ELEŞTİREL KURAM (FRANKFURT OKULU) BAĞLAMINDA İDEOLOJİ VE EĞİTİM İLİŞKİSİNİN ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 39 Sayı: 3, 1535 - 1557, 24.12.2019

Bahar Yakut Özek

Öz

Bu çalışmanın amacı eleştirel kuram
bağlamında ideoloji ve eğitim ilişkisini çözümlemektir.  Bu kapsamda
öncelikle Frankfurt Okulu oluşumu ve tarihsel süreci anlatılmıştır. Frankfurt
Okulu’nun çalışmalarını besleyen ideoloji eleştirisi incelenmiş ve Frankfurt
Okulu teorisyenlerinin süreçte ideoloji kavramına ilişkin düşünsel dönüşümüne
yer verilmiştir. İdeolojinin aktarım araçları vurgulanmış, en önemli aktarım
araçlarından biri olan eğitimin ideoloji aktarımındaki rolü eleştirel kuram
bağlamında irdelenmiştir. Eğitimin ideolojiden arındırılmasının gerekliliği
tartışılarak önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel kuram, Frankfurt okulu, ideoloji

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2003). Kültür endüstrisini yeniden düşünürken (B. O. Doğan). Cogito 2003/sayı:36, s.76-83.
• Akbulut, E. (2011). İlköğretim okullarında örtük program faaliyetlerinin saptanması. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Akın, U., ve Arslan, G. (2014). İdeoloji ve eğitim: devlet-eğitim ilişkisine farklı bir bakış. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1).
• Akyüz, H. (2004). Eleştirel toplumsal kuram ve Jurgen Habermas. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (10), 1-10.
• Alexander, H. A. (2005). Education in ideology. Journal of Moral Education, 34(1), 1-18.
• Althusser, L. (2001). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (Y. Alp & M. Özışık, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Assoun, P. (2012). Frankfurt Okulu (Çev. I. Ergüden) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Balkız, B. (2004). Frankfurt Okulu ve eleştirel teori: Sosyolojik pozitivizmin eleştirisi. Sosyoloji Dergisi Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, (12-13), 135-158.
• Bottomore, T. B. (2002). The Frankfurt School and its critics. Psychology Press.
• Carr, A. (2000). Critical theory and the management of change in organizations. Journal of organizational change management, 13(3), 208-220.
• Chan, C. P. P. (1984). Ideology and education: a case study of the major debates and ıdeological conflicts in the development of contemporary chinese education. Doctoral dissertation, University of London, London.
• Cincioğlu, O. (2011). Eğitimde Gizli Müfredat ve Öğretmen İlişkisi. Hasan Âli Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1).
• Çağan, K (Ed.). (2008). İdeoloji. Ankara: Hece Yayınları.
• Çetin, H. (2001). Devlet, ideoloji ve eğitim. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 201-211.
• Çiğdem, A. (2008). Akıl ve toplumun özgürleşimi, Jürgen Habermas üzerine bir çalışma. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dellaloğlu, B. F. (1998). Toplumsalın yeniden yapılanması: Habermas üzerine bir araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Demirtaş, H. ve Özer, N. (2015). Eleştirel kuram açısından eğitim ve eğitim yönetimi. Journal of Teacher Education and Educators, 4(2), 206-227.
• Eagleton, T. (1996). İdeoloji (M. Özcan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fiala, R. (2007). Educational ideology and the school curriculum. In School knowledge in comparative and historical perspective(pp. 15-34). Springer, Dordrecht.
• Geuss, R. (2002). Eleştirel Teori: Habermas ve Frankfurt Okulu (F. Keskin, Çev.). İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Gutek, G. L. (2001). Eğitimde felsefi ve ideolojik yaklaşımlar. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Gülenç, K. (2015). Frankfurt Okulu: Eleştiri, toplum ve bilim. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Güven, İ. (2000). Türkiye’de devlet eğitim ve ideoloji. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Habermas, J. (2003). İnsan doğasının geleceği (K. H. Ökten, Çev.). İstanbul: Everest Yayıncılık.
• Held, D. (1980). Introduction to critical theory: Horkheimer to Habermas (Vol. 261). Univ of California Press.
• Horkheimer, M. (1998). Akıl Tutulması (Çev. O. Koçak). İstanbul: Metis Yayınları.
• Illıch, I. (2018). Okulsuz toplum (45. Baskı). İstanbul: Şule Yayınları.
• İnal, K. (2008). Eğitim ve ideoloji. İstanbul: Kalkedon.
• İşeri, A. (2011). Program teorisinin düşünsel temelleri (Felsefe-Sosyoloji-İdeoloji kuramları açısından). Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Jay, M. (2014). Diyalektik imgelem: Frankfurt Okulu'nun tarihi ve çalışmaları [1923-1950]. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kaplan, İ. (2013). Türkiye’de milli eğitim ideolojisi (7. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaya, A. (2004). İdeolojiden İDolojiye yolculuk: Düşüncebilimden Kimlikbilime. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 1(28), 1-18.
• Kentli, F. D. (2009). Comparison of hidden curriculum theories. European Journal of Educational Studies, 1(2), 83-88.
• Kızılçelik, S. (2000). Frankfurt Okulu (Eleştirel teori). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kızılçelik, S. (2013). Frankfurt Okulu (Eleştirel teori). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kincheloe, J. L., & McLaren, P. (2002). Rethinking critical theory and qualitative research. Ethnography and schools: Qualitative approaches to the study of education, 87-138.
• Marriott, S. C. (2000). Critical theory: Reason and dialectic. Doctoral dissertation, University of Glasgow, England.
• McLaren, P. L. (1988). On ideology and education: Critical pedagogy and the politics of empowerment. Social Text, (19/20), 153-185.
• Meyer, A. G. (2017). The impact of education on political ideology: Evidence from European compulsory education reforms. Economics of Education Review, 56, 9-23.
• Murillo, F. (2017). Ideology, Curriculum & The Self: The psychic rootedness of ideology and resistance in subjectivity. Journal for Critical Education Policy Studies (JCEPS), 15(3).
• Oskay, Ü. (1980). Popüler kültür açısından "ideoloji" kavramına ilişkin yeni yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 35(01).
• Özdemir, M. (2018). Eğitim yönetimi, alanın temelleri ve çağdaş yönelimler. Ankara Anı Yayıncılık.
• Sağ, V. (2003). Toplumsal değişim ve eğitim üzerine. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1), 11-25.
• Saldıray, A. (2017). Örtük programda toplumsal cinsiyet: Bir ilkokulun örtük programında toplumsal cinsiyete ilişkin nitel bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Simon, R. (2015). Gramsci's political thought: An introduction. Lawrence & Wishart. https://muse.jhu.edu/book/40155 adresinden erişilmiştir.
• Slater, P. (1998). Frankfurt Okulu (A. Özden, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Taş, A. ve Hızıroğlu, M. (2016). İdeolojinin kurumsal değişimdeki rolü: Eğitim kurumu üzerinden Türkiye eksenli bir değerlendirme. İşletme Bilimi Dergisi, 4(2), 71-104.
• Therborn, G. (1970). Frankfurt Okulu. E. Bağce (Ed.), Frankfurt Okulu içinde (s. 19-54). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Topakkaya, A. (2007). İdeoloji kavramının tarihsel gelişim sürecine kısa bir bakış. AÜEHFD, XI(1-2), 163-180.
• Yapıcı, M. (2004). İdeoloji ve eğitim. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, ISSN 1303- 5134.
• Yıldırım, A. (2013). Eleştirel Pedagoji: Ivan Illich ve Paulo Freire’nin eğitim anlayışı üzerine. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yüksel, S. (2002). Örtük program. Eğitim ve Bilim, 27(126), 31-37.