SOVYETLERİN ERMENİ KARTI: SAN FRANCISCO KONFERANSI

Yıl 2021, Sayı: 28, 165 - 182, 30.06.2021

Hakan Güngör

Öz

Rusya, Türkiye üzerinde siyasi baskı oluşturmak ve tavizler koparabilmek için Ermenileri 19. yüzyıldan beri kullanmıştır. Ruslar I. Dünya Savaşı’nda Anadolu’nun işgalini kolaylaştırmak
amacıyla Ermeni çetelerini, ajanlarını ve askerlerini kullanmıştır. Ermeniler, Mondros Mütarekesi ve Sevr Antlaşması’yla devlet kurma beklentisi içerisine girmişlerse de Lozan Barış Antlaşması’yla beklentileri suya düşmüştür. Ermeniler, cumhuriyetin ilanıyla yeni rejime ve işleyişe sorunsuz bir şekilde entegre olmaya çalışırken, yabancıların onları kışkırtarak kullanma çalışmaları devam etmiştir. II. Dünya Savaşı’nda yayılmacı bir politika izleyen Sovyetler Birliği, Türkiye üzerindeki geleneksel politikasını tekrar devreye sokmuştur. İngiltere ve ABD, Türkiye’yi San Francisco Konferansı’na davet edince Sovyetler, boğazların kontrolünü ele geçirmek ve Doğu Anadolu Bölgesi’ni ilhak etmek için Ermenileri tekrar sahaya sürerek, San Francisco’da Türkiye üzerinde baskı kurmaya çalışmıştır. Amerikan Ermeni Ulusal Komitesi’nin konferansa sunmuş olduğu bildirgeyle Türkiye’yi baskıcı ve Ermenilere zulmeden bir ülke olarak dünya devletlerine lanse etmesi, Sovyetler ’in Türkiye’yi siyasi baskı altına alıp, uluslararası camiada yalnızlaştırarak taviz koparma çabasının bir neticesiydi.

Anahtar Kelimeler

Sovyetler, San Francisco, Amerikan Ermeni Ulusal Komitesi

Kaynakça

• Gürün, K. (1983). Ermeni Dosyası. Ankara: TTK.
• Gürün, K. (1983). Dış İlişkiler ve Türk Politikası. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Gürün, K. (2010). Türk – Sovyet İlişkileri (1920-1953). Ankara: TTK.
• Köse, İ. (2015). Yalta Ve Potsdam Konferansları: Sovyetler Birliği’nin Türk Boğazlarında Egemenlik Paylaşım Talepleri . Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 19.
• Kurat, A. N. (2011). Türkiye ve Rusya XVIII.Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919). Ankara: TTK.
• Küçük, C. (1984). Osmanlı Diplomasisinde Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı (1878-1897). İstanbul: İstanbul Üniversitesi yayınları.
• Oran, B. (2002). Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Vol. I). İstanbul: İletişim.
• Öksüz, H. (2015). Gregoryen Ermeni Kilisesinde Patrik Seçiminin Krize Dönüşmesi ve Bunun Türk Basını ile Amerikan Belgelerine Yansıması. Gazi Akademik Bakış, 8(16), 41-62.
• Sarınay, Y. (2008). Rusya’nın Türkiye Siyasetinde Ermeni Kartı (1878-1918). Gazi Akademik Bakış, 1(2), 69-105.
• Şimşir, B. (1986). Osmanlı Ermenileri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Uras, E. (1987). Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi. İstanbul: Belge Yayınları.
• Uygun, S. (2015a). Osmanlı Sularında Rekabet Mesajeri Maritim Kumpanyası 1851-1914, İstanbul: Kitapyayınevi.
• Uygun, S. (2015b). 19. Yüzyılda Anadolu’dan İstanbul’a olan Mevsimlik Ermeni İşçi Göçleri. History Studies. 7(4), 137-155.
• Uygun, S. (2016). Paquet Vapur Nakliyat Kumpanyası (Compagnie de Navigation Paquet) ve Osmanlı Ermenileri. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. (56), 1339-1363.
• Yıldırım, H. (1990). Rus-Türk-Ermeni Münasebetleri. Ankara: Kök Yayınları.
• Weisband, E. (1973). Turkish Foreign Policy 1943-1945: Small State Diplomacy and Great Power Politics. Princton: Princton Press.