KENTSEL KULLANIM ALANINDA GELİŞEN HEYELANLAR VE JEOTEKNİK ANALİZİ: KIRKDEĞİRMENLER (ERZURUM) ÖRNEĞİ

Yıl 2012, Cilt: 27 Sayı: 4, 0 - , 19.02.2013

Hamit Çakıcı Şule Tüdeş Fikri Bulut

Öz

Kentsel yerleşim alanlarında gelişen kütle hareketleri yaşayan nüfus için, can kaybı ve maddi hasara yol açabilenönemli bir jeorisk oluşturur. Bu sebeple, aktif ve pasif heyelan alanları belirlenmeli, bu alanların geoteknikincelemeleri ve duraylılık analizleri gerçekleştirilerek alınacak önlemler tespit edilmelidir. Ayrıca arazi kullanımkararları verilirken heyelanlı sahalara, açık ve yeşil alanlar dışında kentsel yapılaşma izni verilmemelidir. Bubağlamda Erzurum Kenti Kırkdeğirmenler Mahallesi’ndeki potansiyel ve aktif heyelan sahalarının, jeoteknikaçıdan incelemesi ve duraylılık analizleri yapılmıştır. Çalışma alanı ve çevresindeki 20 km2 lik bir alanın1/10.000 ölçekli mühendislik jeolojisi haritası yapılmış, ayrıca yapılan sondaj ve laboratuar geoteknik deneyleriile malzemelerin mühendislik özellikleri belirlenmiştir. K1, K2, K3 ve K4 no’lu heyelanların geliştiğiyamaçların 1/1000 ölçekli topoğrafik haritaları arazi çalışmalarıyla hazırlanmış ve jeolojik birimler hazırlananharita üzerine işlenerek jeolojik kesitler çıkarılmıştır. Araziden alınan zemin örnekleri üzerinde yapılanlaboratuar deneyleri ile yamaç molozunun fiziksel ve mekanik özellikleri; Efektif içsel sürtünme açısı (φ′°)37.5°-42.5°, Efektif kohezyonu (c′) 0.1-0.38 kg/cm2 , Maksimum kuru birim hacim ağırlık 1.67-2.05 g/cm3,Doygun birim hacim ağırlık 1.90-2.23 g/cm3, Doğal birim hacim ağırlık 1.66-2.05 g/cm3, Kuru birim hacimağırlık 1.57-2.0 g/cm3, Tane birim hacim ağırlığı (γs) 2.37-2.60 g/cm3, Permeabilite katsayısı 2x10-4 - 3.1x10-4cm/s, olarak belirlenmiş ve ayrıca dane dağılım deneyleri yapılmıştır. Yamaçların hazırlanan jeolojikkesitlerinde, geçirilen deneme kayma yüzeylerine göre malzemenin belirlenen jeoteknik özellikleri dekullanılarak Fellenius, Bishop, Janbu ve Hoek-Bray yöntemleri aracılığı ile güvenlik katsayıları belirlenmiş vehesaplanan değerlere göre K1, K2 ve K4 no’lu yamaçların duraysız oldukları K3 no’lu yamacın ise duraysızlığayakın durumda olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Erzurum Kenti, geoteknik özellikler, yamaç duraylılık analizleri

Kaynakça

• Anbalagan, R., “ Landslide hazard evaluation and
• zonation mapping in mountainous terrain” Eng
• Geol 32:269–277, 1992
• Çakıcı H.,”Kırkdeğirmenler Mahallesi
• (Erzurum) çevresindeki yamaçların duraylılık
• açısından incelenmesi”, Trabzon, 1997.
• Ali Yalcin, “A geotechnical study on the landslides
• in the Trabzon Province” NE, Turkey PII:
• S0169-1317(11)00020-2, DOI: doi:
• 1016/j.clay.01.015, 2011
• Kılıç, R.,Ulamış, K.., “Gölbaşı (Ankara)
• Güneyindekli Kütle Hareketlerinin İncelenmesi”,
• Mühendislik Jeolojisi Bülteni, Bulletın Of
• Engineering Geology, Sayı: 20 (75-86).
• Hutchinson, JN.,”Landslide hazard assessment.
• Keynote paper. In: Bell DH (ed) Landslides,
• Proceeding of 6th international symposium on
• landslides”, Christchurch, New Zealand, vol 1.
• Balkema, Rotterdam, pp 1805–1841, 1995
• MTA, “Stratigrafi Sınıflama ve Adlama Kuralları”
• Türkiye Stratigrafi Komitesi, MTA matbaası,
• Ankara, 1986.
• Altınlı, E. İ., “Uluslararası Stratigrafi Kılavuzu”
• TPAO Yerbilimleri Yayınları, Ankara,Nuray
• Matbaası, 1978.
• Yılmaz, A, “Erzurum F-32 paftası jeolojisi”, MTA
• genel müdürlüğü jeoloji etütleri dairesi,
• Ankara, 1988.
• DSİ “Erzurum Ovası Hidrojeolojik Etüt Raporu”,
• Jeo.Tek. Hiz ve YAS Daire Başkanlığı yayını,
• Erzurum, 1978.
• Lahn, E., “Erzurum havalisinin Jeolojik
• Bünyeleri” , MTA Mecmuası. no: 1/19,
• Trabzon,1987.
• Şaroğlu, F. , Güner, Y , “Doğu Anadolu’nun
• Jeomorfolojik Gelişimine Etki Eden Öğeler
• Jeomorfoloji, Tektonik Volkanizma İlişkileri”
• Türkiye Jeoloii Bülteni, 24-39.1981.
• Bilgin, A, “Serçeme ( Erzurum) Deresi ve
• Dolayının Stratigrafisi” JMO Dergisi, 18 35-45,
• -
• Tarhan, F., “Mühendislik Jeoloiisi Prensipleri”,
• Baskı, KT.Ü Yayın No: 145, Trabzon,1989.
• TSE, “İnşaat Mühendisliğinde Zemin
• Laboratuar Deneyleri”, TS 1900, UDK
• 131, 1. Baskı, Ankara, Nisan 1987.
• ASTM, “Standard Test Method for Direct
• Shear Test of Soils Under Cosolidated Drained
• Condition”, D3080-90, 1990.
• TSE, “İnşaat Mühendisliğinde Sondaj Yolları İle
• Örselenmiş ve Örselenmemiş Numune Alma
• Yöntemleri”, TS 1901, UDK 622.233-
• 131.36, 1. Baskı, Ankara, Nisan 1975.
• Ulusay, R., “Uygulamalı Jeoteknik Bilgiler”,
• JMO yayınları, Ankara, 1989.
• Wiley, 1., “Slope Stability Geotechnical
• Engineering and Geomorphology”, England,
• -
• Utku, T., “Teori ve Tatbikatta Heyelanlar”,
• Karayolları Genel Müdürlüğü
• Matbaası,Ankara, 1975.
• Ulusay, R., “Şev Stabilite Analizlerinde
• Kullanılan Pratik Yöntemler ve Geoteknik
• Çalışmalar”, MTA Yayınları, Eğitim Serisi, 25,
• -
• Güz, H ., “Geoteknikte Gelişmeler”, DSİ Yamaç
• ve Şevlerin Stabilitesi ve Dayanma Yapıları
• Semineri, Samsun, 1987.
• TSE, “Yamaç ve Sevlerin Dengesi ve Hesap
• Metodları-Zeminde”, TS 8853, UDK 624.137-
• 131, 1. Baskı, Ankara, Şubat 1991.
• Paşamehmetoğlu, A.G., Özgenoğlu, A., Karpuz,
• C, Kaya Şev Stabilitesi, 2. Baskı ,T.M.M.O.B
• Maden Müh. Odası Yayınları, Ankara, Mayıs,
• -
• Özbek, F., “Erzurum-Trabzon 1. Sınıf
• Karayolundaki Kop Geçişi Heyelanının Ulaşım
• ve Zemin Problemleri açısından incelenmesi”,
• A.Ü. Fen Bilimleri Enst., Yüksek Lisans Tezi,
• Erzurum, 1992.
• Dramis, F., Sorriso-Valvo, M., “Deep-Seated
• gravitational slope deformations, related
• landslides and tectonics”, Engineering Geology
• , 231- 243, 1994.
• Erguvanlı, K, ve Erdoğan, Y., “Yeraltı Suları
• Jeolojisi”, İ.TÜ yayınları No: 23, Maçkaİstanbul,
• Nisan 1987.
• Özmen ve diğerleri, “Türkiye Deprem Bölgeleri
• Haritası”, Afet işleri Genel Müdürlüğü, Ankara