Öğrenci Siber Sağlık Ölçekleri Geliştirme Çalışması

Yıl 2017, Cilt: 37 Sayı: 2, 457 - 491, 21.08.2017

Pınar Mıhçı , Ebru Kılıç Çakmak

Öz

Bu çalışma ile siber sağlık çatı kavramı kapsamında ortaokul
öğrencilerine yönelik internet bağımlılığı, siber zorbalık, çevrimiçi nezaket,
çevrimiçi mahremiyet, çevrimiçi uygunsuz içerik, telif hakkı ve çevrimiçi
güvenlik ölçeklerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma, ölçek geliştirme
çalışması olup, iki aşamadan oluşmaktadır. Başlangıçta 16 uzmanın görüşüne
sunularak kapsam geçerliliği incelenmiş, sonrasında 528 kişiden oluşan 6-7-8.
sınıf öğrencilerinin katılımı ile elde edilen verilerden ölçeklerin yapı
geçerliliği ve güvenirlikleri test edilmiştir. Ölçekler için oluşturulan soru
havuzları düzenlenerek 16 uzmanın görüşüne sunulmuştur. Uzmanlardan gelen
dönütlerin Lawshe tekniği ile analizleri yapılmış, uzmanların sözel dönütleri
de göz önüne alınarak ölçekler ön uygulamaya hazırlanmıştır. Sonrasında Aksaray
ilinde dört ortaokulda toplam 528 öğrencinin katılımı ile ön uygulama
gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler ile ölçeklerin yapı geçerliliklerini
test etmek için açımlayıcı faktör analizi ve bu analize bağlı olarak varimax
döndürme yönteminden ve doğrulayıcı faktör analizinden yararlanılmıştır. Ayrıca
ölçeklerin güvenirliklerinin test edilmesinde iç tutarlılık güvenirlik
katsayısı Cronbach Alfa, madde toplam korelasyonu ve alt-üst %27’lik grup ortalamaları
arasındaki farklara başvurulmuştur. Analizler sonrasında birtakım maddeler
çıkarılarak, birtakım maddeler düzenlenerek ölçeklere geçerli ve güvenilir bir
yapıda son hali verilmiştir.  Geliştirilen
ölçekler ile ortaokul öğrencilerinin siber sağlık farkındalıklarının
belirlenmesi ve bu doğrultuda bilinçlendirme çalışmaları yapılarak, geleceğin
bilinçli kullanıcıları yetiştirilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Siber Sağlık, İnternet Bağımlılığı, Siber Zorbalık, Çevrimiçi Nezaket, Çevrimiçi Mahremiyet

Kaynakça

• Arısoy, Ö. (2009). İnternet bağımlılığı ve tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1, 55-67.
• Ayas, T. ve Horzum, M. B. (2010). Sanal zorba / kurban ölçek geliştirme çalışması. Akademik Bakış Dergisi, 19, 1-17.
• Avrupa Çevrimiçi Çocuklar (2012). Basın duyurusu ve raporlar (EU Kids Online III Türkiye). http://eukidsonline.metu.edu.tr adresinden erişilmiştir.
• Belsey, B. (2007). Cyber bullying: An emerging threat to the ‘always on’ generation. http://www.cyberbullying.ca/pdf/Cyberbullying_Article_by_Bill_Belsey.pdf adresinden erişilmiştir.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Özkahveci, Ö. ve Demirel, F. (2004). Güdülenme ve öğrenme stratejileri ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4(2), 207-239.
• Carter, J. L. (2012). The effects of a cyberbully prevention program on middle school students’ online behaviors and self-esteem (Unpublished Doctoral Dissetation). Texas Woman’s University, ABD. CERIAS (2014). About cerias. http://www.cerias.purdue.edu adresinden erişilmiştir.
• Childnet (2013). What we do. http://www.childnet.com adresinden erişilmiştir.
• ConnectSafely. (2015). A parents guide to cybersecurity. http://www.connectsafely.org/wp-content/uploads/securityguide.pdf adresinden erişilmiştir.
• Cyber Smart (2014). Role of the office. http://www.cybersmart.gov.au adresinden erişilmiştir.
• CyberWellness (2011). http://www.cyberwellness.org.sg/SitePages/PublicHome.aspx adresinden erişilmiştir.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları, (2. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
• Döner, C. (2011). İlköğretim öğrencilerinde internet bağımlılığının farklı değişkenlere göre incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Frary, R. B. (1996). Hints for designing effective questionnaires. Practical Assesment, Research & Evaluation, 5(3).
• Griffths, M. D. (2000). Does internet and computer “addiction” exist? Some case study evidence. Cyberpsychology and Behavior, 3(2), 211-218.
• Gökçearslan, Ş. ve Seferoğlu, S. S. (2016). Ortaokul öğrencilerinin internet kullanım biçimleri: Riskli davranışlar ve fırsatlar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 383-404.
• Güvenli Çocuk (2014). Neler olmuş? http://guvenlicocuk.org.tr/master.php?modul =neler_olmus&haber=14 adresinden erişilmiştir.
• INSAFE (2014). Insafe and inhope. http://www.saferinternet.org adresinden erişilmiştir.
• Irwansyah. (2005). Internet uses. Gratıfıcatıons. Addiction. and loneliness among international students (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Havai University, Havai.
• iKeepSafe (2011). About us. http://www.ikeepsafe.org adresinden erişilmiştir.
• i-Safe (1998). About i-SAFE ventures. http://isafe.org/wp adresinden erişilmiştir.
• Juvonen, J. & Gross, E. (2008). Extending the school grounds?: Bullying experiences in cyberspace. Journal of School Health, 78(9), 496-505.
• Kayış, A. (2010). Güvenilirlik analizi. Yayımlandığı Kitap Kalaycı, Ş. (Editör) SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (405). Ankara: Asil Yayınları.
• Kavuk, M. (2016). Ortaokul ve liselerin siber zorbalık farkındalık profillerinin oluşturulması ve okul paydaşlarına yönelik siber zorbalık farkındalık eğitimi etkililiğinin değerlendirilmesi (Doktora Tezi). Ankara Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kavuk, M. (2011). İlköğretim öğrencilerinin sanal zorba ve sanal kurban olma durumlarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personel Psychology 28, 563-575.
• Livingstone, S., & Bober, M. (2004). UK children go online: Final report of key project findings. London School of Economics and Political Science, London. http://eprints.lse.ac.uk/399 adresinden erişilmiştir.
• Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., and Ólafsson, K. (2011a). Risks and safety on the internet: The perspective of European children. Full Findings. LSE, London: EU Kids Online.
• Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A. and Ólafsson, K. (2011b) EU kids online: Final report. EU Kids Online, London School of Economics & Political Science, London, UK.
• Mert, M., Bülbül, H. İ. ve Sağıroğlu, Ş. (2012). Milli eğitim bakanlığına bağlı okullarda güvenli internet kullanımı. TUBAV Bilim Dergisi, 5(4), 1-12.
• Ministry of Education Singapore (2016). What is cyber wellness? https://www.moe.gov.sg/education/programmes/social-and-emotional-learning/cyber-wellness adresinden erişilmiştir.
• Minton, E. (2014). Online predators and privacy. https://books.google.com.tr/ books?id=LJ_nAgAAQBAJ&pg=PA4&dq=what+is+online+privacy&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwiogJehhZ3LAhWJYZoKHYlpB_EQ6AEILDAB#v=onepage&q=what%20is%20online%20privacy&f=false adresinden erişilmiştir.
• Minmin, G. (2012). A study of adolescents’ internet use and internet addiction in Shanghai. China: implications for social work practice (Unpublished Doctoral Dissertation). Hong Kong University, China.
• NetSafe (2014). About netsafe. http://www.netsafe.org.nz adresinden erişilmiştir.
• NetSmartz (2015). Inappropriate content for children. http://www.netsmartz.org/NetSmartz%20v3/InappropriateContent adresinden erişilmiştir.
• NetSmartzKids (2014). A program of the national center for missing & exploited children. http://www.netsmartzkids.org/AboutUs adresinden erişilmiştir.
• Pallant, J. (2007). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using SPSS for Windows. England: Open University Press.
• Patchin, J. W. & Hinduja, S. (2006). Bullies move beyond the schoolyard: A preliminary look at cyber bullying. Youth Violence and Juvenile Justice, 4(2), 148-169.
• Pawlak, C. (2002). Correlates of internet use and addıctıon in adolescents (Unpublished Doctoral Dissertation). The State University of New York, ABD.
• Scheuermann, L. & Taylor, G. (1997). Netiquette. Internet Research. 7(4), 269–273.
• Scmermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fitness measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74. Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Ankara: Anı Yayınları.
• Smith, T. D. & McMillan, B. F. (2001, Şubat). A primer of model fit indices in structural equation modeling. Annual Meeting of the Southwest Educational Research Association Symposium, USA.
• Safe Online Surfing Internet Challenge (USA – SOS) (2014). About us. http://www.usa-sos.org adresinden erişilmiştir.
• StaySafeOnline (2014). About national cybersecurity alliance. http://www.staysafeonline.org adresinden erişilmiştir
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (Fifth Edition). USA: Pearson Press.
• Tanrıkulu, T., Kınay, H. ve Arıcak, O.T. (2013). Siber zorbalığa ilişkin duyarlılık ölçeği: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 38-47.
• Telif Hakları Genel Müdürlüğü, (2014). Telif hakkı nedir? http://www.telifhaklari.gov.tr/ana/sayfa.asp?id=394 adresinden erişilmiştir.
• ThinkUKnow (2015). Inappropriate Content. http://www.waverley.nsw.edu.au/uploads/ pdf/Inappropriate-Content.pdf adresinden erişilmiştir.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2016). Çocuklarda bilişim teknolojileri kullanımı. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15866 adresinden erişilmiştir.
• Türkoğlu, S. (2013). Ergenlerin problemli internet kullanımları ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (2009). Guidelines for children on child online protection. http://www.itu.int/en/cop/ Documents/gl-child-2009-e.pdf adresinden erişilmiştir.
• Willard, N. (2005, August). Cyberbullying and cyberthreats. OSDFS National Conference, USA.
• Wimsatt-Mintu, A., Kernek, C. & Lozada, H. R. (2010). Netiquette: Make it part of your syllabus. MERLOTT Journal of Online Learning and Teaching, 6(1), 264-267.
• Young, K. S. (1999). Internet addiction: Symptoms, evaluation and treatment. Clinical Practice, 17, 19-31.