68 Kuşağının Türk Erkeğini Çizmek: Sakal ve Bıyık Modasında “İsyankâr Gençlik”in Siyasal İnşası

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 35, 53 - 74, 15.12.2024

Nesimi Göksen

https://doi.org/10.19060/gav.1598494

Öz

Türkiye’nin iki darbe arası döneminde (27 Mayıs 1960-12 Eylül 1980), üç büyük toplumsal dönüşüm yaşanır. İlki, 68 kuşağıyla birlikte ortaya çıkan “kuşak çatışması”, ikincisi, Soğuk Savaş ideolojisinin yarattığı “sağ-sol cepheleşmesi”, üçüncüsü ise köyden şehre göçün neden olduğu “kimlik bunalımı” idi. Bu faktörler aynı zamanda kültürel çatışmanın belirginleştiği bir toplumsal sürece işaret etmektedir. Akademik literatürde, 68 kuşağına mensup gençlerin ideolojik mayalanma süreci ve bu ideolojik fikirleri uğruna verdikleri mücadele dair meseleler farklı boyutlarıyla incelenmiştir. Lakin gündelik hayata konu olan sakal-bıyık modasının siyasal kimlik inşasındaki etkisi ıskalanmıştır. Makale, dönemin katı ideolojik ikliminde solcu, ülkücü, İslamcı kimliklerin sakal-bıyık şekilleri nasıl kristalize oldu? Bu üç siyasal hareketin sakal-bıyık tarzları üzerinden birbirlerine ve kendilerine yönelik bakışları, imajları ve algıları nasıldı? Bir politik kimlik sembolü olarak bıyık sembolleri nasıl icat edildi? Gibi araştırma sorularına cevap aramaktadır. Çalışmanın temel amacı, sakal-bıyık modasının 68 kuşağına mensup isyankâr erkekler üzerinde nasıl politik bir kimlik inşa ettiğini ortaya koymaktır. Başka türlü söylemek gerekirse, bu makale, popüler kültürün bir yansıması olan modanın siyasal kimlik aracına dönüştürülme hikâyesini problematize etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sakal-Bıyık Modası, Siyasal Kimlik, 68 Kuşağı, Kültür Çatışması, Toplumsal Kutuplaşma

Kaynakça

• AKTAY, Yasin, “Halife Sonrası Şartlarda İslamcılığın Öz-Diyar Algısı”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: İslamcılık, Ed. Tanıl Bora, c.6, İstanbul 2005, s. 68-95.
• AKTOLGA, Münir, Hatıralar: 68’den Günümüze İdeolojik, Teorik Bir Arkeoloji Çalışması, Alter Yayıncılık, Ankara 2018.
• AKYOL, Taha, Hayat Yolunda, Doğan Kitap, İstanbul 2004.
• ALİMEN, Nazlı, The Fashions and Politics of Facial Hair in Turkey: The Case of Islamic Men”, Ed. Anna-Mari Almila and David Inglis, The Routledge International Handbook to Veils and Veiling, London, 2018, s. 116-124.
• ALKAN, Mehmet Ö., “Altmışlı Yıllarda Günlük Hayatın Siyaseti”, Türkiye’nin 1960’lı Yılları, Ed. Mete Kaan Kaynar, İletişim, İstanbul 2016, s. 933-986.
• AYSAN, Yılmaz, Afişe Çıkmak: 1963-1980 Solun Görsel Serüveni, İletişim Yayınları 2015.
• BAYDAR, Oya - Özkan, Derya, Cumhuriyet Modaları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
• BAUMAN, Zygmunt, Kimlik, (Çev. Mesut Hazır), Heretik Yayınları, Ankara, 2017.
• BENGİ, Derya - Zat, Erdir, 100. Yılında Türkiye’nin Popüler Kültür Haritası: 1923-1950, YKY, İstanbul 2020.
• BERG, Charles, Unconscious Significance of Hair, Taylor & Francis Publications, London 2020.
• BERKTAY, Fatmagül “Yuvarlak Masa Toplantısı: 68’lilerin Gözünden 1968”, 1968: İsyan, Devrim, Özgürlük, Ed. Ömer Turan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2019, s. 29-50.
• BORA, Tanıl- Akyıldız, Kaya, “Siyasal hafıza ve ülkücülerin hatırasında 70’ler”, Toplum ve Bilim, S.127,2013, s. 209-228.