GİRESUN KÜLTÜRÜNE ÖZGÜ BİR HALK DANSI: “ÇANDIR TÜFEK OYUNU

Yıl 2020, Sayı: 26, 145 - 163, 30.06.2020

Mehmet Özdemir

Öz

Bu makalede Giresun halk danslarından birisi olan Çandır Tüfek Oyunu tarihi ve kültürel bağlamda ele alınmaktadır. Bu kapsamda dansın hikâyesi, işlevleri, performans şekilleri, gösteri
esnasında kullanılan araç-gereç ve geleneksel kostüm kullanımı, dansın icrasında kullanılan müzikler ve çalgılarla dansı icra eden gruplar bir bütün olarak çözümlenmektedir. Çalışmada konuyu değerlendirmek amacıyla verilen giriş bilgilerinden sonra Giresun’da halk danslarında kostüm kullanımı ve Giresun’da silahla yapılan kutlamalar ele alınarak Çandır Tüfek Oyunu hakkında daha tutarlı sonuçlar elde edilmeye çalışılmıştır. Çandır Tüfek Oyunu’nun daha çok büyük organizasyonlardaki kutlamalarda sergilenen performansları incelenmiş ve seçilen örneklerden hareketle değişik zaman ve bağlamlarda videoya kaydedilen gösterilerden hareketle birtakım çıkarsamalarda bulunulmuştur. Yine çalışmada incelenen video gösterileri kaynakçada belirtilerek araştırmacıların ve okuyucuların konu hakkında sadece metinlerle sınırlı kalması önlenmek istenmiştir. Çalışmada ilgili karekodlar kullanılarak videolara doğrudan erişim sağlanabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

: Giresun, halk dansları, kemençe, Kara Zıpka, Çandır Tüfek Oyunu, Oğuzlar, Çepni Kültürü

Kaynakça

• AMOS, Dan Ben, (2006), “Şartlar ve Çevre İçinde Folklorun Bir Tanımına Doğru”, (Çev. M. Ekici), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1, (Ed. M. Öcal Oğuz vd.), Ankara: Geleneksel Yayıncılık, Sayfa: 37-57.
• AND, Metin (1964), Türk Köylü Dansları, İstanbul: İzlem Yayınları.
• AND, Metin (1996), “Halk Oyunlarımızın Koreoğrafik Düzenlerine Göre Sınıflanması”, Türkiye’de İlk Halk Oyunları Semineri, (Haz. Şerif Baykurt), İstanbul: YKY.
• AND, Metin (2003), Oyun ve Bügü, Türk Kültüründe Oyun Kavramı, İstanbul: YKY.
• BAYKURT, Şerif (1965), Türk Halk Oyunları, Halk Evleri Genel Merkezi.
• DEMİRSİPAHİ, Cemil (1975), Türk Halk Oyunları, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayıncılık.
• EKMEKÇİOĞLU, İsmail, vd. (2001), Türk Halk Oyunları, İstanbul: Esin Yayınevi.
• ENNİNGER, Werner (2006), “Giyim”, (Çev. Nebi Özdemir), Halkbiliminde Kuramlar ve YaklaşımlarI, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, Sayfa: 418-424.
• ERGİN, Muharrem (2004), Dede Korkut Kitabı-I, Ankara: TDK Yayınları.
• ERTURAL, Neslihan (2012), “Şamandan Oyuncuya Giden Yolda Türk Halk Oyunlarının Yapısı ve İşlevleri”, Gazi Türkiyat, Sayı: 11, Sayfa: 101-111.
• FİLİPPOS, Filippou vd. (2003), “Dance and Costume. From The Traditional to Performance”, Folklore, (Electronic Journal of Folklore), Cilt: 23, Temmuz, Sayfa: 107-114.
• GÂZİMİHÂL, Mahmut Ragıp (1991), Türk Halk Oyunları Kataloğu I. Cilt, (Ed. Nail Tan), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (1968), “Hannâme”, Necati Lugal Armağanı, Ankara: TTK Basımevi, Sayfa: 275-329.
• HUİZİNGA, Johan (2015), Homo Ludens, (Çev. M. A. Kılıçbay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İMZASIZ (1948), “Folklor Ekibimizin Ankara Seyahati”, Aksu, Sayı: 50, Sayfa: 1-2.
• KAEPPLER, Adrienne L. (2006), “Dans”, (Çev. Fatma Kanat Fay), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-I, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, Sayfa: 406-411.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuat (2009), Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• MİRZAOĞLU, F. Gülay (2004), “Bir Kahramanlık Dansı: Balıkesir Bengisi” , Türkbilig, Sayı: 7, Sayfa: 101-108.
• OLCAY, Hamdi (1948), “Halkevleri Bayramı”, Aksu, Sayı: 50, Sayfa: 21-22.
• ÖGEL, Bahaddin (1993), Türk Mitolojisi-I, Ankara: TTK Yayınları.
• ÖZDEMİR, Mehmet, (2019), Türk Eğlence Kültüründe Giresun Yayla Şenliklerinin Yeri, Yapısal ve İşlevsel Bir Çözümleme, İstanbul: Hiperyayın.
• ÖZDEMİR, Nebi, (2006), Türk Çocuk Oyunları, Cilt-I, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÖZTÜRKMEN, Arzu (2016), Rakstan Oyuna Türkiye’de Dansın Modern Halleri, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• PERCY, Allan (2015), Her Güne Bir Nietzsche, (Çev. P. Aslan), İstanbul: Pena Yayınları.
• SARISÖZEN, Muzaffer (1948), “Çandır Tüfekli Oyunu Dair!”, Aksu, Sayı: 50, Sayfa: 2-4.
• SERNİKLİ, Güner (1976), “Türkiye’de Oyun “Raks” Konusunda Yayınlanan İlk Yazı”, Halkbilimi, Sayı: 18, Sayfa: 3-13 ve 27.
• SÜMER, Faruk, (1980), Oğuzlar, İstanbul: Ana Yayınları . ŞENER, Cemal, (2005), Topal Osman Olayı, İstanbul: Etik Yayınları.
• TÜRK DİL KURUMU, (2011), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.