“MODERNLİĞİN” TANZİM ETTİĞİ GARDIROPLAR: TANZİMAT DÖNEMİ ROMANLARINDA GİYİM-KUŞAM

Yıl 2022, Sayı: 30, 257 - 274, 30.06.2022

Bilge Tüzel

Öz

Giyim biçimi toplumdan topluma değişiklik göstermektedir. Toplumların birbirleriyle etkileşimleriyle değişmekte ve dönüşmektedir. Dönem şartlarına ve beğeni anlayışına göre şekillenen değişim ve dönüşüm olağan olarak değerlendirilmektedir. Değişim ve dönüşüm sürecinde giyimin “kendine has olan”ı yitirildiği zaman kültürel etkileşim kavramından çıkarak taklide evrilmektedir. Taklidin görünürlülüğü öncelikle biçimle/dış görünüşle fark edilmektedir. Giyim, bu makale kapsamında incelenen Tanzimat Dönemi romanlarında Batı’yı taklit etmenin gösterimi açısından araçsal olarak kullanılmıştır. Bu çalışmada, Tanzimat dönemi romanlarından Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Araba Sevdası ve İntibah incelenmiştir. Ele alınan romanlarda giyimin dönemsel anlamı, değişimi, üretimi ve kullanım biçimi irdelenmiştir. Romanlardaki karakterlerin düşünce biçiminin giyimlerine yansıdığı ve toplumdaki bireyler tarafından giyimlerine göre kişilerin değerlendirildiği görülmüştür. Alafranga karakterlerin giyimlerinde israf, marka tutkuları ve Batı’nın giyim tarzına yakınlıkları gözlemlenmiştir. Alaturka karakterlerin ise geleneksel kıyafetleri tercih ettikleri görülmüştür. Geleneksel kıyafet giymeyi ve üretmeyi tercih eden karakterlerin toplumda “cahil” olarak algılandığı Batılı gibi giyinen karakterlerin ise bilgin, akıllı ve zevk sahibi görüldüğü gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel giyim, kılık-kıyafet, moda, Tanzimat, Batılılaşma

Kaynakça

• AHMET MİTHAT EFENDİ (2020). Felâtun Bey ile Râkım Efendi (çev: Mustafa Kemal Özden). İstanbul: Salon Yayınları. AKTAŞ, C. (2018). Tanzimatʼtan 12 Mart’a Kılık-Kıyafet ve İktidar. İstanbul: İz Yayıncılık.
• BARBAROSOĞLU KARABIYIK, F. (1994). Modernleşme Sürecinde Moda-Zihniyet İlişkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. DE AMICIS, E. (1996). İstanbul (çev. Beynun Akyavaş). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• DEMİRYÜREK, M. (2010). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Değişen Moda Anlayışının Edebiyata Yansımaları”, Turkish Studies, 5/3: 1009-1043. ENGİNÜN, İ. (2006). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1829-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları. ENNİNGER W. (1998). Giyim (çev. Dr. Nebi Özdemir). Millî Folklor, 10/39: 92-96.