İlişkisel Kültürel Kuram ve Kavramlarının Türk Kültürü Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 41 Sayı: 1, 477 - 495, 26.04.2021

Faruk Caner Yam

Öz

Batıda geliştirilen psikolojik danışma kuramlarının kültürlere uygunluğunun tartışıldığı ortamda, bu yaklaşımlara tepki olarak, temeline çok kültürlülüğü ve feminist bakış açısını alan post-modernist danışma yaklaşımları ortaya çıkmaya başlamıştır. Post-modernist yaklaşımlardan birisi İlişkisel Kültürel Kuram’dır. İlişkisel Kültürel Kuram, Jean B. Miller’ ın (1976) danışma kuramlarının erkek merkezli bir şekilde geliştirildiğini ve bu kuramların kadınların ruhsal yapısını doğru bir şekilde açıklayamadığını iddia ederek “Yeni Bir Kadın Psikolojisine Doğru” isimli kitabını yayınlaması ile ortaya çıkmıştır. Fakat kuram daha sonra erkek bireylere de uygulanabilecek şekilde kapsamlı bir hale getirilmiştir. Diğer taraftan Batı kökenli modernist yaklaşımların Türk kültüründeki danışanlar için uygun olup olmadığı sürekli tartışılan bir konudur. Bundan dolayı bu araştırmada, kültüre duyarlı bir danışma yaklaşımı olan İlişkisel-Kültürel Kuram’ın, Türk kültürüne uygulanabilirliği açısından değerlendirmek amaçlanmıştır. Yapılan değerlendirme çalışması sonucuna göre İlişkisel Kültürel Danışma Kuram’ın bireyselciliği kabul etmemesi, kişilerin ilişkiler içerisinde olgunlaşacağı şeklindeki felsefesi yaklaşımının toplulukçu bir kültürel yapıya sahip olan Türk toplumuna uygun olduğu söylenebilir. Diğer açıdan ilişkilerin önemi, ilişkisel döngü, ilişkisel hareket, toplumsal ilişki, karşılıklı empati, kopukluk kavramlarının Türk kültüründeki danışanlarda karşılık bulabileceği düşünülmektedir. Sonuç olarak İlişkisel-Kültürel kuramın felsefesinin, bireye bakışı açısının, danışma süreci ve kavramlarının Türk kültüründeki danışanlara uygun olabileceği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İlişkisel kültürel kuram, Psikolojik danışma kuramı, Postmodernizm, Türk kültürü

Kaynakça

• Ataca, B. ve Sunar, D. (1999). Continuity and change in Turkish urban family life. Psychology & Developing Societies, 11(1), 77-90.
• Aydın, G. (2000). Western models of counseling and psychotherapy within Turkey : Crossing cultural boundaries. The Counseling Psychologist, 28, 281-298.
• Bektaş, Y. (2006). Kültüre duyarlı psikolojik danışma yeterlikleri ve psikolojik danışman eğitimindeki yeri. Ege Eğitim Dergisi, 7(1), 43-59.
• Cheung, F. M. (2000). Deconstructing counseling in a cultural context. Journal of Counseling Psychologist, 28, 123-132.
• Combs, G., & Freedman, J. (2012). Narrative, poststructuralism, and social justice: Current practices in narrative therapy. The Counseling Psychologist, 40(7), 1033-1060.
• Comstock, D. L., Hammer, T. R., Strentzsch, J., Cannon, K., Parsons, J., & II, G. S. (2008). Relational‐cultural theory: A framework for bridging relational, multicultural, and social justice competencies. Journal of Counseling & Development, 86(3), 279-287.
• Duffey, T. (2007). Promoting relational competencies in counselor education through creativity and relational-cultural theory. Journal of Creativity in Mental Health, 2(1), 47-59.
• Duffey, T., & Somody, C. (2011). The role of relational-cultural theory in mental health counseling. Journal of Mental Health Counseling, 33(3), 223-242.
• Doğan, İ. (2009). Dünden bugüne Türk ailesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• D’Andrea, M., Daniels, J., ve Heck, R. (1991). Evaluating the impact of multicultural counseling training. Journal of Counseling and Development, 20, 181-201.
• Doğan, S. (2000). Türkiye'de psikolojik danışma ve rehberliğin durumu ve geleceğe ilişkin yönelimler. Eğitim ve Bilim, 25(118), 3-8.
• Erdur-Baker, Ö. (2007). Psikolojik danışma ve kültürel faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(27), 109-122.
• Edwards, J. B., Davis, J. M., & Harris, C. E. (2013). Relational cultural theory and field education. Field Educator, 3(2), 1-7.
• Fletcher, J. K., & Ragins, B. R. (2007). Stone center relational cultural theory. The handbook of mentoring at work: Theory, research, and practice, 373-399. competencies. Professional Psychology: Research and Practice, 44(3), 177.
• Frey, L. L. (2013). Relational-cultural therapy: Theory, research, and application to counseling competencies. Professional Psychology: Research and Practice, 44(3), 177.
• Gültekin, F. ve Acar, N. V. (2004). Transaksiyonel analizin Türk kültürüne uygulanabilirliği: Kültür açısından eleştirel bakış. Eğitim ve Bilim, 29(133), 28-38.
• Haskins, N. H., & Appling, B. (2017). Relational‐Cultural Theory and Reality Therapy: A Culturally Responsive Integrative Framework. Journal of Counseling & Development, 95(1), 87-99.
• İmamoğlu, E. O. (1998). Individualism and collectivism in a model and scale of balanced differentiation and integration. The Journal of Psychology, 132(1), 95-105.
• Jordan, J., Kaplan, A., Miller, J. B., Stiver, I., & Surrey, J. (1991). Women's growth connection. New York, NY: Guilford Press.
• Jordan, J. V. (2001). A relational-cultural model: Healing through mutual empathy. Bulletin of the Menninger Clinic, 65(1: Special issue), 92-103.
• Jordan, J. V. (2000). The role of mutual empathy in relational/cultural therapy. Journal of clinical psychology, 56(8), 1005-1016.
• Jordan, J. V. (2017). Relational–cultural theory: The power of connection to transform our lives. The Journal of Humanistic Counseling, 56(3), 228-243.
• Jordan, J.V. (2008) Recent developments in relational-cultural theory. Women & Therapy, 31(2), 1-4.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1994). A critical appraisal of individualism and collectivism: Toward a new formulation. In U. Kim, H. C. Triandis, Ç. Kâğitçibaşi, S.-C. Choi, & G. Yoon (Eds.), Cross-cultural research and methodology series, Vol. 18. Individualism and collectivism: Theory, method, and applications (p. 52–65). Inc: Sage Publications.
• Kağıtçıbaşı , Ç. (2005). Autonomy and relatedness in cultural context: Implications for self and family. Journal of cross-cultural psychology, 36(4), 403-422.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2002). A model of family change in cultural context. Online readings in psychology and culture, 6(3), 1-8.
• Karaırmak, Ö. (2016). Çok kültürlülük, kültürel duyarlılık ve psikolojik danışma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 115-129.
• Karaırmak, Ö. ve Bugay, A. (2016). Postmodern diyalog: Öyküsel psikolojik danışma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(33), 24-36.
• Karaırmak, Ö., & Siviş, R. (2016). Modernizmden postmodernizme geçiş ve pozitif psikoloji. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 102-115.
• Kağnıcı, M. Y. (2013). Çok kültürlü psikolojik danışma eğitiminin rehberlik ve psikolojik danışmanlık lisans programlarına yerleştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(40), 222-231.
• Lenz, A. S. (2014). Integrating relational-cultural theory concepts into supervision. Journal of Creativity in Mental Health, 9(1), 3-18.
• Mocan-Aydin, G. (2000). Western models of counseling and psychotherapy within Turkey: Crossing cultural boundaries. The Counseling Psychologist, 28(2), 281-298.
• Poyrazli, S. (2003). Validity of Rogerian therapy in Turkish culture: A cross‐cultural perspective. The Journal of Humanistic Counseling, Education and Development, 42(1), 107-115.
• Purgason, L. L., Avent, J. R., Cashwell, C. S., Jordan, M. E., & Reese, R. F. (2016). Culturally relevant advising: Applying Relational‐Cultural Theory in counselor education. Journal of Counseling & Development, 94(4), 429-436.
• Stockton, R., & Güneri, O. Y. (2011). Counseling in Turkey: An evolving field. Journal of Counseling & Development, 89(1), 98-104.
• Sue, D. W., Arredondo, P., & McDavis, R. J. (1992). Multicultrual counseling competencies and standards: A call to the profession. Journal of Counseling and Development, 70, 477-486.
• Siviş, R. (2016). Yapılandırmacı yaklaşım ve Türkiye’de psikolojik danışma alanında uygulanabilirliği. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(17),43-48.
• So, A. Y. (1990). Social change and development: Modernization, dependency, and world- system theories. CA: Sage Publications
• Türküm, A. S., Kızıltaş, A. ve Sarıyer, A. (2016). Anadolu Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezi’nin hedef kitlesinin psikolojik ihtiyaçlarına ilişkin ön çalışma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(21).
• Tezcan, M. (2000). Türk aile antropolojisi. Ankara: İmge Yayınları.
• Tekinalp, B. E., & Terzi, Ş. (2013). Psikolojik danışmada güncel kuramlar. Ankara: Pegem Akademi.
• Yeşilyaprak, B. (2000). Eğitimde rehberlik hizmetleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.