ORTADOĞU VE BALKANLAR’DA ETNİK VE DİNSEL ÇATIŞMALAR (LÜBNAN VE BOSNA-HERSEK ÖRNEĞİ)

Yıl 2018, Sayı: 23, 201 - 220, 30.12.2018

Fethi Nas

Öz

Osmanlı Devletinin, uzun yıllar boyunca yönetimi altında bulunan bölgelerde, göreli bir istikrar ve barış ortamının yaşandığını iddia etmek mümkündür. Bu durum Osmanlı yöneticilerinin yönetimi altında bulunan bölgelerde millet sistemini hayata geçirmiş olmaları ile yakından ilişkilidir. Farklı dil, din ve etnik özelliklere sahip Osmanlı toplumunu bir arada tutmanın yolu dönemin koşulları gereği dinsel özelliklerce belirlenen cemaat yapılarının oluşturulması ile mümkün olmuştur. Ayrıca Osmanlı yöneticileri, Balkanlar ve Ortadoğu olarak bilinen yerlerdeki idari yapıları tesis ederken yerel toplumsal özellikleri göz önünde bulundurmuş ve buna uygun biçimde denge siyasetini izlemişlerdir. Ne varki, 19.yy’dan itibaren Avrupa’da ortaya çıkan düşünce akımları Osmanlı toplumunu oluşturan cemaatlerin ilgisini çekmiş ve geleneksel hale gelmiş olan toplumsal dokuyu büyük ölçüde sarsmıştır. Özellikle ulusçuluk düşüncesinin ilk başlarda gayrımüslim cemaatler daha sonra Müslümanlar arasında yayılması sonucunda söz konusu bölgelerde etnik ve dinsel çatışmaların yoğunluğu artmıştır. Çalışmada, Osmanlı Devletinin yıkılmasından sonra Balkanlar (Bosna-Hersek) ve Ortadoğu’da (Lübnan) kurulan iki farklı devlette yaşanan etnik ve dinsel çatışmalar ele alınmıştır. Konu ile ilgili olarak hem literatür incelemesi yapılmış hem de saha çalışmaları esnasında gerçekleşen gözlemlere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ortadoğu, Balkanlar, Etnisite, Din

Kaynakça

• AHMAD, Feroz (2002), The Making of Modern Turkey, London: Routledge.
• AKARSLAN, Mediha (1993), Bosna Hersek ve Türkiye, İstanbul: Ağaç Yayınları.
• ANDERSON, David, The Collapse of Yugoslavia: Background and Summary, https: //www.aph.gov.au/binaries/library/pubs/rp/1995-96/96rp14.
• CASTELLAN, Georges (1995), Balkanların Tarihi, Milliyet Yayınları. İstanbul.
• COMMİNS, D.D. (1993), Osmanlı Suriye’sinde Islahat Hareketleri, Yöneliş Yayınları, İstanbul.
• ÇETİN, A. Ve Çağ, G. (2011), Bosna’nın Osmanlı İdaresine Geçişinde Bogomilliğin Etkisi, Tarih Okulu, Ocak, Sayı 9.
• DALAR, Mehmet (2008), Dayton Barış Antlaşması ve Bosna Hersek’in Geleceği, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Yıl: 9, Sayı: 16.
• DUMAN, O.Ö. (2006), Bir Orta-Doğu Buhranı Cebel-i Lübnan Olayları (1860-61), Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 3, Sayı 5.
• DYMARSKİ, Mirosław (2011), The Otoman Tradition as the Model of the Culture of Power in the Balkans in the 19th-20th Century. Historijski Zbornik God. LXIX, br. 1, str. 71–90.
• ERCAN, Yavuz (2001), Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler Kurtuluştan Tazminat'a Kadar Sosyal, Ekonomik ve Hukuki Durumları, Turhan Yayınevi, Ankara.
• GERLACH, Stephan (2006), Türkiye Günlüğü (1577 - 1578), 2. Cilt. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• GOLDSCHMİDT, Arthur (2002), A Concise History Of The Middle East. Oxford: WestviewPress.
• HALİDİ, M. ve FERRUH Ö. (1968), İslam Ülkelerinde Misyonerlik ve Emperyalizm, Kalem Kitapevi, İstanbul.
• HANDZİC, Adem (1994), Population of Bosnia in theOttomanPeriod: A Historical Overview. İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, İstanbul.
• HOURANİ, Albert (1997), Arap Halkları Tarihi. (Ter: Bora, T.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• HUNTİNGTON, S.P. (1993), The Clash of Civilizations?, Foreign Affairs, Vol. 72, No. 3.pp. 22-49. Council on Foreign Relations Stable (http: //www.jstor.org/stable/20045621).
• İNALCIK, Halil (2010) Mirasın Anlamı: Osmanlı Örneği. İmparatorluk Mirası, içinde, Der. C. Brown. (Ter. Güven, G.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• KARATEKE, Hakan (2005. Legitimizing The Otoman Sultanate: A Framework For Historical Analysis. In. The Otoman Empire And Its Heritage Politics, Society And Economy. Eds. By S. Faroqhi And H. Inalcik, Holland: Brill Academic Publishers.
• KARPAT, Kemal (2006), Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma, D. Özden, (Çev), İstanbul: İmge Kitapevi.
• KAYA, İrfan Ü. (2003), Yugoslavya Neden Parçalandı, Seçkin Yayınları.
• KAYALI, Hasan (1998), Jön Türkler ve Araplar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• KURŞUN, Zekeriya (1992), Yol Ayırımında Türk-Arap İlişkileri, İrfan Yayıncılık, İstanbul.
• LLEWELLYN, Tim (2010), Spirit Of The Phoenix, Beirut and the Story of Lebanon, London: Tauris.
• LOPASİC, Alexander (1981), Bosnian Muslims: A Search for Identity. Bulletin (British Society for Middle Eastern Studies), Vol. 8, No. 2 (1981), s. 115-125.
• MALASPİNA, Ann (2009), Creation of Modern Middle East. Lebanon, New York: Chelsea House.
• MANSFİELD, Peter (2000), Osmanlı Sonrası Türkiye ve Arap Dünyası, (Ter. Yurdakul, S.), İstanbul: Söylem Yayınları.
• MAZOWER, Mar (2017), Bizans’ın Çöküşünden Günümüze Balkanlar, Alfa Yayınları, Ankara.
• ORTAYLI, İlber (2005), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, İletişim Yayınları.
• ÖZBUDUN, Ergun (2010), “Etkisi Bugüne Uzanan Osmanlı Mirası ve Ortadoğu’da Devlet Geleneği”, İmparatorluk Mirası, Der. C. Brown. G. İstanbul: İletişim Yayınları.
• PAPPE, İlan (2011), Ortadoğu’yu Anlamak. (Ter. Atmaca, G.), NTV Yayınları. İstanbul.
• PİCARD, Elizabeth. Lebanon, A shattered County, Journal of Third World Studies, 1998. (http: //findarticles.com), (Erişim Tarihi: 22.04.2012).
• PİNSON, Mark (1994), The Muslims of Bosnia Herzegovina, Harvard Univ. Press.
• RUSİNOW, Denisson (2010), Yugoslavya’nın Parçalanmasında ve İç Savaş’ta Osmanlı Mirası, İmparatorluk Mirası, İçinde, Der. Brown, C.L. İletişim Yayınları, İstanbul.
• RUSTOW, Dankward A. (2007), Askeri Miras. İmparatorluk Mirası İçinde, Der. L. Carl Brown, İstanbul: Metis Yayınları.
• SANCAKTAR, Caner (2011), Balkanlarda Osmanlı Hâkimiyeti ve Siyasal Mirası, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, (27-47).
• SHAW, Stanford (1995), 19.yy Osmanlı Reformcularının Amacı ve Başarılarının Bazı Yönleri. Ortadoğu’da Modernleşme. içinde, Haz. W. Polk, İstanbul: İnsan Yayınları.
• TUĞ, Salih (1969), İslam Ülkelerinde Anayasa Hareketleri (19. ve 20. Asırlar), İrfan Yayınevi: İstanbul.
• TURAN, Mustafa (1998), II. Viyana Muhasarası: Osmanlı Devleti'nde Siyasi, İdari Ve Askeri Çözülme, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı: 9 Sayfa: 389-429.
• VEİNSTEİN, Gilles (1995), Balkan Eyaletleri (1606-1774), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi - I: Osmanlı Devleti’nin Doğuşundan 18. Yüzyılın Sonuna, içinde, İstanbul: Cem Yayınevi.