için çalışmada, teorik olarak toplumsal hareket teorisinden faydalanılmıştır. Kaçar Hanları ve ardından Pehlevi Şahlarının büyük çaplı protestoları tetikleyen karar ve uygulamaları ekseninde isyan süreçleri değerlendirilmiştir. Bu bağlamda çalışma, İran’da muhalefet hareketinin ortaya çıkışını ve ilerlemesini kolaylaştıran toplumsal faktörleri değerlendirmeyi ve bu kitlesel protestoların 1979 öncesi dönemde İran’ın siyasi manzarası üzerindeki etkisini tahlil etmeye odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tütün İsyanı, Anayasa Devrimi, 1953 Darbesi, Beyaz Devrim İran, Toplumsal Hareket

Kaynakça

• ABRAHAMIAN, Ervand, Structural Causes of the Iranian Revolution, Iran’s Revolution: The Rural Dimension. MERIP Reports, May, ss. 21-26. 1980.
• ABRAHAMIAN, Ervand, Iran in Revolution: The Opposition Forces, MERIP Reports, March-Apr 1979.
• ABRAHAMIAN, Ervand, Modern İran Tarihi, Çeviren Dilek Şendil, Türkiye İş Bankası Yay, İstanbul 2011.
• ABRAHAMIAN, Ervand, “The Guerrilla Movement in Iran, 1963-77”, Iran: A Revolution in Turmoil, Haleh Afshar, der., Palgrave Macmillan UK 1985.
• AFARY, Janet, History and Society of the Modern Middle East, Columbia University Press, 1996.
• ALDON, Morris, “Reflections on Social Movement Theory: Criticisms and Proposals”, Contemporary Sociology, no.29, v.3 y. 2000.
• AZIMI, Fakhreddin, “Unseating Mosaddeq The Configuration and Role of Domestic Forces”, Mohammad Mosaddeq and the 1953 coup in Iran, Mark J. Gasiorowski ve Malcom Bryne, der., Syracuse University Press, 2004.
• BARRY, Rubin, Modern Dictators: Third World Coup Makers, Strongmen and Populist Tyrants, McGraw-Hill, New York 1987.
• BAYAT, Asef, Ortadoğu’da Maduniyet: Toplumsal Hareketler ve Siyaset, (Çev. Seçil Deren Özgür Gökmen), İletişim Yayınları, İstanbul 2006.
• BAYAT, Asef, Sokak Siyayeti: İran’da Yoksul Halk Hareketleri, (Çev. Soner Torlak), Phoenix Yay, 2008.