İzmir’de bir Osmanlı dönemi konağının tavan ve duvar resimlerinin yapım tekniği ve malzeme özellikleri

Yıl 2021, , 497 - 510, 01.12.2020

Kerem Şerifaki , Başak İpekoğlu

https://doi.org/10.17341/gazimmfd.690320

Cited By: 1

Öz

Kültür varlıklarımızın en hassas bileşenlerinden olan duvar resimlerinin korunmasında, resimlerin özgün malzeme özellikleri ve yapım tekniğinin belirlenmesi önemli aşamalardan biridir. Bu çalışma kapsamında İzmir Bayraklı’da yer alan Yahya Hayati Paşa Konağı’nın duvar ve tavan resimlerinin yapım tekniği ve malzeme özellikleri 2010 yılında yapıya ağır hasar veren yangın öncesinde alınan örnekler üzerinde gerçekleştirilen analizler ile belirlenmiştir. Duvar resimlerinin sıva ve astar tabakalarının, boyayı oluşturan bağlayıcı malzeme ile pigmentlerin mikro-yapısal özellikleri, mineralojik ve kimyasal kompozisyonları; optik mikroskop, kızılötesi spektroskopisi, X ışınları kırınım cihazı (XRD) ve EDS üniteli taramalı elektron mikroskobu kullanılarak tespit edilmiştir. Çalışma, resimlerin kireç sıva üzerinde yer alan organik bağlayıcı ve çeşitli beyaz pigmentlerden oluşan hazırlık tabakaları üzerinde yağlı boya tekniği ile uygulandığını göstermiştir. Resimlerin yapımında bitkisel yağın rengini beyazlatmak amacıyla çinko oksit (ZnO), kurşun beyazı (PbCO3) ve baryum beyazı (BaSO4) kullanıldığı belirlenmiştir. Resimlerin yapımında kırmızı için vermiyon (HgS), mavi için ultramarin (Na6-10Al6Si6O24S2-4), yeşil için zümrüt yeşili (3Cu(AsO2)2.Cu(CH3COO)2) ve kahverengi için kırmızı okra (Fe2O3, kil mineralleri) kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu ana pigmentler dışında, dolgu malzemesi olarak kullanılan baryum beyazı (BaSO4) ve kurşun kırmızısı pigmentinin (Pb3O4) bozulma ürünlerinden biri olan anglezit (PbSO4) tespit edilmiştir. Çalışma, yanarak yok olmuş bir kültür varlığının süslemelerinin yapım tekniği ve malzeme özelliklerinin belgelenmesi ile yapının onarımı aşamasına veri oluşturacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yağlı boya duvar resmi, pigment, vermiyon kırmızısı, ultramarin mavi, zümrüt yeşili

Teşekkür

SEM-EDS ve XRD analizlerinin gerçekleştirildiği İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Malzeme Araştırma Merkezi’nin değerli uzman ve yöneticilerine katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

Execution technique and material characteristics of ceiling and wall paintings of an Ottoman period mansion in İzmir

Öz

Determination of the authentic execution technique and material characteristics of wall paintings, which are the most vulnerable components of cultural assets, is one of the basic stages for their conservation. In this study, execution technique and material characteristics of wall and ceiling paintings of Yahya Hayati Paşa Konak in İzmir, Bayraklı were determined on the samples taken from the building before the devastating fire that heavily damaged the building in 2010. Microstructural characteristics, mineralogical and chemical compositions of plasters, priming layers, binding material and pigments that were used in wall paintings have been determined by using optical microscopy, infrared spectroscopy (FTIR), X-Ray diffraction analysis (XRD) and scanning electron microscopy (SEM equipped with EDS). The study revealed that the paintings of Yahya Hayati Paşa Mansion were made using oil painting technique on preparatory layers composed of organic binder and various white pigments which were applied on lime plaster. ZnO and lead white and barium white were used for bleaching the drying oil. Pigments used in the paintings were determined as vermillion (HgS) for red, ultramarine (Na6-10Al6Si6O24S2-4) for blue, emerald green (3Cu(AsO2)2.Cu(CH3COO)2) for green and red ochre (Fe2O3+Clay minerals) for reddish brown. Beside these main pigments the use of barium white (BaSO4) as an extender in green paints and anglesite (PbSO4) as an alteration product of red lead (Pb3O4) in red paints were determined. This study will provide data for the restoration work of an almost disappearing cultural asset by documenting the authentic execution technique and material characteristics of the ornaments.

Anahtar Kelimeler

Oil based wall painting, pigment, vermillion red, ultramarine blue, emerald green

Kaynakça

• 1. Renda, G., Westernisms in Ottoman Art: Wall Paintings in 19th Century Houses, the Ottoman House (Proceedings of the Amasya Symposium, 24-27 Eylül 1996), Editör: Ireland S., Bechhoefer W., The British Institute of Archaeology, Ankara, 103-109, 1998.
• 2. Kuyulu, İ., Anatolian wall paintings and cultural traditions, Electron. J. Orient. Stud., 3 (2), 1-27, 2000.
• 3. Renda, G., 19.yy’da Kalemişi Nakış - Duvar Resmi, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 6, İletişim, İstanbul, 1530-1534, 1985.
• 4. Mora, P., Mora, L., Philippot, P., Conservation of Wall Paintings, Butterworths, London, 1984.
• 5. Van den Berg, J., Analytical chemical studies on traditional linseed oil paintings, Doktora Tezi, Amsterdam Üniversitesi, Amsterdam, 2002.
• 6. Esad, C., Yapı Malzemesi, Matbaayı Ahmed İhsan, İstanbul, 1908.
• 7. Weyer, A., Roig Picazo, P., Pop, D., Cassar, J., Özköse, A., Vallet, J. M., Srša, I., EwaGlos-European illustrated glossary of conservation terms for wall paintings and architectural surfaces (Cilt 17), Michael Imhof Verlag, Petersberg, 2015.
• 8. Stols-Witlox, M., Ground, 1400-1900, Conservation of Easel Paintings, Editör: Hill Stoner, J., Rushfield, R., Routledge, Londra, 161-188, 2012.
• 9. Gettens, R.J., Kühn, H., Chase, W.T., 3. Lead White, Stud. Conserv., 12 (4), 125-139, 1967.
• 10. Kühn, H., Zinc White, Artists' Pigments: A Handbook of Their History and Characteristics Cilt 1, Editör: Feller, R.L., National Gallery of Art, Washington, A.B.D., 169-186, 1986.
• 11. Standeven, H.A.L, Oil-based house paints from 1900 to 1960: An examination of their history and development, with particular reference to ripolin enamels, J. Am. Inst. Conserv., 52(3), 127-139, 2013.
• 12. Eastaugh, N., Walsh, V., Chaplin, T., Siddall, R., Pigment Compendium: A Dictionary of Historical Pigments, Elsevier Butterworth-Heinemann, Oxford, 2004.
• 13. Feller, R.L., Barium Sulfate - Natural and Synthetic, Artists' Pigments: A Handbook of Their History and Characteristics Cilt 1, Editör: Feller, R.L., National Gallery of Art, Washington, A.B.D., 47-64, 1986.
• 14. Van Driel, B.A., van den Berg, K.J., Gerretzen, J., Dik, J., The white of the 20th century: an explorative survey into Dutch modern art collections, Heritage Sci., 6: 16, 2018
• 15. Chase, S.B., Preservation Brief 28: Painting Historic Interiors, US Department of the Interior, National Park Service, Washington DC, A.B.D., 1992.
• 16. Fiedler, I. ve Bayard, M.A., Emerald Green and Scheele's Green, Artists´ Pigments: A Handbook of Their History and Characteristics, Cilt 3, Editör: FitzHugh, E.W., National Gallery of Art, Washington, 219-271, 1997.
• 17. Akçamlı, A., Bir Zamanlar Bayraklı, Bayraklı Matbaacılık, İzmir, Türkiye, 1997.
• 18. İpekoğlu, B., Çizer, Ö., Reyhan, K., İzmir’ de tarihi bir konak - Yahya Paşa Konağı’nın tanıtılması ve koruma sorunlarının değerlendirilmesi, Yapı Dergisi, 263, 81-87, 2003.
• 19. İpekoğlu, B., Çizer, Ö., Reyhan, K., Conservation of Yahya Pasha Konak in İzmir, Turkey, Jubilee Scientific Conference 60th Anniversary of the University of Architecture Civil Engineering and Geodesy (Cilt 2), Sofya-Bulgaristan, 5-16, 20-23 Kasım, 2002.
• 20. Dereli, K., İpekoğlu B., Evaluation of conservation problems of mural paintings in Yahya Pasha Konak in İzmir, (Yayımlanmamış Rapor), İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mimari Restorasyon Bölümü, İzmir, 2011.
• 21. Kuyulu, İ., İzmir, Bayraklı Yahya Hayati Paşa Köşkü: Kül olan resimler, XVI. Ortaçağ - Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 18-20 Ekim 2012 (Cilt 2), Editör: Acara Eser, M., Bilget Fataha, E., Koyun, G., Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas, 529-545, 2014.
• 22. Gadsden, J. A., Infrared Spectra of Minerals and Related Inorganic Compounds, Butterworths, London, 1975.
• 23. Artesani, A., Gherardi, F., Nevin, A., Valentini, G., Comelli, D., A photoluminescence study of the changes induced in the zinc white pigment by formation of zinc complexes, Mater., 10(4): 340, 2017.
• 24. Şerifaki, K., Conservation problems of historic wall paintings of Taxiarhis Church in Cunda, Ayvalık, Yüksek Lisans Tezi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 2005.
• 25. Tumosa, C.S., Mecklenburg, M.F. The influence of lead ions on the drying of oils, Stud. Conserv., 50(sup1), 39-47, 2005.
• 26. Cruz, A.J., Rego, C., Scientific study of an 18th century Portuguese painting on canvas and their old restoration: problems of date and authenticity of the current image, Int. J. Conserv. Sci., 5 (4), 479-492, 2014.
• 27. Van der Weerd, J., Van Loon, A., Boon, J. J., FTIR studies of the effects of pigments on the aging of oil, Stud. Conserv., 50(1), 3-22, 2005.
• 28. Şerifaki, K., Böke, H., Yalçın, Ş., İpekoğlu, B., Characterization of materials used in the execution of historic oil paintings by XRD, SEM-EDS, TGA and LIBS analysis, Mater. Charact., 60(4), 303-311, 2009.
• 29. Aze, S., Vallet, J. M., Detalle, V., Grauby, O., Baronnet, A., Chromatic alterations of red lead pigments in artworks: a review, Phase Transitions, 81(2-3), 145-154, 2008.
• 30. Buti, D., Rosi, F., Brunetti, B. G., Miliani, C., In-situ identification of copper-based green pigments on paintings and manuscripts by reflection FTIR, Anal. Bioanal.Chem., 405 (8), 2699-2711, 2013.
• 31. Silva, C.E., Silva, L.P., Edwards, H.G., de Oliveira, L.F.C., Diffuse reflection FTIR spectral database of dyes and pigments, Anal. Bioanal. Chem., 386(7-8), 2183-2191, 2006.
• 32. Plesters, J., Ultramarine blue, natural and a rtificial, Stud. Conserv., 11(2), 62-75, 1966.