Öğretmenlerin Mesleki Tatmin Düzeylerini Belirleme Ölçeği (ÖMTÖ) Geliştirme Çalışması

Yıl 2024, , 567 - 599, 30.04.2024

İbrahim Halil Yurdakal , Mehmet Emin Aktaş

https://doi.org/10.17152/gefad.1266149

Öz

Bu araştırmada öğretmenlerin mesleki tatmin düzeylerini tespit etmek amacıyla güvenilir ve geçerli bir ölçme aracı geliştirmek hedeflenmiştir. Bu kapsamda alan yazın incelenerek maddeler oluşturulmuş ve uzman görüşleri alınarak taslak ölçme aracı oluşturulmuştur. Taslak ölçme aracı 525 öğretmene çevrimiçi form ile uygulanarak veriler toplanmıştır. Toplanan veriler 300-225 şeklinde ikiye bölünerek açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi farklı örneklem baz alınarak yapılmıştır. Veri setinde eksik veriler tamamlanmış, örneklem yeterliliği tespiti için KMO analizi yapılmış ve mahalanobis analizi ile ranjı artıran formlar veri setinden çıkarılmıştır. Ölçme aracının güvenirliği kapsamında Spearman-Brown ve Guttman Split-Half, Anova Tukey’s Nonadditivity, Hotelling's T-Squared ve Intraclass Correlation Coefficient analizleri yapılmıştır. AFA (Açımlayıcı Faktör Analizi) ve güvenirlik analizleri sonrası DFA (Doğrulayıcı Faktör Analizi) yapılmış olup model doğrulanmış olup uyum indekslerinin yeterli düzeyde olduğu görülmüştür. Analizler sonucunda ölçeğin KMO değeri 0.91; Cronbach’s Alpha değeri 0,87; Spearman-Brown korelasyon değeri 0.85; Guttman Split-Half değeri 0,84; Anova Tukey’s Nonadditivity ,000, Hotelling's T-Squared ,000 ve Intraclass Correlation Coefficient değeri ,000 bulunmuştur. İlk boyut ölçeğin varyansının %36.16’sını, ikinci boyut %13.37’sini, son alt boyutun ise %5.00’ini açıkladığı görülmektedir. Birinci boyutta yer alan maddelerin faktör madde yük değerleri 0.92 ile 0.50 arasında; ikinci boyutta yer alan maddelerin faktör yük değerleri ise 0.82 ile 0.37 arasında, üçüncü boyutta yer alan maddelerin yük değerleri ise 0.57 ile 0.44 arasında değişmektedir. Üç faktörün toplam açıkladığı varyans değeri ise %54.53’tür. Doğrulayıcı faktör analizi sonrası IFI değeri 0.91; NFI 0.84; CFI 0.91; REMSEA 0.06 ve X2/sd değeri 2.01 olarak belirlenmiştir. Ölçek son hali ile üç boyut ve 32 maddeden oluşmaktadır. İçerdiği maddelerin niteliği göz önüne alınarak birinci alt boyuta “kişisel özellikler”; ikinci alt boyuta “mesleki özellikler”, üçüncü alt boyuta ise “yönetimsel özellikler” adlandırılması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, Mesleki tatmin, Geçerlik, Güvenirlik, Açımlayıcı faktör analizi, Doğrulayıcı faktör analizi

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Developing A Scale For Determining Teachers' Levels of Professional Satisfaction (TPSS)

Öz

In this study, it was aimed to develop a reliable and valid measurement tool in order to determine the professional satisfaction levels of teachers. In this context, items were created by examining the literature and a draft measurement tool was created by taking expert opinions. Data were collected by applying the draft measurement tool to 525 teachers with an online form. The collected data were divided into two as 300-225 and EFA and CFA analyzes were made based on different samples. Missing data in the data set were completed, KMO analysis was performed to determine sample adequacy, and forms that increased the range were removed from the data set with mahalanobis analysis. Spearman-Brown and Guttman Split-Half, Anova Tukey's Nonadditivity, Hotelling's T-Squared and Intraclass Correlation Coefficient analyzes were used to determine reliability. After the EFA and reliability analysis, CFA was performed, the model was validated, and the fit indices were found to be sufficient. As a result of the analysis, the KMO value of the scale was 0.91; Cronbach's Alpha value is 0.87; Spearman-Brown correlation value of 0.85; Guttman Split-Half value 0.84; Anova Tukey's Nonadditivity .000, Hotelling's T-Squared .000 and Intraclass Correlation Coefficient value .000. It is seen that the first dimension explains 36.16% of the variance of the scale, the second dimension 13.37%, and the last sub-dimension 5.00%. The factor-item load values of the items in the first dimension are between 0.92 and 0.50; The factor loading values of the items in the second dimension vary between 0.82 and 0.37, and the load values of the items in the third dimension vary between 0.57 and 0.44. The total variance explained by the three factors is 54.53%. The IFI value after confirmatory factor analysis was 0.91; NFI 0.84; CFI 0.91; REMSEA was determined as 0.06 and X2/sd value was determined as 2.01. The final version of the scale consists of three dimensions and 32 items. Considering the nature of the items it contains, the first sub-dimension is "personal characteristics"; The second sub-dimension was named "professional characteristics" and the third sub-dimension was named "managerial characteristics".

Anahtar Kelimeler

Teacher, Professional satisfaction, Validity, Reliability, Exploratory factor analysis, Confirmatory factor analysis

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Abacıoğlu, M. (2005). Okul Müdürlerinin Çatışma Yönetimi Stilleri ile Okul Kültürü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi)., Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akkamış, O. (2010). İlköğretim I. ve II. kademe öğretmenlerinden iş tatmini üzerine bir değerlendirme (yüksek lisans tezi).Yedi Tepe Üniversitesi ,İstanbul.
• Akman, T. (2019). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ve mesleki doyumlarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi ). Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Apuke, O.D. (2017), “Quantitative research methods: A synopsis approach”, Kuwait Chapter of Arabian Journal of Business and Management Review, American University, 33(5471), 1–8.
• Azimi, M. ve Durdağı, A. K. A. N. (2019). Öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi, 3(2), 126-138.
• AYÇ, (2008). Avrupa Yeterlikler Çerçevesi, https://europa.eu/europass/tr/europass-araclari/avrupa-yeterlilikler-cercevesi sitesinden 01.01.2023 tarihinde alınmıştır.
• Baloğlu, N., Karadağ, E., Çalışkan, N., ve Korkmaz, T. (2006). İlköğretim öğretmenlerinin mesleki benlik saygısı ve iş doyumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) 7(2), 345-358.
• Bardakçı, A. (2009). Pazarlama araştırmalarında kullanılan tutum ölçeklerindeki cevap alternatifi sayısına ilişkin bir literatür taraması, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 7-20.
• Bentler, P. M. ve Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588–606
• Bonett, D. G. (2002). Sample size requirements for testing and estimating coefficient alpha. Journal of educational and behavioral statistics, 27(4), 335-340.
• Browne, M. W. ve Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. In K. A. Bollen and J. S. Long (Eds.), Testing structural equation models (pp. 136-162). Newbury Park, CA: Sage.
• Can, A. (2014). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi (3. bs), Ankara: Pegem Akademi. Child, D. (2006). The Essentials of Faktör Analysis (3. bs). Londra: Continuum.
• Çiçek, F.A. (2013). İlkokul öğretmenlerinde iş doyum düzeyleri (Diyarbakır ili örneği) (Yüksek Lisans Tezi), Hasan Kalyoncu Üniversitesi. 1-149.
• Ergin C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. Bayraktar, R., & Dağ, İ. (Eds). VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yayını, 143-54.
• Filiz, Z. (2014). Öğretmenlerin iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(23), 157-172.
• Güler, M. (1990). Endüstri işçilerinin iş doyumu ve iş verimine depresyon, kaygı ve bazı değişkenlerin etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tez, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gündüz, H. (2008). İlköğretim Okullarında Örgütsel İklim ile Öğretmenlerin İş Doyumu Arasındaki İlişki (Gaziantep İli Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi.
• Hackman, J. R. ve Oldham, G. R. (1975). Development of the job diagnostics survey. Joumal of Applied Psychology, 60, 159.
• Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria versus New Alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1-55.
• Iqbal, A., A.ziz, F., Farooqi,T. K., ve Ali, S. (2016). Relationship between teachers' job satisfaction and students' academic performance. Eurasian Journal of Educational Research, 65, 335-344.
• Jacoby J. ve Matell, N. S. (1971). Three-Point Likert Scales Are Good Enough, Journal of Marketing Research, 7, 495–500.
• Jackson, S. E., Schwab, R. L. ve Schuler, R. S. (1986). Toward an understanding of the burnout phenomenon. Journal of applied psychology, 71(4), 630.
• Kavutçu, R. (2016). Öğretmenlerin iş doyum düzeyleri (Denizli ili Merkezefendi ilçe örneği), Yayımlanmamış tezsiz yüksek lisans projesi, Denizli, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kline, P. (1994). An Easy Guide to Faktör Analysis. New York: Routledge.
• Koruklu, N., Feyzioğlu, B., Kiremit, H. Ö. ve Kaldırım, E. (2013). Öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(25), 119-137.
• Kwak S, K. ve Kim J. H. (2017). Statistical data preparation: management of missing values and outliers. Korean J Anesthesiol. 70(4):407-411.
• Kuzgun, Y., Aydemir Sevim, & Hamamcı, Z. (1999). Mesleki Doyum Ölçeğinin Geliştirilmesi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 2 (11), 14-18.
• Lehmann, D. R. ve Hulbert, J. (1972). Are Three-Point Scales Always Good Enough?, Journal of Marketing Research, 9(4), 444-446.
• Lorcu, F. (2015). Örneklerle Veri Analizi-SPSS Uygulamalı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Luthans, F. (1992). Organizational behavior. Singapore: McGraw Hill.
• Marsh, H. W., Balla, J. R. ve Hau, K. T. (1996). An Evaluation of Incremental Fit Indexes: A Clarification of Mathematical and Empirical Properties. In G. A. Marcoulides, & R. E. Schumacker (Eds.), Advanced Structural Equation Modeling Techniques (pp. 315-353). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
• Maslach, C. ve Jackson, S. (1981). The Measurement of Experienced Burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.-170.
• MEB, (2018). 2023 Eğitim Vizyonu,. https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2023_E%C4%9Fitim%20Vizyonu.pdf adresinden 03.11.2022 tarihinde erişilmiştir.
• MEB, (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar), Ankara.
• MEB, (2005). İlköğretim 1-5 sınıf programları tanıtım el kitabı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Mundfrom, D. J., Shaw, D. G. ve Ke, T. L. (2009). Minimum Sample Size Recommendations for Conducting Factor Analyses, International Journal of Testing, 5(2), 159-168.
• Pearson, L. C. ve Moomaw, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 38- 54.
• Preston, C. C. ve Colman, A. M. (2000). Optimal number of response categories in rating scales: reliability, validity, discriminating power, and respondent preferences, Acta Psychologica, 104: 1-15.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LİSREL ile Pratik Veri Analizi: Analiz ve Raporlaştırma. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Stratton, S. J. (2021). Population Research: Convenience Sampling Strategies, Prehospital and Disaster Medicine, 36(4), 373-374.
• Şahin, İ. (2013). Öğretmenlerin iş doyum düzeyleri. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi. 10(1), 142-167.
• Şahin, İ. (1999). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin iş doyum düzeyleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Şahin, İ. (1999). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin iş doyum düzeyleri (Yayımlanmamış doktora tezi, DEÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6. edition). United States: Pearson Education.
• TYÇ, (2015). Türkiye Yeterlilikler Çervevesi, https://www.myk.gov.tr/index.php/turkiye-yeterlilikler-cercevesi sitesinden 01.0.12023 tarihinde alınmıştır.
• SBB (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı) (2019). On birinci Kalkınma Planı 2019-2023.
• Wan Nor Arifin. A web-based sample size calculator for reliability studies. Education in Medicine Journal. 2018;10(3):67–76.