INVESTIGATION OF THE EFFECT OF SMOKING, ALCOHOL, SUBSTANCE ADDICTION TREATMENT PROGRAMME (SAMBA) ON CRAVING AND IMPULSIVITY IN PENAL INSTITUTIONS

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 110 - 131, 04.12.2025

Fatma Dilek Şeker

https://doi.org/10.28956/gbd.1641572

Öz

Objective: In this study, it was aimed to investigate the effect of the Smoking, Alcohol, Substance Abuse Information Programme (SAMBA) on craving and impulsivity among convicts/detainees with substance use behaviour in penal institutions.
Materials and Method: The study, which was designed in a quasi-experimental design, was carried out in two different penal execution institutions in Izmir province with 88 convicts/detainees as experimental group (n=44) and control group (n=44). Group work was carried out in 8 sessions. Personal Information Form, Addiction Profile Index (API), Penn Substance Craving Scale (PSS) and Barratt Impulsivity Scale were applied to the participants before and after the intervention. Scale scores of the experimental and control groups were compared using repeated measures ANOVA.
Results: According to the scores obtained from the BAPI Scale, it was concluded that the motivation levels of the participants did not show a statistically significant difference from before to after the intervention (p>0.05) but increased. There was no statistically significant difference between the groups in terms of craving (p>0.05), but there was a decrease in the mean scores of the groups. There was no statistically significant difference in terms of impulsivity total scores (p>0.05), but it was concluded that the mean impulsivity scores of the group receiving SAMBA decreased.
Conclusion: The findings of the study show that SAMBA Treatment Programme positively affects impulsivity and motivational resources of individuals with substance use behaviour. It is also thought that penal institutions should be included in the process to support the function of mandatory treatment centre.

Anahtar Kelimeler

Substance Use , Convict , Intervention Programme , Addiction

CEZA İNFAZ KURUMLARINDA UYGULANAN SİGARA, ALKOL, MADDE BAĞIMLILIĞI TEDAVİ PROGRAMININ (SAMBA) AŞERME (CRAVING) VE DÜRTÜSELLİK ÜZERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Öz

Amaç: Bu araştırmada ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler arasında madde kullanım davranışı bulunan bireylere yönelik uygulanan Sigara, Alkol, Madde Bağımlılığı Tedavi Programının (SAMBA) aşerme (craving) ve dürtüsellik üzerine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Yarı deneysel desende tasarlanan çalışma, İzmir ilinde yer alan iki farklı ceza infaz kurumunda, deney grubu (n=44) ve kontrol grubu (n=44) olmak üzere 88 hükümlü ile gerçekleştirilmiştir. Grup çalışmaları 8 oturumda gerçekleşmiştir. Katılımcılara müdahale öncesi ve sonrası Kişisel Bilgi Formu, Bağımlılık Profil İndeksi (BAPİ), Penn Madde Aşerme Ölçeği (MAÖ) ve Barratt Dürtüsellik Ölçeği uygulanmıştır. Çalışmada, deney ve kontrol grubu ölçek puanları tekrarlı ölçümler ANOVA ile karşılaştırılmıştır.
Bulgular: BAPİ Ölçeğinden alınan puanlara göre, katılımcıların motivasyon düzeylerinin müdahale öncesinden sonrasına istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermediği (p>0.05) ancak artış sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Gruplar arasında aşerme (craving) durumları açısından ise istatistiksel düzeyde anlamlı farklılık saptanmamıştır (p>0.05) ancak grupların ortalama puanları açısından düşüş olduğu saptanmıştır. Dürtüsellik toplam puanları açısından istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermemiştir (p>0.05) ancak SAMBA alan grubun dürtüsellik puan ortalamalarının azaldığı sonucuna ulaşılmıştır.
Sonuç: Çalışmanın bulguları, SAMBA Tedavi Programının madde kullanım davranışı olan bireylerin dürtüsellik ve motivasyon kaynaklarını olumlu yönde etkilediğini göstermektedir. Bu bağlamda ceza infaz kurumlarının zorunlu tedavi merkezi işlevini desteklemeye yönelik sürece dahil edilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Madde Kullanımı , Hükümlü , Müdahale Programı , Bağımlılık

Teşekkür

Desteklerinden ve katkılarından dolayı Uzman Psikolog Pınar ALTINTAŞER DOĞAN, Uzman Psikolog Bahar AYRAL ve Psikolog Sultan SARAYDAR BİCEN'e sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, (2004). Resmî Gazete. 25685. 29 Aralık 2004. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5275&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Acar B., Çakır G., Karaköse Ş., Yaman ÖM. (2022). Alkol ve Madde Bağımlısı Bireylerin Tedavi Süreçlerinde ve Motivasyonlarında Sosyal Destek Sistemlerinin Etkisi. Bağımlılık Dergisi.23(4):452-463. DOI: 10.51982/bagimli.1061425
• Aslan, A., Arıcak, O. T., & Karadaşlı, B. (2019). Madde kullanan hükümlü bireylerin algıladıkları sosyal destek ile depresyon arasındaki ilişki. Bağımlılık Dergisi, 20(1), 1-11.
• Bowen, S., Chawla, N., Collins, S. E., Witkiewitz, K., Hsu, S., Grow, J., ... & Marlatt, G. A. (2014). Mindfulness-based relapse prevention for substance use disorders: A pilot efficacy trial. Substance Abuse, 30(4), 295–305. https://doi.org/10.1080/08897070903250084
• Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü. (2023a, Ocak). Bilgi bankası. T.C. Adalet Bakanlığı, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü. https://cte.adalet.gov.tr/
• Cyders, M. A., & Coskunpinar, A. (2011). Measurement of constructs using self-report and behavioral lab tasks: Is there overlap in nomothetic span and construct representation for impulsivity? Clinical Psychology Review, 31(6), 965–982. doi: 10.1016/j.cpr.2011.06.001
• Çınar, A. (2015). Denetimli serbestlik sistemindeki rehabilitasyon hizmetlerinin hükümlülerin yeniden sosyalizasyonu sürecine etkileri: Aydın örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DiClemente, C. C., Schlundt, D., & Gemmell, L. (2004). Readiness and stages of change in addiction treatment. American Journal on Addictions, 13(2), 103–119. doi: 10.1080/10550490490435777
• Erükçü Akbaş, G., & Mutlu, E. (2016). Madde bağımlılığı tedavisi gören kişilerin bağımlılık ve tedavi deneyimleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 27(1), 101–122.
• Evren, C., Çetin, R., Dalbudak, E., Durkaya, M., Çakmak, D., & Flannery, B. (2009). Yatarak tedavi gören erkek alkol bağımlısı hastalarda Cloninger'in kişilik boyutlarının alkol aşermesi ile ilişkisi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 19(4), 373–381.
• Evren, C., Dalbudak, E., & Çakmak, D. (2008). Yatarak tedavi gören erkek alkol bağımlılarında aleksitimi ve kişiliğin psikopatolojinin boyutlarıyla ilişkisi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 18, Sayı: 1.
• Evren, C., Flannery, B., Çelik, R., Durkaya, M., & Dalbudak, E. (2008). PENN alkol aşerme ölçeği (PAAÖ) alkol bağımlısı hastalarda Türkçe geçerliliği ve güvenirliği. Bağımlılık Dergisi, 9(3), 128–134.
• Fazel, S., Yoon, I. A., & Hayes, A. J. (2017). Substance use disorders in prisoners: An updated systematic review and meta-regression analysis in recently incarcerated men and women. Addiction, 112(10), 1725–1739. https://doi.org/10.1111/add.13877
• Flannery, B. A., Volpicelli, J. R., & Pettinati, H. M. (1999). Psychometric properties of the Penn alcohol craving scale. Alcoholism, Clinical and Experimental Research, 23(8), 1289–1295.
• Garland, E. L., Froeliger, B., & Howard, M. O. (2014). Mindfulness training targets neurocognitive mechanisms of addiction at the attention–appraisal–emotion interface. Frontiers in Psychiatry, 4, 173. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2013.00173
• Kouyoumdjian, F. G., Calzavara, L. M., Kiefer, L., Main, C., & Bondy, S. J. (2014). Drug use prior to incarceration and associated socio-behavioural factors among males in a provincial correctional facility in Ontario, Canada. Canadian Journal of Public Health, 105(3), e198–e202. https://doi.org/10.17269/cjph.105.4193
• Lala, A. S. (2012). Clinical treatment of substance abusers: Past, present and future. Clinical Social Work Journal, 40(2), 127–133. https://doi.org/10.1007/s10615-012-0387-0
• Lee, E. B., An, W., Levin, M. E., & Twohig, M. P. (2015). An initial meta-analysis of Acceptance and Commitment Therapy for treating substance use disorders. Drug and Alcohol Dependence, 155, 1–7. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2015.08.004
• Li, W., Howard, M. O., Garland, E. L., McGovern, P., & Lazar, M. (2017). Mindfulness treatment for substance misuse: A systematic review and meta-analysis. Journal of Substance Abuse Treatment, 75, 62–96. https://doi.org/10.1016/j.jsat.2017.01.008
• Marlatt, G. A., & Donovan, D. M. (2005). Relapse prevention: Maintenance strategies in the treatment of addictive behaviors (2nd ed.). Guilford Press.
• Miller, W. R., & Rollnick, S. (2013). Motivational interviewing: Helping people change (3rd ed.). Guilford Press.
• Moeller, F. G., Barratt, E. S., Dougherty, D. M., Schmitz, J. M., & Swann, A. C. (2001). Psychiatric aspects of impulsivity. American Journal of Psychiatry, 158(11), 1783–1793. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.158.11.1783 Ögel, K., Evren, C., Karadağ, F., & Gürol, T. D. (2012). Bağımlılık Profil İndeksi’nin (BAPİ) geliştirilmesi, geçerlik ve güvenilirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 23, 264–273.
• Ögel, K., Koç, C., Aksoy, A., Başabak, A., & Evren, C. (2012). Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Programı (SAMBA). Yeniden Yayınları.
• Ögel, K., Koç, C., Başabak, A., Aksoy, A., Karadayı, G., & Yeroham, R. (2011, Aralık). Cezaevinde kalan kişilerde şiddetli madde isteğini (craving) belirleyen etkenler. 7. Ulusal Alkol ve Madde Bağımlılığı Kongresi, Antalya.
• Ögel, K., Koç, C., Karalar, B., Başabak, A., Aksoy, A., & İşmen, M. (2011). Samba isimli bir bağımlılık tedavi programının etkinlik çalışması. Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 21(Suppl. 2), S150–1.
• Prochaska, J. O., & DiClemente, C. C. (1986). Toward a comprehensive model of change. In Treating Addictive Behaviors (pp. 3–27). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4613-2191-0_1
• Sayette, M. A., Shiffman, S., Tiffany, S. T., et al. (2000). The measurement of drug craving. Addiction, 95(Suppl. 2), 189–210. doi: 10.1080/09652140050111762.
• Shakeri, J., Ahmadi, S. M., Maleki, F., Hesami, M. R., Parsa Moghadam, A., Ahmadzade, A., Shirzadi, M., & Elahi, A. (2020). Effectiveness of group narrative therapy on depression, quality of life, and anxiety in people with amphetamine addiction: A randomized clinical trial. Iran J Med Sci, 45(2), 91–99. https://doi.org/10.30476/IJMS.2019.45829
• Şimşek, M., Aktürk, İ., Dinç, M., Işık, S., & Ögel, K. (2019). Bir bağımlılık danışma merkezinde uygulanan tedavi programına yönelik etkililik değerlendirmesi: YEDAM örneği. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6, 797–819. https://doi.org/10.15805/addicta.2019.6.3.0051
• Tamam, L., Güleç, H., & Karataş, G. (2013). Barratt Dürtüsellik Ölçeği Kısa Formu (BDÖ-11-KF) Türkçe uyarlama çalışması. Nöro Psikiyatri Arşivi, 50(2), 130. DOI: 10.4274/npa.y6296
• Taxman F. S., Henderson C., Young D. W., Farrell J. (2014). The impact of training interventions on organizational readiness to support innovations in juvenile justice offices. Administration of Mental Health Policy and Mental Health Services Research, 41(2), 177–188. https://doi.org/10.1007/s10488-012-0445-5
• Tiffany, S. T., & Wray, J. M. (2012). The clinical significance of drug craving. Annals of the New York Academy of Sciences, 1248(1), 1–17.
• Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü. (2024). https://cte.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/yardm-programi
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. (2024). Uyuşturucu ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2024–2028). https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/Yayinlarimiz/Eylem_Planlari/2024-2028_Uyusturucu_ile_Mucadele_Ulusal_Strateji_Belgesi_ve_Eylem_Plani.pdf
• Yalçın, M., Eşsizoğlu, A., Akkoç, H., Yaşan, A., & Gürgen, F. (2009). Dicle Üniversitesi öğrencilerinde madde kullanımını belirleyen risk faktörleri. Klinik Psikiyatri, 12, 125–133.
• Yılmaz, A., Can, F., Bozkurt, M., & Evren, C. (2014). Alkol ve madde bağımlılığında remisyon ve depreşme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 6(3), 243–256. https://doi.org/10.5455/cap.20131114113549