Examination of Teachers' Volunteering Motivations in the Context of Educational Program Leadership Competencies

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 442 - 469, 30.11.2022

Gülenay Kundogdu Oktay Akbaş

Öz

In this research, teachers' volunteering motivations were determined and examined in the context of social sensitivity and social responsibility, which is one of the proficiency areas of educational program leadership. The study sample consisted of 286 teachers working at primary, secondary, and high school levels in the province of Çorum in the 2020-2021 academic year. To determine the volunteering motivation of the teachers, the "Volunteering Motivation Scale", which consists of five sub-dimensions named providing opportunities, helping activities, individual benefits, values owned, and not seeing them as useful, was used. The findings obtained from the study were examined according to the independent variables of teachers' gender, years of service, branch, school level, number of teachers in schools, and school district. Data analysis was performed by t-test, Anova. In the research, the size and level of volunteering motivation of teachers were determined. Findings show that teachers' volunteering motives are quite high in the sub-dimensions of helping activities and values owned, high in providing opportunities, individual benefit, and low in the sub-dimension of not seeing them as useful. It has been understood that teachers' opinions about volunteering are positive and their motivations are high. While the volunteering motivations of the teachers differ significantly according to gender, years of service, school level, number of teachers and school region, they do not differ by branch. Based on the finding, voluntary activities are considered significant for teachers in solving the problems they encounter during the learning-teaching stages. At the same time, the voluntary activities that teachers join in the educational processes will make important contributions to social sensitivity and social responsibility studies, which are considered one of teachers' professional responsibilities.

Anahtar Kelimeler

volunteering, teachers volunteering motivation scale, curriculum leadershıp competencies

Öğretmenlerin Gönüllülük Motivasyonlarının Eğitim Programı Liderliği Yeterlikleri Bağlamında İncelenmesi

Öz

Bu araştırmada, öğretmenlerin gönüllülük motivasyonları belirlenmiş ve eğitim programı liderliği yeterlik alanlarından biri olan toplumsal duyarlılık ve sosyal sorumluluk bağlamında incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini 2020-2021 eğitim ve öğretim yılında Çorum ilinde ilkokul, ortaokul ve lise kademelerinde görev yapan 286 öğretmen oluşturmuştur. Öğretmenlerin gönüllülük motivasyonlarını belirlemek amacıyla fırsatlar sunma, yardım faaliyeti, bireysel fayda, sahip olunan değerler, faydalı olarak görmeme şeklinde isimlendirilen beş alt boyuttan oluşan “Gönüllülük Motivasyonu Ölçeği” kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular, öğretmenlerin cinsiyeti, hizmet yılı, branşı, okul kademesi, okullardaki öğretmen sayısı, okul bölgesi bağımsız değişkenlerine göre incelenmiştir. Verilerin analizi, t-testi, ANOVA ile yapılmıştır. Bu araştırmada öğretmenlerinin gönüllülük motivasyonlarının boyutları ve düzeyleri belirlenmiştir. Araştırma sonunda elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin gönüllülük güdüleri: yardım faaliyeti ve sahip olunan değerler alt boyutlarında oldukça yüksek, fırsatlar sunma, bireysel fayda boyutlarında yüksek ve faydalı olarak görmeme alt boyutunda ise düşük düzeydedir. Öğretmenlerin gönüllülüğe yönelik görüşlerinin olumlu ve motivasyonlarının yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin gönüllülük motivasyonları cinsiyet, hizmet yılı, okul kademesi, öğretmen sayıları ve okul bölgesine göre anlamlı farklılık gösterirken, branşlara göre farklılık göstermemektedir. Araştırmanın sonuçlarından hareketle, öğretmenlerin öğrenme-öğretme süreçlerinde karşılaştıkları sorunların çözümünde gönüllü faaliyetlerden yararlanmaları önemli bir yöntem olarak düşünülmektedir. Aynı zamanda öğretmenlerin eğitim süreçlerinde geliştirecekleri gönüllü faaliyetlerin, öğretmenlerin mesleki sorumluluklarından biri olarak değerlendirilen, toplumsal duyarlılık ve sosyal sorumluluk çalışmalarına önemli katkılar sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

gönüllülük, öğretmenlerin gönüllülük motivasyonları ölçeği, eğitim programı liderliği

Kaynakça

• Adıgüzel, Y., Şentürk, M., & Turan, B. (2016). Üniversitede gönüllü olmak. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Akbaş, O. (2006). Amerikan gönüllü kuruluşları: Barış gönüllülerinin dünyada ve Türkiye'deki çalışmaları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1), 85-99.
• Akbaş, O., Duman, S. N., & Keskin, A. (2021). Eğitim programı liderliği yeterlilikleri üzerine bir araştırma. Turkish Journal of Primary Education, 6(2), 157-179.
• Akbaş, O., & Keskin, A. (2020). Gönül kavramına eğitsel bir bakış. İçinde D. Peker- Ünal ve F. Demir (Ed.), Eğitime adanmış yarım asır Prof. Dr. Tayyip Duman’a armağan (67-82). Ankara: Pegem Yayınevi.
• Akbaş, O., & Keskin, A. (2021). Eğitim programı liderliği. İçinde G. Ekici & S. M. Özdemir (Ed.), Çağdaş bakış açısıyla eğitimde program geliştirme ve değerlendirme (301-328). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Akkaya, İ. (2013). Kamu ilkokul ve ortaokul yöneticilerinin sosyal sorumluluğu algılamalarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Aytaç, S.E., & Çarkoğlu, A. (2020). Türkiye’de bireysel bağışçılık ve hayırseverlik. Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı (TÜSEV), Rapor No: 84.
• Bağcı, G. (2013). Genç gönüllülüğü: Kişisel ve sosyal kalkınmaya giden çift yönlü yol. U. Grounlund, M. Memişoğlu ve Ö. Bağcı (Eds.), Türkiye’de gönüllülük: gönüllülüğün rolünün ve katkılarının keşfedilmesi içinde (s. 48-53). Ankara: Tasarımhane Tanıtım Ltd. Şti.
• Balaban, A.Y., & Çoban, İ. (2015). Gençlerin sivil toplum kuruluşlarındaki gönüllülük faaliyetleri ve gönüllülük algısı: Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV) Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(2), 149-169.
• Barth, R. S. (2001). Learning by heart. San Francisco: Jossey Bass. Birleşmiş Milletler Gönüllüleri. (2011). Dünyada gönüllülüğün durum raporu: Küresel refah için evrensel değerler. Türkiye: Türk Ulusal Ajansı ve Beyaz Gemi Eğitim Danışmanlık Yayıncılık.
• Büyük, K., İşlek, M.S., Çakmak, M.N., & Tiltay, M.A. (2016). Yöneticilerin ve çalışanların bakış açısıyla sivil toplum kuruluşlarında gönüllülerin motivasyonları. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1), 303-323.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Ankara Üniversitesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-483.
• Can, A. (2022). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (10.baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, N. (2014). Öğretmen liderliği (4.baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Clary, E. G., Snyder, M., Ridge, R. D., Copeland, J., Stukas, A. A., Haugen, J., & Miene, P. (1998). Understanding and assessing the motivations of volunteers: A functional approach. Journal of personality and social psychology, 74(6), 15-16.
• Çakı, F., & Şentuna, B. (2017). Türk gençlerinde dini ve informal gönüllülük: Bir ölçek geliştirme çalışması. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 223-247.
• Çevik, A. (2012). Gönüllü motivasyon envanteri: Türk popülasyonuna uyarlanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dulkadiroğlu, H. (2016). Gönüllülük, gönüllü kuruluşlar ve devlet arasındaki iş birliği: Americorps örneği ve Türkiye için bir model önerisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Ercan, B. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin sosyal sorumluluk anlayış ve uygulamaları Antalya örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Erçetin, Ş. (2000). Lider sarmalında vizyon (2.baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Erdoğan, E., & Uyan-Semerci, P. (2020). Türkiye’de gönüllülük araştırması: gönüllü profili, gönüllülerin koşulları ve kazanımları. İçinde E. Erdoğan, P. Uyan-Semerci, N. Yentürk & L. Yurttagüler (Ed.), Türkiye'de gönüllülük deneyimler, sınırlılıklar ve yeni açılımlar içinde (179-206): İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erkutlu, H.V. (2014). Liderlik, kuramlar ve yeni bakış açıları. Ankara: Efil Yayınevi.
• Esmond, J., & Dunlop, P. (2004). Developing the volunteer motivation inventory to assess the underlying motivational drives of volunteers in Western Australia. Motivation final report. CLAN WA Inc.
• Fişne, M. (2017). Kişilik özelliklerinin sporda gönüllülük motivasyonu üzerine etkisi: Uluslararası spor organizasyonlarında görev alan gönüllülere yönelik bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Güçlü, B., Türkmenoğlu, İ., Ilgaz, P., & Akman, S. (2013). Kurumsal gönüllülük programları el kitabı. Özel Sektör Gönüllüleri Derneği (ÖSGD).
• Güçlü, N., Paksoy, E.E., & Tetik, S. (2014). Liderlik kapasitesi: Okul yöneticilerinin sosyal sorumluluk davranışlarının belirlenmesine yönelik nitel bir araştırma. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 70-85.
• Henderson, J. (2014). Reconceptualizing curriculum development: Inspiring and informing action. Routledge.
• İlbay, B., & Gürel, D.A. (2015). Gönüllü ve gençlik turizminin birlikte ele alınması: Eskişehir’e yönelik bir öneri. International Journal of Human Sciences, 12(2), 207-234.
• Karadağ, A.C. (2017). Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeterine ilişkin öğretmenlerin görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Karataş, M. (2019). Avrupa gönüllü hizmetinin Avrupa kimliği algısına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Koşan, A., & Güneş, E. (2009). Gönüllülük ve Erzurum 2011 üniversitelerarası kış oyunları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 1-18.
• Kumar, R. (2011). Araştırma yöntemleri yeni başlayanlar için adım adım araştırma rehberi (Ö. Çokluk, Ed.; Ö. Çokluk, G. Şekercioğlu, H. Atak, Çev.), Ankara: Edge Akademi.
• Müller, C.V., Scheffer, A.B.B., & Closs, L.Q. (2020). Volunteer tourism, transformative learning and its impacts on careers: The case of Brazilian volunteers. International Journal of Tourism Research, 22, 726–738.
• Noddings, N. (2013). Caring: A relational approach to ethics and moral education. University of California Press.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi (5. baskı). Kaan Kitabevi: Eskişehir.
• Özdemir, S. M., & Tokcan, H. (2010). Topluma hizmet uygulamaları dersinin öğretmen adaylarının görüşlerine göre değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1), 41-61.
• Özgan, H., & Öztuzcu, R. (2016). Öğretmenlerin sosyal sorumluluk temelli liderliğe ilişkin algılarının incelenmesi. Qualitative Studies, 11(3), 1-12.
• Robinson, D., & Rennie, S. (2014) Volunteer teachers: Testing the professionalisation agenda in the lifelong learning sector, Journal of Further and Higher Education, 38(4), 501-522.
• Şeker, A. (2009). Topluma hizmet uygulamaları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tabachnick, B. G. (2013). Using multivariate statistics. Boston.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü. (2022). https://sozluk.gov.tr/ adresinden 02.04.2022 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Toplum Gönüllüleri Vakfı (2013), Üniversitelerde sosyal sorumluluk ve sosyal girişimcilik pilot projesi, Proje Raporu. https://www.tog.org.tr/wp-content/uploads/2019/01/2Universitelerde_Sosyal_Sorumluluk_Rapor.pdf adresinden 28.03.2022 tarihinde alınmıştır.
• Yurtseven, N. (2016). Yabancı dil öğretiminde eylem araştırmasına dayalı UBD (anlamaya dayalı tasarım) uygulamalarının öğretmenler ve öğrenciler üzerindeki yansımalarının incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Wiles, J. (2016). Eğitim programı liderliği (Çev. Edit. B. Acat). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.