Türkiye’deki Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Konulu Tezlerin İncelenmesi: Bir İçerik Analizi Çalışması

Yıl 2018, Cilt: 38 Sayı: 2, 777 - 800, 01.08.2018

Didem Koşar

https://doi.org/10.17152/gefad.382021

Cited By: 13

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de 2000-2017 yılları arasında örgütsel
vatandaşlık davranışı konusunda yapılan tez çalışmalarının kapsamlı ve bütüncül
bir şekilde analiz edilmesidir. Bu çalışmada, içerik
analizi türlerinden betimsel içerik analizi yöntemi ve kategorik çözümleme
tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın evrenini YÖK
Ulusal Tez Merkezi veri tabanında yer alan ve 2000-2017
yılları arasında yapılan örgütsel vatandaşlık davranışıyla ilgili tezler,
örneklemini ise çalışmada belirlenen ölçütlere uyan Türkiye’de yapılan ve erişime açık olan toplam 74 tez (yüksek lisans ve doktora) oluşturmaktadır. Verileri
toplamak için Örgütsel Vatandaşlık
Davranışına İlişkin Yapılan Tezleri İnceleme Formu hazırlanmıştır.
Çalışma sonucunda toplanan veriler Excel programına aktarılmış, özet tablolar
kullanılmış, sonrasında görsel olarak tablolaştırmalar yapılarak analizler
tamamlanmış ve elde edilen kategorilerin frekansı verilmiştir. Tezler
genel olarak incelendiğinde; 2000-2004 yılların arasında hiçbir tezin
yapılmadığı, kamu üniversitelerinde daha çok tez yapıldığı, İstanbul, Ege ve
Batı Anadolu bölgelerinde tezlerin yoğunlaştığı, genellikle yüksek lisans
tezlerinde konunun çalışıldığı, demografik değişkenlere göre incelemelerin
yapıldığı, nicel araştırma yöntemlerinin sıklıkla kullanıldığı, çoğunlukla
anketlerle verilerin toplandığı, basit seçkisiz örnekleme yöntemlerinin tercih
edildiği ve betimsel istatistik, Anova ve t-testinin analiz yöntemi olarak sık
sık kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışma sonucunda bu
konuda yapılacak ardıl çalışmalarda örneklem bölgelerinin, verilerin toplandığı
okul ve katılımcı türlerinin, araştırma yöntemlerinde, desenlerinde, verilerin
toplandığı katılımcılarda, veri toplama araçlarında çeşitlemeye gidilmesi
önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Betimsel İçerik Analizi, Kategorik Çözümleme

Kaynakça

• Akgüney, E. (2014). Öğretmenlerin örgütsel adalet algılamaları ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Alawamleh, H. S. (2013). The impact of the administrative hypocrisy on the career path from the perspective of the administrative staff at Al-Balqa’ Applied University. International Journal of Business and Social Science, 4(11), 120-132.
• Allen, N.J., & Meyer, J.P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance, and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, 63(1), 1-18.
• Altıntaş, F. Ç. (2006). Hizmet çalışanları olarak hemşirelerin örgütsel vatandaşlık davranışı boyutlarını belirlemeye yönelik bir analiz. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 81-90.
• Arlı, D. (2011). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının örgüt kültürü algıları ve örgütsel güven düzeyleri açısından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Balay, R. (2000a). Özel ve resmi liselerde yönetici ve öğretmenlerin örgütsel bağlılığı: Ankara ili örneği (Yayımlanmış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Balay, R. (2000b). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel.
• Balcı, A., & Apaydın, Ç. (2009). Türkiye’de eğitim yönetimi araştırmalarının durumu: Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi dergisi örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(59), 325-343.
• Baş, F., & Özturan-Sağırlı, M. (2017). Türkiye’de eğitim alanında üstbiliş odaklı yapılan makalelere yönelik bir içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 42(192), 1-33.
• Belenkuyu, C., & Yücel, C. (2017). Örgütsel vatandaşlık. İçinde S. Özdemir ve N. Cemaloğlu (Eds.), Örgütsel davranış ve yönetimi (ss. 331-359). Ankara: Pegem Akademi.
• Beşiktaş, İ. (2009). İş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi İstanbul
• Beycioğlu, K., & Şahin, İ. (2017). Liderlik ve etkileme süreci. İçinde S. Özdemir ve N. Cemaloğlu (Eds.), Örgütsel davranış ve yönetimi (ss. 129-148). Ankara: Pegem Akademi.
• Brunsson, N. (2002). The organization of hypocrisy: Talk, decisions and action in organizations (2nd ed.). Oslo: Copenhagen Business School Press.
• Buluç, B. (2013). Örgüt kültürü ve iklimi. İçinde S. Özdemir (Ed.), Eğitim yönetiminde kuram ve uygulama (ss. 101-130). Ankara: Pegem Akademi.
• Butler, J. K. (1991). Toward understanding and measuring conditions of trust: evoluation of conditions of trust inventory. Journal of Management, 17, 643-663.
• Bülbül, A. (2010). Çalışanların örgütsel adalet algısının, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel bağlılığa etkisi üzerine bir çalışma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (Geliştirilmiş 11. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çakıroğlu, K. (2016). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, O. T. (2017). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politika algılarıyla örgütsel bağlılıkları ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin analizi (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Çiltaş, A., Güler, G., & Sözbilir, M. (2012). Türkiye’de matematik eğitimi araştırmaları: Bir içerik analizi çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 565-580.
• Dağlı, E. ve Çalık, T. (2016). İlköğretim okullarında müdürlerin kullandıkları etkileme taktiklerinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve okul farkındalığı ile ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(1), 29-58. doi: 10.14527/kuey.2016.002
• Demir, A. (2014). Örgütsel vatandaşlık davranışının öncülü olarak okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Dönmez, B. (2013). Motivasyon. İçinde S. Özdemir (Ed.), Eğitim yönetiminde kuram ve uygulama (ss. 185-229). Ankara: Pegem Akademi.
• Erdoğan, İ. (2015). Eğitimde değişim yönetimi (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Ergün, M. (2017). İtibar yönetimi. İçinde S. Özdemir ve N. Cemaloğlu (Eds.), Örgütsel davranış ve yönetimi (ss. 149-178). Ankara: Pegem Akademi.
• Farh, J., Zhong, C., & Organ, D. W. (2004). Organizational citizenship behavior in the People’s Republic of China. Organizational Science, 15(2), 241-253.
• Finnemore, M. (2009). Legitimacy, hypocrisy, and the social structure of unipolarity: Why being a unipole isn’t all it’s cracked up to be. World Politics 61(1), 58-85. doi: 10.1017/S0043887109000082
• French, J. P., Jr., & Raven, B. (1959). The bases of social power. In D. Cartwright (Ed.), Studies in social power. Michigan-Ann Arbor: Institute for Social Research.
• Ghoshal, S., Bartlett, C., & Moran, P. (1999). A new manifesto for management. Sloan Management Review, 40(33), 9-20.
• Gökmen, Ö. F., Uysal, M., Yaşar, H., Kırksekiz, A., Güvendi, G. M., & Horzum, M. B. (2017). Türkiye’de 2005-2014 yılları arasında yayınlanan uzaktan eğitim tezlerindeki yöntemsel eğilimler: Bir içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 42(189), 1-25.
• Graham, J. W. (1991). An essay on organizational citizenship behavior. Employee Responsibilities and Rights Journal, 4, 249-270.
• Handy, C. B. (1981). Understanding organizations (2nd ed.). London: Hazell Watson & Viney Ltd, Aylesbury, Bucks Set in Monotype Times.
• Harrison, R. (1972). Understanding your organization’s character. Harvard Business Review, 50(23), 119-128.
• Hofstede, G. (1997). Cultures and organizations (2nd ed.). USA: McGraw-Hill Companies.
• Kamer, M. (2001). Örgütsel güven, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Karaman, K., Yücel, C., & Dönder, H. (2008). Öğretmen görüşlerine göre, okullardaki bürokrasi ile örgütsel vatandaşlık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(53), 49-74.
• Kılıçoğlu, G., Yılmaz, D., & Karadağ, E. (2014). Organizational hypocrisy in educational organizations: Do talk and decisions lead to inconsistent actions in schools? European Conference on Educational Research, Porto, Portekiz, 1 - 5 September 2014.
• Kondakçı, Y. (2017). Eğitim kurumlarında örgütsel sosyalizasyon: Kuram, yöntem ve uygulama. İçinde S. Özdemir ve N. Cemaloğlu (Eds.), Örgütsel davranış ve yönetimi (ss. 33-54). Ankara: Pegem Akademi.
• Konovsky, M. A., & Organ, D. W. (1996). Dispositional and contextual determinants of organi¬zational citizenship behavior. Journal of Organizational Behavior, 17, 253-266.
• Korkmaz, M. (2005). İlköğretim okullarında örgütsel sağlık ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (44), 529-548.
• Koşar, D. (2016). Liderlerin etkileme taktikleri. İçinde N. Güçlü (Ed.), Eğitim yönetiminde liderlik: Teori, araştırma ve uygulama (ss. 217-244). Ankara: Pegem Akademi.
• Koşar, D., & Koşar, S. (2017). Örgütsel ikiyüzlülük. İçinde S. Özdemir ve N. Cemaloğlu, Örgütsel davranış ve yönetimi (ss. 595-617). Ankara: Pegem Akademi.
• Koşar, D., & Yalçınkaya, M. (2013). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(4), 603-627.
• Koşar, D., Er, E., Kılınç, A. Ç., & Koşar, S. (2017). Öğretmen liderliğine ilişkin yapılan çalışmaların incelenmesi: Bir içerik analizi çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(7), 29-46. doi: 10.29129/inujgse.317712
• Koşar, S. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile örgüt kültürü arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Koşar, S., & Çalık, T. (2011). Okul yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile örgüt kültürü arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(4), 581-603.
• Kurtulmuş, M. (2014). Farklılıkların yönetiminin öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarına ve vatandaşlık davranışlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Laçinoğlu, Z. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile bazı örgütsel davranışlar arasındaki ilişki (Sakarya ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook (2nd ed.). USA: SAGE.
• Mintzberg, H. (1983). Power in and around organizations. USA: Prentice-Hall, Inc.
• Oktay, M. (1996). İşletmeler için: Davranış bilimlerine giriş, İstanbul: Der.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
• Organ, D. W. (1990). The motivational basis of organizational citizenship behavior. In B. M. Staw & L. L. Cummings (Eds.), Research in Organizational Behavior (pp. 43-72). Greenwich: JAI.
• Organ, D. W. (1997). Organizational citizenship behavior: It’s construct clean-up time. Human Performance, 10(2), 85-97.
• Ölçüm-Çetin, M. (2004). Örgütsel vatandaşlık davranışı. Ankara: Nobel.
• Örücü, D. (2013). Örgütsel değişimin yönetimi. İçinde S. Özdemir (Ed.), Eğitim yönetiminde kuram ve uygulama (ss. 445-479). Ankara: Pegem Akademi.
• Özdemir, S. (2013). Eğitimde örgütsel yenileşme (7. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Özdemir, S. (2017). Örgütsel değişme. İçinde S. Özdemir ve N. Cemaloğlu (Eds.), Örgütsel davranış ve yönetimi (ss. 249-277). Ankara: Pegem Akademi.
• Özer, S. (2009). Eğitim örgütlerinde lider davranış biçimleriyle örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Recepoğlu, E. (2011). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin mizah tarzları ile öğretim liderliği davranışları ve okulun örgütsel sağlığı arasındaki ilişki (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Recepoğlu, E. (2017). Mizah. İçinde S. Özdemir ve N. Cemaloğlu (Eds.), Örgütsel davranış ve yönetimi (ss. 475-508). Ankara: Pegem Akademi.
• Schein, E. H. (1985). Organizational culture and leadership (1st ed.). San Fransisco: Jossey Bass Inc.
• Serin, M. K., & Buluç, B. (2014). Sınıf öğretmenlerinin değer algıları ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 273-290.
• Sert, G., Kurtoğlu, M., Akıncı, A., & Seferoğlu, S. S. (2012, Şubat). Öğretmenlerin teknoloji kullanma durumlarını inceleyen araştırmalara bir bakış: Bir içerik analizi çalışması. Akademik Bilişim, 1-3 Şubat 2012, Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: Kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
• Smith, C. A., Organ, D. W., & Near, J. P. (1983). Organizational citizenship behavior: its nature and antecedents. Journal of Applied Psychology, 68, 653-663.
• Somech, A., & Drach-Zahavy, A. (2004). Exploring organizational citizenship behavior from an organizational perspective: The relationship between organizational learning and organizational citizenship behavior. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77, 281-298.
• Şişman, M. (2002). Örgütler ve kültürler. Ankara: Pegem A.
• Tavşancıl, E., & Aslan, A. E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon.
• Terzi, A. R. (1999). Özel ve devlet liselerinde örgüt kültürü (Yayımlanmış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Wagner, S.L., & M.C. Rush. (2000). Altruistic organizational citizenship behavior: Context, disposition and age. Journal of Social Psychology, 140(3), 379-392.
• Yılmaz, H. (2017). Eğitim kurumlarında örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde otantik liderlik, Makyavelizm ve Johari penceresinin etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Yukl, G. (2013). Leadership in organization (8th ed.). New Jersey: Pearson.
• Yukl, G., & Falbe, C. M. (1990). Influence tactics and objectives in upward, downward, and lateral influence attempts. Journal of Applied Psychology, 75(2), 132-140.
• Yukl, G., & Tracey, J. B. (1992). Consequences of influence tactics used with subordinates peers, and the boss. Journal of Applied Psychology, 77(4), 525-535.
• Yücel, F. G. (2006). Öğretmenlerde mesleki tükenmişlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Zengin, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel güven ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.