Examining the Values in the “Global Connections” Learning Area in Social Studies Textbooks

Yıl 2024, Cilt: 44 Sayı: 2, 1411 - 1451, 30.08.2024

Süleyman Temur

https://doi.org/10.17152/gefad.1378053

Öz

Values are one of the most important facts that ensure social unity and solidarity and enable us to take an active part in social life practices. Social studies course, whose aim is to raise active citizens, plays a key role in imparting values to students. As a matter of fact, the "Global Connections" learning area was added to the Social Studies Curriculum (SSCL) in order to create a global citizenship profile depending on changing and developing conditions and to raise individuals who are sensitive to the problems in the world. Textbooks, on the other hand, have a function that is designed in line with the curriculum and guides teachers and students. For this reason, the aim of the study was determined as "Examining the Values in the "Global Connections" Learning Area in Social Studies Textbooks". Document review technique, one of the qualitative data collection methods, was used in the study. Research data were analyzed using content and descriptive analysis techniques. As a result of the research, it was determined that 14 different values were included in the social studies textbooks in the learning area of "Global Connections". In addition, it is seen that "sensitivity", "peace", "friendship", "respect", "solidarity" and "benevolence" are the most common values. In terms of grade level, it was concluded that the highest value was given in the 7th grade and the lowest value was given in the 5th grade. Based on all these data, some suggestions were made.

Anahtar Kelimeler

Social Studies, Textbook, Learning Area, Global Connections, Value

Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında “Küresel Bağlantılar” Öğrenme Alanında Yer Alan Değerlerin İncelenmesi

Öz

Değerler toplumsal birlik ve beraberliği sağlayan ve toplumsal yaşam pratiklerinde etkin bir şekilde yer almamızı sağlayan en önemli olgulardan birisidir. Değerlerin öğrencilere kazandırılması noktasında ise amacı etkin vatandaşlar yetişmek olan sosyal bilgiler dersi kilit rol oynamaktadır. Nitekim değişen ve gelişen şartlara bağlı olarak küresel bir vatandaşlık profili oluşturmak ve dünyadaki sorunlara karşı duyarlı olan bireyler yetiştirmek amacıyla Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’na (SBDÖP) “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanı eklenmiştir. Ders kitapları ise öğretim programı doğrultusunda tasarlanan, öğretmen ve öğrencilere rehberlik eden bir işleve sahiptir. Bu nedenle çalışmanın amacı “Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında “Küresel Bağlantılar” Öğrenme Alanında Yer Alan Değerlerin İncelenmesi” olarak belirlenmiştir. Çalışmada nitel veri toplama yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Veriler içerik ve betimsel analiz tekniğiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler ders kitaplarında “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanında 14 farklı değere yer verildiği tespit edilmiştir. Ayrıca en fazla “duyarlılık”, “barış”, dostluk”, “saygı”, “dayanışma” ve “yardımseverlik” değerlerine yer verildiği görülmektedir. Sınıf düzeyi bağlamında ise en fazla değerin 7. sınıf en az değerin ise 5. sınıfta verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Tüm bu verilerden hareketle bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

sosyal bilgiler, ders kitabı, öğrenme alanı, küresel bağlantılar, değer

Etik Beyan

Merhaba Hocam, "Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Küresel Bağlantılar Öğrenme Alanında Yer Alan Değerlerin İncelenmesi" adlı araştırmam etik kurul izni alınması gereken çalıma kategorisinde değildir. Bu durumu taahhüt eden belgeyi ıslak imzalı olarak sisteme yükledim. Saygılarımla.

Kaynakça

• Açıkalın, M. (2010). Influence of global education on the Turkish social studies curriculum. The Social Studies, 101(6), 254-259. https://doi.org/10.1080/00377991003774887
• Akbaş, O. (2008). Değerler eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
• Aktan, O. ve Padem, S. (2013). İlköğretim 5.sınıf sosyal bilgiler ders kitabında kullanılan okuma metinlerinde yer alan değerler. Asya Öğretim Dergisi, 1(2), 44-55. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aji/issue/1536/18819
• Akto, A. (2016). Değer algısı. Ankara: İlim Dallarının Düşünce Temellerini Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Akyol, Y. (2015). Ortaokul 6.sınıf sosyal bilgiler ders kitabında kullanılan okuma metinlerinde yer alan değerler. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(5), 194-207. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inesj/issue/40015/475758
• Aydın, M. Z. & Akyol, Güler, Ş. (2020). Okulda değerler eğitimi yöntemler, etkinlikler, kaynaklar (6. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Bakaç, E. (2013). Toplumsal değerlere yönelik algı ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 303-309.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aeusbed/issue/30008/290583
• Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (1992). Qualitative research for education: An introduction to theory and methods. London: Allyn and Bacon.
• Cemaloğlu, N. (2003). Öğretimde ders kitaplarının yeri ve önemi. Hayta, N., Şahin, M., Cemaloğlu, N., Karabağ, G., Oğuzoğlu, D. T. & Köksal, H.(Kom.), Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu (1. Basım, s. 1-32) içinde. Ankara: Nobel.
• Ceviz, N. B. (2021). 2018 sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlerin sosyal bilgiler ders kitaplarına yansıma düzeyinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Coşar, N. (2010). İlköğretim 6. sınıf matematik ders kitabındaki problemlerin analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Çakır, A. (2019). Ortaokul 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde yer alan "küresel bağlantılar" öğrenme alanının öğretiminde görsel materyallerden yararlanmanın öğrenci başarısı üzerine etkisi (İstanbul ili Esenler ilçe örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çalışkan, H., & Kılcan, B. (2018). Sosyal bilgiler öğretimi. İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Çelikkaya, T., & Kürümlüoğlu, M. (2018). Yeni sosyal bilgiler programında 4. ve 5. sınıfta kazandırılması hedeflenen değerlere ilişkin kazanımların içeriğe yansıması. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(36), 7-38. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/41920/432040
• Çiçekli Koç, G., Engin, G., & Genç, S. Z. (2020). “Dördüncü sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan metinlerin değerler açısından incelenmesi.” Uluslararası Eğitimde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 4(4), 185-194. https://doi.org/10.29329/ijiape.2020.318.4
• Değirmenci Toraman, K., & Memişoğlu, H. (2022). Sosyal Bilgiler ders kitaplarındaki edebi ürün ve görsellerin değerler eğitimi açısından incelenmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 8(2), 198-217. https://doi.org/10.24289/ijsser.1081371
• Doğanay, A. (2002). Sosyal bilgiler öğretimi. C. Öztürk ve D. Dilek (Eds.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (s. 15-46) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Duman, T., & Çakmak, M. (2011). Ders kitabının nitelikleri. Küçükahmet, L.(Ed.), Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu (3. Basım, s. 17-32) içinde. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Engle, S. H., & Ochoa, A. S. (1988). Education for democratic citizenship: Decision making in the social studies. London: Teachers College Press.
• Ersoy, A. F., & Kaya, E. (2008). Sınıf öğretmenlerine göre öğrencilerin sosyal bilgiler dersi öğretim programına (2004) ilişkin yaklaşımları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 285– 300. https://hdl.handle.net/11421/355
• Esemen, A. (2020). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programı kazanımlarında evrensel değerler. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi (UEAD), 4(2), 89-109. https://doi.org/10.32960/uead.743762
• Forster, N. (1995). The analysis of company documentation. In C. Cassell & G. Symon (Eds.), Qualitative methods in organizational research: A practical guide. New York: Sage.
• Günel, E., & Pehlivan, A. (2015). Küresel eğitim çerçevesinde vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders kitabı ve öğretim programı. Journal of Social Studies Education Research, 6(1), 123-171.
• Güzel-Candan, D., & Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 134-161. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaksosbil/issue/21639/232578
• İbret, B. Ü., Karatekin, K., & Avcı, E. (2015). Sosyal bilgiler dersinde coğrafya öğretiminin değerler eğitimi açısından önemi. Milli Eğitim (207), 5-23.
• Kan, Ç. (2009). Sosyal bilgiler eğitiminde küresel vatandaşlık. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(26), 25-30.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim (187), 138-145.
• Karaca, F. (2011). İlköğretim öğretmenleri derslerinde ne tür öğretim araç ve gereçleri kullanmaktadırlar. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 131-148.
• Karasu-Avcı, E., & Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbyy/issue/38224/428604
• Kılıç, D. (2008). Ders kitabının öğretimdeki yeri. Demirel, Ö & Kıroğlu, K.(Eds.), Konu alanı ders kitabı incelemesi (2. Basım, s.37-53) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Kılınç, F. (2015). Okul öncesi ve ilkokul döneminde değerler eğitimi. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Köksal, K., Yaylacı Kılıç, Z., Yel, Ü., Erbaş, S., & Kılcan, B. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarının kök değerler açısından incelenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 5(2), 74-87. https://doi.org/10.48174/buaad.52.1
• Körükcü, M., & Şahingöz, M. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin küresel bağlantılar öğrenme alanına yönelik tutumlarının incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi Özel Sayı, 66-85. https://doi.org/10.33692/avrasyad.831611
• Körükcü, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin, öğretmen adaylarının, ilkokul ve ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler öğretim programı küresel bağlantılar öğrenme alanına yönelik tutumlarının incelenmesi: Çeşitli değişkenler açısından (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kurtdede Fidan, N. (2013). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi: nitel bir araştırma. International Journal of Social Science, 6(3), 361-388.
• Kurtdede-Fidan, N., & Gedik, H. (2019). İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasi ders kitabında yer alan değerler. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 251-272. http://dx.doi.org/10.23863/kalem.2019.127
• Kuş, Z. (2016). Demokratik vatandaşlık. B. Tay ve S. B. Beşir (Eds.), Sosyal bilgiler öğretimi: ilkeler ve uygulamalar (s. 196-208) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kuzucu, C. (2018). İlkokul 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi ile sosyal bilgiler ders kitaplarının temel insani değerler açısından karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer HalisDemir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). TTKB. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
• Metin, O., & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (Özel Sayı 2), 273-294.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). New York: Sage.
• Morgan, D. L. (1996). Focus groups as qualitative research (16. Baskı). New York: Sage publications. Morgan.pdf (Erişim Tarihi: 12.10.2023)
• Özdemir, S., Yalın, H. İ., & Sezgin, F. (2008). Eğitim bilimine giriş. Ankara: Nobel Yayınları.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-239.
• Öztürk, C. (2009). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. Öztürk, C.(Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi (s.1-31) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3nd Ed.). New York: Sage.
• Sever, R. (2015). Sosyal bilgiler öğretimine giriş. Sosyal bilgiler öğretimi (s. 1-24) içinde. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Taş, H. (2022). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının evrensel değerler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (62), 455-475. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1054065
• Temur, S. (2023a). Sosyal bilgiler ders kitaplarında çalışma yapraklarının kullanımı. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 7(1), 15-47. https://doi.org/10.38015/sbyy.1260777
• Temur, S.(2023b). Examples of activities that can be used for value transfer in a primary school 4th grade social studies course. In Demircioğlu, A.(Ed.), Global perspectives on value education in primary school (pp.316-345). ABD: IGI Global. DOI: 10.4018/978-1-6684-9295-6.ch019
• Temur, S., & Çakmak, M. (2023). Ortaokul öğrencilerinin özgürlük kavramına ilişkin algılarının sinektik tekniğiyle incelenmesi. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 39-59. https://doi.org/10.53506/egitim.1226780
• Tokmak, A., & Aktaş, V. (2022). Değerler eğitimi üzerine ders kitabı görsellerinin incelenmesi: Sosyal bilgiler dersi 5. sınıf örneği. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi (IJOTEM), 5(2), 70-90. https://doi.org/10.53046/ijotem.1167595
• Turan, S. (2019). 2018 sosyal bilgiler öğretim programının disiplinlerarası yapısının incelenmesi. Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 2(2), 166-190.
• Ulusoy, K., & Arslan, A. (2014). Farklı yönleriyle değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ünsal, Y., & Güneş, B. (2003). İlköğretim 6. sınıf fen bilgisi ders kitabının fizik konuları yönünden incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 115-130. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/6761/90951
• Yalçın, A., & Güleç, S. (2022). “Sosyal bilgiler ders kitapları kültür ve miras öğrenme alanında yer alan değerlerin incelenmesi.” Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(3), 741-762. https://doi.org/10.19171/uefad.1181147
• Yalın, H. İ. (1996). Ders kitaplarının değerlendirilmesi. Sözel bildiri, 6. Milli Eğitim Sempozyumu, Kütahya.
• Yaşar, Ş., & Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 1-23.
• Yel, S., & Aladağ, S. (2015). Sosyal bilgilerde değerlerin öğretimi. İçinde M. Safran (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi (ss. 119-150). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Ankara: Seçkin.
• Zarrillo, J. J. (2016). Sosyal bilgiler öğretimi ilkeler ve uygulamalar. (B. Tay, & S. B. Demir, Çev.) Ankara: Anı Yayıncılık.