Türkiye’de Yayımlanan Eleştirel Pedagoji Araştırmaları Üzerine Bir Bibliyografik Çözümleme

Yıl 2023, Cilt: 43 Sayı: 3, 1963 - 1994, 30.12.2023

Ayhan Ural , Hilal Çalmaşur

https://doi.org/10.17152/gefad.1323463

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de yayımlanan, anahtar sözcükleri arasında eleştirel pedagoji olan tez ve makalelere ilişkin bibliyografik bir çözümleme yapmaktır. Araştırmada nitel araştırma modellerinden bibliyometri yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynağını, 1 Haziran 2023 tarihine kadar YÖK Tez Merkezi ve ULAKBİM-TR Dizin veri tabanlarında indekslenen ve anahtar sözcükleri arasında eleştirel pedagoji olan 19 tez ve 23 makale oluşturmaktadır. Bu araştırmada nitel veri analiz türlerinden betimsel analiz kullanılmıştır. Kodlama sürecinde ise kategorik çözümleme tekniği kullanılmıştır. Eleştirel pedagoji konusunda yapılan tez ve makalelere genel olarak bakıldığında; eleştirel pedagoji konusunda yayınlanan tez ve makalelerin birbirine yakın sayıda olduğu; tezlerin çoğunlukla yüksek lisans tezlerinden oluştuğu; makalelerin çoğunlukla bir ve iki yazarlı olduğu; ilk yayının 2010 yılında yazıldığı, en fazla yayının 2018 ile 2022 yılında yapıldığı; okulöncesi eğitim ve ortaöğretim kademelerinde herhangi bir araştırmanın yapılmadığı, yayınların çoğunluğunun literatürü açıklamaya yönelik gerçekleştirildiği için herhangi bir eğitim kademesini kapsamadığı; araştırmaların çok farklı çalışma konu alanlarında şekillendiği; araştırmaların çoğunlukla nitel araştırma yöntemlerine yöneldiği, karma yöntemde yapılan araştırmaların ise bir sınırlılık gösterdiği; araştırmalarda literatür taramasının, tarama araştırmasının ve durum çalışmasının en çok tercih edilen araştırma modelleri olduğu; araştırmalarda literatüre ilişkin veri kaynaklarına en çok yönelimin olduğu, bununla birlikte öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının en çok çalışılan gruplar olduğu ve araştırmalarda literatürün, görüşme formlarının, ölçeklerin ve dokümanların en çok kullanılan veri toplama araçları olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte eleştirel pedagoji çalışmalarının sayısının artması gerektiği; konunun okulöncesi ile ortaöğretim kademelerinde de çalışması gerektiği; araştırmalarda karma yönteme de yer verilmesi gerektiği ve farklı çalışma grupları ile çeşitlendirilme yapılması gerektiği önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel pedagoji, Bibliyometri, Kategorik çözümleme tekniği

A Bibliographic Analysis of Critical Pedagogical Studies Published in Turkey

Öz

The aim of this research is to make a bibliographic analysis of the theses and articles published in Turkey, the keywords of which are critical pedagogy. In this study, the bibliometric research method, one of the quantitative research models, was used. The data source of this research consists of 19 theses and 23 articles whose keyword is critical pedagogy and indexed in the Council of Higher Education Thesis Center and
Turkish Academic Network And Information Center Index databases until 1 June 2023. In this research, descriptive analysis, one of the qualitative data analysis types, was used. In the coding process, the categorical analysis technique was used. When we look at the theses and articles on critical pedagogy in general; it has been determined that the number of theses and articles published on critical pedagogy is close to each other; theses are mostly composed of master's theses; articles are mostly with one or two authors; the first publication was written in 2010, with the most publications in 2018 and 2022; that no research has been done in pre-school and secondary education levels, and since most of the publications are carried out to explain the literature, they do not cover any level of education; research is shaped in many different study subject areas; researches mostly tend towards qualitative research methods, while researches conducted in mixed method) show a limitation; literature review, survey research and case study are the most preferred research models; in the research, it is seen that the most orientation to the data sources are related to the literature, however, the teachers and teacher candidates are the most studied groups, and the literature, interview forms, scales and documents are the most preferred data collection tools in the researches. However, it can be suggested that the number of critical pedagogical studies should be increased; the subject should also be studied at pre-school and secondary education levels; it is necessary to include mixed method in researches and they should be diversified with different study groups.

Anahtar Kelimeler

Critical pedagogy, Bibliometrics, Categorical analysis technique

Kaynakça

• Aksoy, H. H. (2020). Eleştirel pedagoji üzerine Prof. Dr. Hasan Hüseyin Aksoy ile söyleşi. Eleştirel Pedagoji, 66, 36-42. http://www.elestirelpedagoji.com/FileUpload/ks7397/File/66._sayi_pdf.pdf.
• Althusser, L. (2019). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (A. Tümertekin, Çev.). İthaki Yayınları.
• Apple, M. W. (1982). Education and power. Routledge & Kegan Paul.
• Apple, M. W. (2009). Müfredatın ve eğitimin yeniden yapılandırılması / Neo-liberalizmin ve yeni-muhafazakarlığın gündemi (E. Ç. Babaoğlu, Çev.). D. Harvey, P. Freire, P. McLaren, M. W. Apple & H. A. Giroux (Ed.), Eleştirel pedagoji söyleşileri içinde (1. bs., s. 45-90). Kalkedon Yayınları.
• Apple, M. W. (2017). Eğitim toplumu değiştirebilir mi? (Y. Acar-Çiftçi & Y. E. Ömür, Çev.). Ş. Çınkır (Çev. Ed.), Eğitim toplumu değiştirebilir mi? (ss. 15-44). Anı Yayıncılık.
• Aronowitz, S, & Giroux, H. A. (1985). Education under siege: The conservative, liberal and radical debate over schooling. Routledge.
• Aronowitz, S. (2012). C. Wright Mills and the making of political intellectuals. Columbia University Press. Assoun, P. L. (2012). Frankfurt okulu (I. Ergüder, Çev.). Dost Kitabevi Yayınları.
• Balcı, A. T. (2016). Eleştirel pedagoji algısının bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi (Tez No. 430701) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Balcı, A. T., & Kocabaş, A. (2020). Sınıf öğretmenlerinin eleştirel pedagoji ilkelerine katılım düzeyleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 16(1), 53-68. https://doi.org/10.17244/eku.638268.
• Berger, J. M. & Baker, C. M. (2014). Bibliometrics: An overview, RGUHS. Journal of Pharmaceutical Sciences, 14(4), 81-92. https://doi.org/10.5530/rjps.2014.3.2.
• Bottomore, T. (2016). Frankfurt okulu ve eleştirisi (Ü. H. Yolsal, Çev.). Say Yayınları.
• Burak, A. (2019). Okul yöneticileri ve öğretmenlerin eleştirel pedagojiye ilişkin görüşleri (Tez No. 551508) [Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research techniques and procedures for developing grounded theory. SAGE Publications.
• Cavak, G. D. (2022). Eleştirel pedagoji: Öğretmen ve okul yöneticilerinin görüşleri (Tez No. 731006) [Yüksek lisans tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Demir, H., & Erigüç, G. (2018). Bibliyometrik bir analiz ile yönetim düşünce sisteminin incelenmesi. İş ve İnsan Dergisi, 5(2), 91-114. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/557505.
• Efe, P. (2017). İlkokul 4. sınıfta Türkçe ile insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi derslerinde eleştirel pedagoji uygulamaları (Tez No. 472040) [Yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Eleştirel Pedagoji (2023, June 4). Anasayfa. Eleştirel Pedagoji. http://www.elestirelpedagoji.com.
• Eroğlu, Ö., & Şimşek, H. A. (2021). Türkiye’de okul öncesi eğitime eleştirel pedagojik yaklaşım. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(2), 387-397. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1607496.
• Evren, S., & Kozak, N. (2014). Bibliometric analysis of tourism and hospitality related articles published in Turkey. Anatolia, 25(1), 61-80. https://doi.org/10.1080/13032917.2013.824906.
• Freire, P., & Macedo, D. (1998). Okuryazarlık sözcükleri ve dünyayı okumak (S. Ayhan, Çev.). İmge Kitapevi.
• Freire, P. (2019a). Ezilenlerin pedagojisi (D. Hattatoğlu & E. Özbek, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Freire, P. (2019b). Kültür işçileri olarak öğretmenler: Öğretmeye cesaret edenlere mektuplar (Ç. Sümer, Çev.). Yordam Kitap.
• Freire, P. (2021). Eleştirel bilinç için eğitim (D. Hattatoğlu, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Freire, P. (2022a). Öfkenin pedagojisi (B. Genç, Çev.). Yeni İnsan.
• Freire, P. (2022b). Özgürlüğün pedagojisi: Etik, demokrasi ve medeni cesaret (G. Kurt-Gevinç, Çev.). Yordam Kitap.
• Gazi Üniversitesi (2023, 4 Haziran). Eğitim yönetimi anabilim dalı doktora programı ders programı. https://gef-egitimbilimleri-egitimyonetimi.gazi.edu.tr/view/page/28534.
• Giroux, H. A. (1986). Authority, intellectuals, and the politics of practical learning. Teachers College Record, 88(1), 22-40. https://doi.org/10.1177/016146818608800103.
• Giroux, H. A. (1997). Pedagogy and the politics of hope: Theory, culture, and schooling, a critical reader. Routledge.
• Giroux, H. A. (1998). Okuma-yazma ve eleştirel eğitbilimi (S. Ayhan, Çev.), P. Freire & D. Macedo (Ed.), Okuryazarlık sözcükleri ve dünyayı okumak içinde (1. bs., s. 33-71). İmge Kitapevi.
• Giroux, H. A. (2009). Dil/kültürel incelemeler alanında eleştirel pedagojinin bir rolü var mıdır? (E. Ç. Babaoğlu, Çev.). D. Harvey, P. Freire, P. McLaren, M. W. Apple & H. A. Giroux (Ed.), Eleştirel pedagoji söyleşileri içinde (1. bs., s. 7-28). Kalkedon Yayınları.
• Hertzel, D. (1987). Bibliometrics: History of the development of ideas in statistical bibliography or bibliometrics? In A. Kint & H. Lancour (Eds.), Encyclopedia of Library and Information Science (Vol 42, pp. 144-219). Dekker.
• İnce, N. B. (2022). Sınıfta eleştirel pedagoji: İlkokul 4. sınıf öğrencileriyle eleştirel okuryazarlık uygulamalarının yansımaları (Tez No. 738124) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Jay, M. (2014). Diyalektik imgelem: Frankfurt okulunun tarihi ve çalışmaları [1923-1950] (S. Doğan, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Johnson, A. P. (2019). Veri analizi yöntemleri (S. Ünlüer, Çev.). Y. Uzuner & M. Özten-Anay (Çev. Ed.), Eylem araştırması el kitabı içinde (ss. 109-122). Anı Yayıncılık.
• Kincheloe, J. (2008). Knowledge and critical pedagogy: An Introduction. Springer Science + Business Media B.V.
• Kincheloe, J. L. (2018). Eleştirel pedagoji (K. İnal, Çev.). Yeni İnsan Yayınevi.
• Knight, T., & Pearl, A. (2000). Democratic education and critical pedagogy. The Urban Review, 32(3), 197-226. https://doi.org/10.1023/A:1005177227794.
• Kozikoğlu, İ., & Erden, R. Z. (2018). Öğretmen adaylarının eğitim felsefesi inançları ile eleştirel pedagojiye ilişkin görüşleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ilkogretim Online, 17(3), 1566-1582. https://doi.org/doi 10.17051/ilkonline.2018.466392.
• McLaren, P. (2003a). Critical pedagogy: A look at the majör concepts. In A. Darder, M. Baltodano & R. D. Torres (Eds.), The critical pedagogy reader (1st ed., pp. 68-96). Routledge Falmer.
• McLaren, P. (2003b). Revolutionary pedagogy in Post-Revolutionary times: Rethinking the political economy of critical education. In A. Darder, M. Baltodano & R. D. Torres (Eds.), The critical pedagogy reader (1st ed., pp. 151-184). Routledge Falmer.
• McLaren, P. (2011). Okullarda yaşam eleştirel pedagojiye giriş (H. Arslan & M. Y. Eryaman, Çev.). Anı Yayıncılık. Osareh, F. (1996). Bibliometrics, citation analysis and co-citation analysis: A review of literature I. Libri, 46, 149-158.
• Ördem, E., & Ulum, Ö. G. (2019). Crıtıcal pedagogy and partıcıpatory approach ın Turkey: vıews of pre-servıce ELT teachers. Electronic Turkish Studies, 14(2), 679-693. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.14655.
• Pennycook, A. (1999). Introduction: Critical approaches to TESOL. TESOL Quarterly, 33(3), 329-348. https://doi.org/10.2307/3587668.
• Sarıgöz, O., & Özkara, Y. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel pedagoji ve ilkeleri hakkındaki görüşlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Journal of International Social Research, 8(39), 710-716. https://www.researchgate.net/publication/283336012.
• Türkkan, B. T., & Şenocak, B. B. (2021). Görsel sanatlar öğretmen adaylarının eleştirel pedagoji konularını öğrenmeye yönelik görüşleri. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 471-485. https://doi.org/10.21666/muefd.801120.
• Ural, A., & Ağar, A. N. (2019, July, 3-6). The importance of “Journal of Critical Pedagogy” for critical pedagogy studies in Turkey [Conference session]. IX Internatıonal Conference On Crıtıcal Educatıon, University of Naples Federico II & Accademia di Belle Arti, Naples, Italy.
• Ural, A., & Öztürk, A. (2020a). A transformative experience: The ınfluence of critical pedagogy studies on teachers. Journal for Critical Education Policy Studies (JCEPS), 18(2), 159-195. http://www.jceps.com/wp-content/uploads/2020/09/18-2-5.pdf.
• Ural, A. (2020b, 26 Mayıs). Eleştirel pedagojinin ne’liği üzerine. Nirvana Sosyal Bilimler Sitesi. http://www.nirvanasosyal.com/h-684-nazmiye-hazarin-gazi-universitesi-gazi-egitim-fakultesi-ogretim-uyesi-dr-ayhan-ural-ile-elestirel-pe.html.
• Ural, A. (2020c, 18 Nisan). Eleştirel pedagoji ve eleştirel eğitim yönetimi çalışmaları üzerine. Nirvana Sosyal Bilimler Sitesi. http://www.nirvanasosyal.com/h-748-elestirel-pedagojinin-neligi-uzerine.html.
• Varlıkgörücüsü, N., & Şahin, M. (2018). Radikal felsefe, eleştirel pedagoji ve okulsuz toplum. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 7(3), 75-82. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/07.nurcan_varlikgorucusu.pdf.
• Vittoria, P. (2017). Paulo Freire: Diyaloğun pedagojisine giden yol (Y. T. Çakçak & E. Çakçak, Çev.). Kalkedon.
• Weiner, E. J. (2003). Beyond doing cultural studies: Toward a cultural studies of critical pedagogy. Review of Education, Pedagogy, and Cultural Studies, 25(1), 55–73. https://doi.org/10.1080/10714410309614. Yıldırım, A. (2010). Paulo Freire ve Ivan Illich’in eğitim anlayışları ekseninde radikal eğitim eleştirisi üzerine bir araştırma (Tez No. 249597) [Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yılmaz, K., & Altınkurt, Y. (2011). Öğretmen adaylarının eleştirel pedagoji ile ilgili görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 195-213. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1492297.
• Yılmaz, M. (1999). Kütüphane ve bilgi bilimi açısından bibliyometrinin önemi (Tez No. 92397) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.