SPATIAL CHANGE IN VERNACULAR HOUSE: BÜYÜKKONUK VILLAGE (Kom-i Kebir), NORTHERN CYPRUS CASE

Yıl 2022, Cilt: 37 Sayı: 3, 1655 - 1672, 28.02.2022

Leyla Çınar Algül , Türkan Uraz , Özlem Olgaç Türker

https://doi.org/10.17341/gazimmfd.785812

Öz

Rural-vernacular house is shaped in line with the needs of the physical and socio-cultural environment and according to socio-economic factors; inevitably, it is undergoing an accelerated change. From this point of view, this study aims to focus on Cyprus, which is a quite interesting context, and targets to investigate the spatial change of rural-vernacular housing. Accordingly, it first aims to introduce basic housing typologies supported by unique spatial use. Following this, it intends to identify the housing typologies that have adapted to these changes but have transformed themselves from their authenticity due to the changes and to discuss their spatial differences. Within the scope of this study, Büyükkonuk Village (Kom-i Kebir), which has sustaihed the characteristics of rural-vernacular architecture in Cyprus to the present, was chosen for field research. The houses here were built mainly by Turkish and Greek Cypriots before 1974. Today, they are used by Turkish Cypriots and Turks who emigrated from Turkey after 1974 who possess Turkish Cypriot citizenship. It is a known fact that, due to changing living conditions and the change in user profile, they are facing serious spatial and functional changes. Within the texture of the village, housing units that displayed identifiable changes were selected among the three most common types of rural-vernacular residential architecture in Cyprus, which are 'units without halls', 'units with inner halls' and 'units with outer halls'. In this context, the space syntax analysis method was
used in order to compare the original spatial organization of the houses with their current changed states. The field study, which includes the determination of the space organization of the selected houses, was also supported with observations on site and interviews with the users. As a result of the study, it can be observed that the flexibility of modularity, which is suitable for change, allows the growth and functional changes of the housing. The change resulting from these possibilities maintains the essence of rural-vernacular housing of some types and ensures their continuity. In terms of spatial organization, the houses have adapted by partially preserving their properties or have completely changed and therefore lost their properties.

Anahtar Kelimeler

rural housing, space organisation, space syntax method

Kırsal konutta mekânsal değişim: Büyükkonuk Köyü (Kom-i Kebir), Kuzey Kıbrıs Örneği

Öz

Yöresel-kırsal konut, içinde bulunduğu fiziksel ve sosyo-kültürel çevrenin gereksinmeleri doğrultusunda ve sosyo-ekonomik faktörlere göre biçimlenmekte; kaçınılmaz olarak da giderek hızlanan bir değişim geçirmektedir. Buradan hareketle çalışma, oldukça ilginç bir bağlam olan Kıbrıs’a odaklanmayı ve yöresel-kırsal konutun mekânsal değişimine bakmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, öncelikle özgün mekânsal kullanımın desteklediği temel konut tipolojilerinin tanıtılması amaçlamaktadır. Bunu takiben, değişimlere uyum gösteren konut tipolojileri ile değişimin etkisiyle özünden uzaklaşıp dönüşüm geçiren konut tipolojilerinin belirlenmesi ve mekânsal farklılıklarının tartışılması hedeflemektedir. Çalışma kapsamında, alan araştırması için, Kıbrıs’taki yöresel-kırsal mimarinin özelliklerini günümüze kadar taşıyan Büyükkonuk Köyü (Kom-i Kebir) seçilmiştir. Buradaki konutların ağırlıklı olarak 1974’ten önce Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rumlar tarafından inşaa edildikleri; bugün Kıbrıslı Türkler ve 1974’ten sonra Türkiye’den göç eden ve Kıbrıs vatandaşı olan Türkler tarafından kullanıldıkları; değişen yaşam koşulları ile değişen kullanıcı yapısına bağlı olarak mekânsal ve işlevsel olarak ciddi bir değişim içinde oldukları bilinmektedir. Köy konut dokusu içinde, Kıbrıs yöresel-kırsal konut mimarisinde en yaygın görülen üç temel tip olan ‘sündürmesiz’, ‘iç sofalı’ ve ‘sündürmeli’ konutlar arasından değişimin tespit edilebildiği konutlar seçilmiştir. Bu bağlamda konutların orijinal mekânsal organizasyonu ile bugünkü değişime uğramış durumunu karşılaştırmak amacıyla, mekân dizimi analiz yöntemine başvurulmuştur. Seçilen konutların mekân organizasyonlarının tespitini içeren alan çalışması, gözlemler ve kullanıcı ile yapılan görüşmelerle de desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

kırsal konut, mekan organizasyonu, mekan dizimi

Kaynakça

• Algül, Ç. L. (2015). Çevresel Değişimin Kırsal Konut Örneğinde Kültürel Algılanışı. Çevre ve Kültür, Sekizinci Uluslararası Kültür Araştırmaları Sempozyumu. 1-3 Eylül 2015. Kültür Araştırmaları Derneği, Istanbul.
• Akpınar, İ. ve Türker, Ö.O. (2008). “‘Being in- between’: re - reading Turkish and Turkish Cypriot identities”, In: IASS-AIS sub-auspicies Conference, 25-27 April 2008, Girne American University, North Cyprus.
• Aran, K. (2000). Barınaktan Öte: Anadolu Kır Yapıları. İstanbul: Tepe Mimarlık Kültürü Merkezi.
• Aslan, A. ve Uraz, T. (2017). Small House Spatiality: A Comparative Space Syntax Application, Open House International ISSN 0168 – 2601 Vol.42 Issue.03, 2017. pp: 58-67.
• Ateshin, H. M. (1997). “Cyprus: North”. In: Oliver P, editor. Vernacular Architecture of the World, vol. II. Cambridge: Cambridge University Press; 1997, 1553-54.
• Bağışkan, T. (2007). Araştırmacı-Yazar, Arkeolog Tuncer Bağışkan’ın Kaleminden Komi-Kebir (2), Eko-Köy Haber: Sayı:2, s: 4, Büyükkonuk.
• Berry, J.W. (1997). Immigration, Acculturation, and Adaptation, Queen’s University, Ontario, Canada, Applied Psychology: An International Review, 46 (1), 5-68.
• Büyükkonuk Belediyesi (2007). Eko-Köy Haber, Aylık Ücretsiz Gazete Yayını, 1(1).
• Büyükkonuk Belediyesi Eco-Village (2015). Büyükkonuk ‘Eco-Village’ Broşürü.
• Büyükkonuk Belediyesi (2019). Büyükkonuk Belediyesi Kayıtlı arşivi.
• Ceylan, S. ve Bulut, İ. (2017). Kırsal Konut Şekillenmesinde Etkili Olan Faktörler Açısından Misli Ovası Konutlarının İncelenmesi, Mediterranean Journal of Humanities mjh.akdeniz.edu.tr, VII/2-79-96.
• Christodoulou, D. (1959). The Evolution of the Rural Land, Use Pattern in Cyprus (The World Land Use Survey, Regional Monograph 2), London.
• ÇEKÜL (2012). Anadolu’da Kırsal Mimarlık, İstanbul, Çekül Vakfı.
• Çil, E. (2006). Bir Kent Okuma Aracı Olarak Mekân Dizim Analizinin Kuramsal ve Yöntemsel Tartışması. Megaron. YTÜ mim. Fak. E-Dergisi, Cilt 1, Sayı. 4, ss. 218-233, İzmir.
• Çil, E. (2007). Space, Practice, Memory: The Transformations of the Houses in Kula, A Town in Anatolia. Proceedings, 6th International Space Syntax Symposium, s. 060-16 İstanbul.
• Dalkılıç, N. (2008). Geleneksel Konutlarda Kullanıcı-Mekân İlişkisi: Midyat Örneği, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, cilt 13, sayı 1.
• Davulcu, M. (2009). Sakarya Yöresi Kırsal Yerleşmelerinde Konut Mimarisi ve Ustalık Geleneği Üzerine Bir İnceleme, Kastamonu Üniversitesi Eğitim Dergisi, Cilt XVII, s.687-706.
• Dikmen, Ç.B. ve Toruk, F. (2016). Sosyal ve Kültürel Sürdürülebilirlik Kapsamında Sivrihisar Evlerinin Korunmasına Yönelik Öneriler, İdil, 2016, cilt 5, sayı 22.
• Dincyürek, Ö. ve Türker, Ö. O. (2007). Learning from Traditional Built Environment of Cyprus: Re-Interpretation of the Contextual Values, Building and Environment, Vol 42/9 – ss. 3384-3392, Elsevier.
• Dinçyürek, Ö. (2002). The Rural Vernacular Architecture of Cyprus (Northern), (Unpublished PhD’s Thesis), Eastern Mediterranean University, Faculty of Architecture, Famagusta.
• Dinçyürek, Ö. Mallick, F. H. ve Numan, İ. (2003). Cultural and environmental values in the arcaded Mesaorian houses of Cyprus, Building and Environment, issue 13, p. 1463-1473.
• Dinçyürek, Ö. ve Numan, İ. (2001). The Mesaorian Rural Houses of Cyprus – A typology. Open House International, 26: 29-37.
• Dursun P. ve Sağlamer, G. (2003). Spatial Analysis of Different Home Environments in the City of Trabzon, Turkey, Proceedings, 4th International Space Syntax Symposium, London.
• Dursun, P. (2002). Trabzon Kentsel Dokusunda Morfolojik Analiz, İ.T.Ü, Fen Bil. Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Dursun, P. (2012). Dialogue on space: Spacial codes and language of space, İstanbul Technical University, Faculty of Architecture, İstanbul, Turkey. A|Z VOL: 9, NO:1, 104-119, 2012-1.
• Egoumenidou, F. ve Floridou, A. (1987). Atraditional village in Cyprus, Phıkardou, printed by Chr. Nicolaou and Sons Ltd. Nicosia.
• Erman, O. (2017). Mekânsal Komşuluk Kavramı Üzerinden Mimari Mekânın Analizi. Çukurova Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Dergi. 32(1) ss. 165-176, Adana.
• Eskicumalı, A. (2003). Eğitim ve Toplumsal Değişme: Türkiye’nin Değişim Sürecinde Eğitimin Rolü, 1923-1946, Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi. Cilt19(2).
• Faiz Büyükçam, S. ve Zorlu, T. (2018). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Geleneksel Konutlarında Mahremiyet, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, April 2018 Volume 8 Issue 2, p. 422-436.
• Günçe, K., Ertürk, Z. ve Ertürk, S. (2007). Questioning the “prototype dwellings” in the framework of Cyprus traditional architecture. Building and Environment, Elsevier. Issue 43, p.823-833.
• Gündoğdu, M. (2014). Mekân Dizimi Analiz Yöntemi ve Araştırma Konuları. Art-Sanat Dergisi, dergipark. org.tr.
• Hamdi, N. (1995). Housing without Houses: Participation, Flexibility, Enablement, London: Intermediate Technology.
• Hanson, J. (1998). Decoding Homes and Houses. Uk: Cambridge University Press.
• Hill, G. (2010). A History of Cyprus. UK: Cambridge University Press.
• Hillier, B. (1996). Space is the Machine: A Configurational Theory of Architecture, Cambridge University Press, Cambridge, UK.
• Hillier, B. (2014). Space Syntax as a Method and as a Theory, 21st International Seminar on Urban Form - ISUF2014, Porto, Portugal, 3-6 Temmuz.
• Hillier, B. ve Hanson, J. (1984). The Social logic of Space. New York: Cambridge University Press. First Published.
• Hoşkara, Ş. ve Hoşkara, E. (2007). Annan Planı Sonrasında Kuzey Kıbrıs’ta İnşaat Sektörüne, Mimarlık ve Planlamaya Eleştirel Bir Bakış, Mimarlık Dergisi. Mart-Nisan 334, Dergi sayı 52.
• Keser, Ü. (2006). Kıbrıs’ta Göç Hareketleri ve 1974 Sonrasında Yaşananlar. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (ÇTTAD), V/12, s.s. 103–128.
• KTMA (1961). Kıbrıs Türk Milli Arşivi, Lefkoşa: Basın Koleksiyonu, Nacak.
• Kırşan, Ç. ve Çağdaş, G. (2004). “Etnik Kimlik ve Evsel Mekân”, Konut Değerlendirme Sempozyumu, İTÜ Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, ss.19-38.
• Klarqvist, B. (1993). A Space Syntax Glossary - The Department of Urban Design and Planning, Chalmers University of Technology, Nordisk Arkittekturforskning 1993: 2, P.11-12, Göteborg.
• Low, S., Chambers, E. ve Rapoport, A. (1989). Housing, Culture, and Design. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press.
• May, J., ve Reid, A. (2010). Buildings without architects: A global guide to everyday architecture. New York: Rizzoli.
• Manum, B. (1999). Spatial themes among the traditional houses of Turkey. Proceedings of the second International Space Syntax Symposium, Brasilia, Vol. 1, 40,1-40.12.
• Oktay, D. ve Önal, Ş. (1996). “A Social-Spatial Review of Exterior Spaces in Residential Environments in North Cyprus” XXIV. IAHS World Housing Congress “How to House a Nation: The Challenge for the XXIst Century” (ed: O.Ural, D.Altınbilek, T.Birgönül), Ankara, Turkey, METU & IAHS,1179-1119.
• Oliver, P. (2003). Dwellings: the vernacular house world-wide. London: Phaidon.
• Orhun, D. (1999). ‘Türk Evi’ mi Yaşamada Tümleşik Ev mi? Yapı: aylık kültür, sanat ve mimarlık dergisi.
• Philippides, D. (1997). “Dodacanese Islands”, Encyclopedia of Vernacular Architecture of the World. (ed: P. Oliver), Cambridge, University Press, pp. 1554-1555.
• Pulhan, H. (1997). Influences of the Cultural Factors on Spatial Organization of the Traditional Turkish Houses of Nicosia, (Unpublished M.Arch Dissertation), Faculty of Architecture of Eastern Mediterranean University.
• Rapoport, A. (1969). House, Form and Culture. Foundations of Cultural Geography Series. USA: Prentice-Hall.
• Rapoport, A. (2005). Culture, Architecture, and Design. New York: Published by Lockersity Press. First Published,
• Rudofsky, B. (1964). Architecture Without Architects: A Short Introduction to Non-Pedigreed Architecture (New York: Museum of Modern Art).
• SanIı, S. (2009), Bir Mimara Ait Konut Tasarımlarının Mekân Sentaksı Yöntemiyle Analizi, Unpublished PhD’s Thesis, The İstanbul Techical University, İstanbul.
• Seamon, D. (2007). A Lived Hermetic of People and Place: Phenomenology and Space Syntax. Proceedings, 6th International Space Syntax Symposium, Congress Speeches, p.İİİ-16, İstanbul.
• Sommer, R. (1969). Personal Space: The Behavioral Basis Of Design. New Jersey: Prentice Hall.
• Şenol, P. ve Er Akın, A. (2011). Kırsal Yaşam / Kırsal Konut: Bir Yaşam Biçimi Olarak Geleneksel Kırsal Konut Üretiminde Kızılcık Köyü örneği, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Aralık 2011, sayı:24, ss.143-160.
• Şıkoğlu, E. ve Arslan, H. (2015). Mekân Dizim Analizi Yöntemi ve Bunun Coğrafi Çalışmalarda Kullanılabilirliği, Fırat Üniversitesi, İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Türk Coğrafya Dergisi 65, S.11-21. Elazığ.
• Şimşek, N. (2013). Mardin Geleneksel Konutlarında Değişimin Mekân Dizimi Yöntemiyle İrdelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İ.T.Ü, Fen Bil. Enst. İstanbul.
• Tapԑoƴƛh, A. (1963). Kyᴨpoԑ, Ekᴧoԑeiԑ, Aƛɸa, I.M, ∑kzikh, Aϴhnai, vol. A/B.
• The Illustrated London News, (1878). Nov. 16. London.
• Türker, Ö.O. (2002). A Model for the Conservation and Continuity of a Vernacular Settlement: Kaplıca Village, North Cyprus. (Unpublished Ph. D. Dissertation), Department of Architecture, Eastern Mediterranean University, Famagusta.
• Türker, Ö.O. (2011). Survival of the Vernacular Environments in North Cyprus Through Sustainable Tourism Implementations, Gökçekuş, H., Türker, U. LaMoreaux,W (eds.) Survival and Sustainability: Environmental Concerns in the 21st Century, Elsevier. Ss. 223-234.