Mimarlıkta kalite ölçümüne yönelik boşluk modeli yaklaşımı

Yıl 2023, Cilt: 38 Sayı: 4, 2487 - 2494, 12.04.2023

Sena Işıklar Bengi Abdurrahman Topraklı

https://doi.org/10.17341/gazimmfd.926721

Öz

Kalite, bir ürünün niteliği veya uygunluğu üzerinden anılmaktadır. Yapılı çevrede kalite ise fonksiyonel, formal, yapısal ve ekonomik olmak üzere dört ana başlıkta ele alınmaktadır. Fonksiyonel kalite, mekânın planlanması, değeri, kullanım biçimleri, mekânlar arası ilişkileri, erişilebilirliği, esnekliği, dönüşebilirliği, kullanıcıların mekânsal memnuniyet algılarını, kullanıcıların mekânı kullanım biçimlerini; formal kalite, estetik, algı (kültürel değerler ve bilişsel etkenler), semiyotik anlamlar, çağa uygunluk, bağlamı ile uyumluluk gibi başlıkları; yapısal kalitenin, strüktür tasarımı, sağlamlık, uygun malzeme ve yapım tekniğini, sürdürülebilir-çevre dostu olma özelliğini; ekonomik kalite ise, planlama bütçesini, inşa bütçesini, işletme bütçesini, yatırım değerini kapsamaktadır. Bir yapının kaliteli olup olmadığının saptanması, bu başlıkların değerlendirme odaklı bir yaklaşımla ele alınmasını gerektirmektedir. Bu çalışmada ise hizmet sağlayıcının tüketici arzularını bilmesini sağlayan hizmet kalitesi modellerinden boşluk modeli, mimari yapının kalitesinin ölçülmesi için bir altlık olarak ele alınmaktadır. Çalışma boşluk modelini mimarlığa uyarlayan kavramsal bir çerçeve sunmaktadır. Bu öneride boşluk modelinin başlıca unsurlarından beklenen hizmet, beklenen mimari kaliteye; algılanan hizmet, algılanan mimari kaliteye; yeterli görülen hizmet ise, kullanıcı ve işvereni memnun eden performansa dönüştürülmüştür. Ardından hizmet kalitesindeki boşluk yaklaşımında geliştirilen boşluklardan yola çıkılarak, yapılarda beklenen ve algılanan kaliteyi ölçmek üzere uyarlanan olan dört yeni boşluk önerilmiştir. Boşlukların değerlendireceği anahtar kelimeler ve boşlukların aktörler arası ilişkileri tanımlanmıştır. Böylece yapının fonksiyonel, formal, yapısal ve ekonomik kalitesini ölçen; kullanıcı ve işverenin beklentilerinin anlaşılmasını sağlayan bir çerçeve için altlık sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kalite, mimari kalite, hizmet kalitesi, değerlendirme, kullanım sürecinde değerlendirme.

Kaynakça

• Parasuraman, A., Zeithaml, V. A., and Berry, L. L., A conceptual model of service quality and its implications for future research, The Journal of Marketing, 41-50, 1985.
• Yarımoğlu, E. K., A review on dimensions of service quality models, Journal of Marketing Management, 2(2), 79-93, 2014.
• Voordt, D. J. M., and Wegen, H.B.R.V., Architecture in Use: an introduction to the programming, design and evaluation of buildings, Taylor and Francis Group, USA, v, 10, 11, 149, 169-170, 2005.
• Clift, M., Building quality assessment (BQA) for offices, Structural Survey, 14(2), 22-25, 1996.
• RIBA, Building Knowledge: Pathways to Post Occupancy Evaluation, 2017, https://www.architecture.com/-/media/gathercontent/post-occupancy-evaluation/additional-documents/buildingknowledgepathwaystopoepdf.pdf Erişim tarihi: 21.04.2020
• RIBA, Post Occupancy Evaluation and Building Performance Evaluation Primer, 2016, https://www.architecture.com/-/media/gathercontent/post-occupancy-evaluation/additional-documents/ribapoebpeprimerpdf.pdf Erişim tarihi: 21.04.2020
• Preiser, W. F., White, E., and Rabinowitz, H., Post-occupancy evaluation. Van Nostland Reinhold, New York, A.B.D., 3,17-45, 1988.
• Zimmerman, A., Martin, M., Post-occupancy evaluation: benefits and barriers, Building Research & Information, 29(2), 168-174, 2001. https://doi.org/10.1080/0961321001001685
• Kim, J. M., Kim, T., Son, K., Bae, J., and Son, S., A quantitative risk assessment development using risk indicators for predicting economic damages in construction sites of South Korea, Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 18(5), 472-478, 2019. https://doi.org/10.1080/13467581.2019.1681274
• Kim, H. S., Kim, S. K., and Kang, L. S., BIM performance assessment system using a K-means clustering algorithm, Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 20(1), 78-87, 2021. https://doi.org/10.1080/13467581.2020.1800471
• Yan, L., and Guo, L., Research on influencing factors of consummate performance behaviors: a configurational approach, Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 19(6), 559-573, 2020. https://doi.org/10.1080/13467581.2020.1761817
• Benzar, B. E., Park, M., Lee, H. S., Yoon, I., and Cho, J., Determining retrofit technologies for building energy performance, Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 19(4), 367-383, 2020. https://doi.org/10.1080/13467581.2020.1748037
• Parasuraman, A., Berry, L. L., and Zeithaml, V. A., Perceived service quality as a customer‐based performance measure: An empirical examination of organizational barriers using an extended service quality model, Human resource management, 30(3), 335-364, 1991.
• Parasuraman, A., Berry, L. L., and Zeithaml, V. A., Understanding customer expectations of service, Sloan management review, 32(3), 39-48, 1991.