Çağdaş Uluslararası İlişkiler Yazınında Anarşist Teori: Eleştirel Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 35, 97 - 116, 15.12.2024

Şaban Halis Çaliş , Çağlar Söker

https://doi.org/10.19060/gav.1600501

Öz

Anarşizm, Uluslararası İlişkiler (Uİ) disiplininde müstakil bir teori olarak uzun bir süre gündeme gelmemiş ve incelenmemiştir. Anarşizmle ilgili ilk çalışmalar 1970’lerde yayımlanmıştır ancak onlar da istisnai niteliktedir. Anarşizmin ihmali konusunda disiplin özelinde bir farkındalığın oluşması ve anarşist teori literatüründe canlanma ise ancak 2000’li yıllarda gerçekleşmiştir. Bu makale, disiplinin kısa süre önce oluşmaya başlayan anarşist teori külliyatına ışık tutmayı; mevcut literatüre eleştirel bir açıdan yaklaşarak eksikleri ve problemleri sorgulamayı hedeflemektedir. Makalede birkaç sonuca ulaşılmıştır. Öncelikle Uİ’de anarşizme dair çizilen yüzeysel, eksik ve yanıltıcı resimlerin, pedagojik açıdan sorun(lar) yaratabileceği ve bu teori üzerinde yapılabilecek farklı çalışmaları da olumsuz etkileme riski taşıdığı öne sürülmüştür. İkinci olarak anarşizmin belirli versiyonlarının baskınlık kazanmasının veya farklı anarşist yaklaşımların tahfif edici bakışla ele alınmasının, anarşizmin çoğulcu karakterine zarar verdiği gibi bir imkân olarak anarşizmin uluslararası ilişkilerin analizine yapacağı katkılara da ket vuracağı vurgusu yapılmıştır. Üçüncü temel sonuç ise literatürdeki göreli genişlemeye rağmen hâlâ yapılacak çok iş olduğudur. Klasiklerin ele alınmasından, disiplinin temel kavramlarının anarşist analizine; anarşizmin küresel sorunlara yaklaşımından küresel ilişkilerin tarihine yönelik anarşist okumalara kadar birçok alanda eksikler ve boşluklar bulunmaktadır. Makale bu alanlara dikkat çekmeyi ve nihayetinde anarşist teorinin Türkçe literatürde de canlanmasını teşvik etmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Anarşizm, Uluslararası Siyaset, Uluslararası İlişkiler, Uluslararası İlişkiler Teorileri, Küresel İlişkiler.

Kaynakça

• AYDINLI, Ersel, “Before Jihadists There Were Anarchists: A Failed Case of Transnational Violence”, Studies in Conflict and Terrorism, Cilt 31, Sayı 10, 2008, ss. 903-923.
• BRAY, Mark, “Beyond and Against the State: Anarchist Contributions to Human Rights History and Theory”, Humanity: An International Journal of Human Rights, Humanitarianism, and Development, Cilt 10, Sayı 3, 2019, ss. 323-338.
• BRAY, Mark, The Anarchist Inquisition: Assassins, Activists, and Martyrs in Spain and France, Cornell University Press, 1. Baskı, New York 2022.
• CALL, Lewis, Postmodern Anarchism, Lexington Books, 1. Baskı, New York 2022.
• CERNY, Philip G. ve Alex Prichard, “The New Anarchy: Globalisation and Fragmentation in World Politics”, Journal of International Political Theory, Cilt 13, Sayı 3, 2017, ss. 1-18.
• CHRISTOYANNOPOULOS, Alexandre, “An Anarcho-Pacifist Reading of International Relations: A Normative Critique of International Politics from the Confluence of Pacifism and Anarchism”, International Studies Quarterly, Cilt 66, Sayı 4, 2022, ss. 1-13.
• CUDWORTH, Erika ve Stephen Hobden, “Anarchy and Anarchism: Towards a Theory of Complex International Systems”, Millennium: Journal of International Studies, Cilt 39, Sayı 2, 2010, ss. 399-416.
• DADDOW, Oliver, International Relations Theory, Sage Publications, 1. Baskı, Londra 2009.
• DADDOW, Oliver, International Relations Theory: The Essentials, Sage Publications, 2. Baskı, Londra 2013.