ULUSLARARASI POLİTİKA VE BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SİSTEMİNDE ÖNALICI KUVVET KULLANMA

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 2, 123 - 148, 12.07.2016

Erhan Canikoğlu

https://doi.org/10.28956/gbd.239730

Öz

Devletler tarafından kuvvete başvurulmasını düzenleyen kurallar zaman içinde çeşitli değişikliklere uğramıştır. Birleşmiş Milletler (BM) Antlaşması, kuvvete başvurmayı düzenleyen kurallar açısından bir dönüm noktası oluşturmuştur. Antlaşma, dört istisna dışında kuvvet kullanılmasını yasaklamıştır. İkisi kuruluş sürecine ilişkin istisnalar, diğerleri ise meşru müdafaa ve BM Güvenlik Konseyi tarafından uygulanan zorlama önlemleriydi. Daha sonra bazı devletler istisnaları ve/veya kavramın kapsamını genişletmek suretiyle yasal olmayan eylemlerini meşrulaştırmaya çalıştılar. İsrail’in 1981 yılında Irak’ın Osirak nükleer santraline yönelik saldırısı, ABD’nin 2003 Irak harekâtı bu tür uygulamaların başlıca örneklerini temsil etmektedir. Bush doktrini ile “önalıcı kuvvet kullanmaya” önleyici nitelik kazandırılarak, ileride yapılması öngörülen harekâtların içeride meşrulaştırılması hedeflendi. ABD, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nden yetki alamayınca, Bağdat rejimine karşı askeri harekâtını doktrin üzerinden evrensel hukuk ilkelerine dayandırmaya çalıştı.

Anahtar Kelimeler

Birleşmiş Milletler, Önalıcı Kuvvet Kullanma, Önleyici Kuvvet Kullanma, Meşru Müdafaa, Gereklilik ve Orantılılık

PREEMPTIVE USE OF FORCE IN INTERNATIONAL POLITICS AND IN THE UNITED NATIONS SYSTEM

Öz

The rules governing the use of force by states have been subjected to change for decades. United Nations Charter was a milestone introducing new rules and definitions on the concept. The Charter has prohibited the use of force, while legitimatizing four exceptions. These were “self defence” and “enforcement of the UN sanctions”. The others were provisional terms dictated by the foundational period. Later, some states have preferred to interpret the exceptions loosely and tended to incorporate new meanings into the concept. Thus they have sought to legitimize their unlawful actions. Israeli military attack against the Osirak Nuclear Plant in 1981 and US war against Iraq in 2003 are among such type of agression. Bush doctrine incorporated preventive elements into “preemptive strike” to justify its future operations for the US electorate. Since U.N. Security Council didn’t authorize Washington for a new operation in Bagdat, the administration sought to lay future military campaigns on legal norms through Bush doctrine.

Anahtar Kelimeler

United Nations, Preemtive Strike, Preventive Use of Force, Self Defence, “Necessity and Proportionality"

Kaynakça

• Arend, A.C.(2003). International Law and the Preemptive Use of Military Force. The Washington Quarterly, 26 (2), 89-103. Birleşmiş Milletler Antlaşması ve Uluslararası Adalet Divanı Statüsü (1997).
• Birleşmiş Milletler Enformasyon Merkezi, Ankara. Birleşmiş Milletler Antlaşması, http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/ insanhaklari/pdf01/3-30.pdf (Erişim Tarihi: 11 Ocak 2014)
• Blum,Y. (1981), UN Doc.no. S/PV.2280, June 12, 16.
• Charbonneau, L. “U.N.‟s Ban Casts Doubt on Legality of U.S. Plans to Punish Syria” 3 September 2013, http://www.reuters.com/article/2013/09/03/ussyria-crisis-un-idUSBRE9820VX20130903 (Erişim Tarihi: 21 Ocak 2014)
• Erbil, G. ve Şimşek, A. (2004). Neo Con Yeni Muhafazakarlık. İstanbul: Yenihayat, 2004.
• Gartenstein-Ross, Daveed and Joshua D.Goodman (2009), The Attack on Syria‟s al-Kibar Nuclear Facility, http://www.jewishpolicycenter.org/ 826/the-attack-on-syrias-al-kibar-nuclear-facility (Erişim Tarihi: 24.01.2014)
• Gözen, R. (2000), Amerikan Kıskacında DıĢ Politika: Körfez SavaĢı, Turgut Özal ve Sonrası, Ankara, Liberte.
• Hanson, V.D.(2013). Why Did We Invade Iraq? http://www.nationalreview. com/articles/343870/why-did-we-invade-iraq-victor-davis-hanson (Erişim Tarihi: 27 Ocak 2014)
• Hürriyet Gazetesi, Rusya‟dan BM‟ye rapor: Kimyasalı Şam değil isyancılar kullandı, http://www.hurriyet.com.tr/planet/24649902.asp (Erişim Tarihi: 5 Eylül 2013)
• Israeli Intelligence „Intercepted Syrian Regime Talk About Chemical Attack‟, http://www.theguardian.com/world/2013/aug/28/israeli-intelligenceintercepted-syria-chemical-talk (Erişim Tarihi:7 Eylül 2013)
• Johnson, C. (2003). Iraqi Wars, http://www.antiwar.com/orig/johnson1.html (Erişim Tarihi: 4 Ekim 2003)
• Keskin, F. (1998). Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma: SavaĢ, KarıĢma ve BirleĢmiĢ Milletler, Ankara, Mülkiyeliler Birliği Yayınları.
• Kohen, M.G. (2003). Is The U.S. Practice of Using Force Changing International Law? World Editorial & International Law, 2 (1), 8-11. Litwak, R.S. (2002). The New Calculus of Pre-emption. Survival, 44 (4), 53-80.
• More on What Is the Bush Doctrine, http://www.futurenet.org/other/ pop_print_article.asp?ID=1055 (Erişim Tarihi: 14 Ekim 2004).
• Mueller,K.P.(et.al) (2006). Striking First: Preemptive and Preventive Attack in U.S. National Security Policy, Rand Corporation http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monographs/2006/RAND_M G403.pdf (Erişim Tarihi: 23 Ekim 2015)
• O'Hanlon, M.E., Susan E.R. ve Steinberg, J.B. (2002). The New National Security Strategy and Preemption, http://www.brookings.edu/comm/ policybriefs/pb113.htm (Erişim Tarihi: 13 Ekim 2004).
• O‟Connell, M.E.(August 2002). The Myth of Preemptive Self-Defense. The American Society of International Law Task Force on Terrorism, ASIL Task Force Papers, http://www.asil.org/taskforce/oconnell.pdf (Erişim Tarihi: 18 Ekim 2004).
• Özdemir, H. ve Sarı, G. (2004). Uluslararası Güvenliğe Yönelik Yeni Tehditler Bağlamında Önleyici MeĢru Müdafaa. Savunma Bilimleri Dergisi,3 (2), 1-17.
• Pazarcı, Hüseyin (2000). Uluslararası Hukuk Dersleri, IV. Kitap, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Suriye İsrail‟i BM‟ye Şikayet Etti, 12 Eylül 2007, http://www.haberler.com/ suriye-israil-i-bm-ye-sikayet-etti-2-haberi/ (Erişim Tarihi: 24 Ocak 2014) Taft, W.H. (2002). Old Rules, New Threats. Roundtable Project Meetings, 18 November, http://www.cfr.org/publication.php?id=5250 (Erişim Tarihi: 14 Ekim 2004).
• The Guardian, 28 Ağustos 2013, http://www.theguardian.com/world/2013/ aug/28/israeli-intelligence-intercepted-syria-chemical-talk (Erişim Tarihi: 24 Ocak 2014)
• The National Security Strategy Of The United States Of America (September 2002),http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/nsc/nss/2002/(Erişim Tarihi: 10 Mayıs 2012)
• United Nations Mission to Investigate Allegations of the Use of Chemical Weapons in the Syrian Arap Republic, Final Report, https://unodaweb.s3.amazonaws.com/wp-content/uploads/2013/12/report.pdf (Erişim Tarihi: 29 Ocak 2014)
• Use of Force Against Syria: Alternatives in the Event of UN Security Council Deadlock, 11 October 2013, http://jurist.org/forum/2013/10/patriciogalella-syria-securitycouncil.php (Erişim Tarihi: 22 Ocak 2014).
• U.S. Confirms Israeli Strikes Hit Syrian Target Last Week. The New York Times, 12 September 2007.
• Welsh, S.C., Preemptive War and International Law, http://www. cdi.org/news/law/preemptive-war.cfm (Erişim: 17 Ekim 2004).
• Williams, H., Wright M. and Evans T. (der)(1996). Uluslararası ĠliĢkiler ve Siyaset Teorisi Üzerine Bir Derleme, Ankara, Siyasal Kitabevi.
• Wirtz, James J. and Russel, James .A. (2003).U.S. Policy on Preventive War and Preemption.The Nonproliferation Review, Spring, 113-123.
• Woodward, B. (2004). Saldırı Planı, Melih Pekdemir ve Şefika Kamcez (Çev.) Ankara, Arkadaş.