AN APPROACH TO IMAM MATURIDI'S UNDERSTANDING OF KNOWLEDGE IN THE CONTEXT OF MODERNISM

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 4, 852 - 880, 20.12.2025

Mustafa Yalçınkaya , Bilgenur Çöpür

Öz

This study examines how Imam Maturidi balanced the relationship between religion and reason and developed a rational interpretation of Islam in the modern world.his study examines how Imam Maturidi balanced the relationship between religion and reason and developed a rational interpretation of Islam in the modern world. A solution is proposed to the question of how the universal Decrees of Islam should be interpreted in the modern world with Maturidi’s effort to ensure the harmony between reason and revelation. This understanding provides not only individual life, but also a correct understanding of basic concepts such as justice, politics and morality at the social level. This rational approach that Maturidi brought to Islamic thought is an important resource in solving the social, cultural and political problems encountered in the Turkish world and in general in the Islamic world.
Today, with the influence of rationalism, secularization, globalization and digital technology, Muslim societies are facing new religious questions. In contrast to the depressed structure of Western civilization, which lacks spiritual foundations, Islamic civilization suggests the search for a civilization based on the foundations of faith, justice and morality.y, with the influence of rationalism, secularization, globalization and digital technology, Muslim societies are facing new religious questions.ems. The study discusses how Imam Maturidi presented a methodology for the development of Islamic thought by using reason and revelation in a balanced manner in every age and how this methodology sheds light on today’s world.e study discusses how Imam Maturidi presented a methodology for the development of Islamic thought by using reason and revelation in a balanced manner in every age and how this methodology sheds light on today’s world. In addition, the importance of returning to Maturidi’s thoughts in order to solve the identity searches experienced in the Turkic world in a way that is compatible with the universal principles of Islam is discussed. Maturidi’s thought tradition argued that justice, politics and morality should be put in their proper place at both individual and social levels and put forward an idea of civilization based on these principles. His rational method helps to understand religion correctly in the contemporary world and to develop a religious understanding that is in line with the needs of the age.is rational method helps to understand religion correctly in the contemporary world and to develop a religious understanding that is in line with the needs of the age. Turning to Maturidi’s thoughts, which are based on the relatio.

Anahtar Kelimeler

Maturidi , Modernism , Globalization , Knowledge , Reason , Transmission.

İmam Mâtürîdî’nin Bilgi Anlayışına Modernizim Bağlamında Bir Yaklaşım

Öz

Bu çalışmada, İmam Mâtürîdî’nin din ve akıl ilişkisini nasıl dengelediğini ve modern dünyada akılcı bir İslâm yorumu geliştirdiğini incelemektedir. İslâm’ın evrensel ilkelerinin modern dünyada nasıl yorumlanması gerektiği sorusuna Mâtürîdî’nin akıl ve vahiy arasındaki uyumu sağlama çabasıyla bir çözüm önerilmektedir. Bu anlayış, sadece bireysel hayatı değil aynı zamanda toplumsal düzeyde adalet, siyaset ve ahlâk gibi temel kavramların doğru anlaşılmasını da sağlamaktadır. Mâtürîdî’nin İslâm düşüncesine kattığı bu akılcı yaklaşım Türk dünyasında ve genel olarak İslâm dünyasında karşılaşılan sosyal, kültürel ve siyasal sorunların çözülmesinde önemli bir kaynak teşkil etmektedir.
Günümüzde rasyonalizm, sekülerleşme, küreselleşme ve dijital teknolojinin etkisiyle Müslüman toplumlar yeni dini sorularla karşı karşıya kalmaktadır. Batı medeniyetinin manevî temellerden yoksun olan buhranlı yapısının aksine İslâm medeniyeti, iman, adalet ve ahlâk temellerine dayanan bir medeniyet arayışını öne sürmektedir. Bu bağlamda Mâtürîdî’nin akıl temelli yaklaşımı dinî değerlerin korunarak çağdaş problemlere çözüm üretilmesine olanak tanır. Çalışmada İmam Mâtürîdî’nin her asırda akıl ve vahyi dengeli bir biçimde kullanarak İslâm düşüncesinin gelişmesinde nasıl bir metodoloji sunduğunu ve bu metodolojinin günümüz dünyasında nasıl bir ışık tuttuğunu ele almaktadır. Ayrıca Türk dünyasında yaşanan kimlik arayışlarının İslâm’ın evrensel ilkeleri ile uyumlu bir şekilde çözülmesi için Mâtürîdî’nin düşüncelerine yeniden dönüşün önemi tartışılmaktadır. Mâtürîdî’nin düşünce geleneği hem bireysel hem de toplumsal düzeyde adaletin, siyaset ve ahlâkın yerli yerine konulması gerektiğini savunmuş ve bu ilkeler üzerine bir medeniyet tasavvuru ortaya koymuştur. Onun akılcı yöntemi çağdaş dünyada dinin doğru anlaşılmasına ve çağın gereksinimlerine uygun bir din anlayışının geliştirilmesine yardımcı olmaktadır. Türk dünyasında ve tüm İslâm dünyasında medeniyetin inşa edilmesi için Mâtürîdî’nin akıl-nakil ilişkisini temel alan düşüncelerine yeniden yönelmek dini yorumlamada yeni bir ufuk açabilir.

Anahtar Kelimeler

Mâtürîdî , Modernizm , Küreselleşme , Bilgi , Akıl , Nakil.

Kaynakça

• Albayrak, İsmail. Klâsik Modernizmde Kur’ân’a Yaklaşımlar. İstanbul: Ensar Neşriyat Yayınları, 2010.
• Alper, Hülya. “İmam Mâturîdî’de Akıl-Vahiy İlişkisi: Aklın Önceliği ve Vahyin Gerekliliği”, İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 7 (2), 2010.
• Ardoğan, Recep (ed.). Günümüz Kelam Problemleri. İstanbul: Ekin Yayınları, 2017.
• Bağdâdî, Abdulkâhir. Ehl-i Sünnet Akâidi Kitâbu Usûli’d-Dîn. çev. Ömer Aydın. İstanbul: İşaret Yayınları, 2016. Davutoğlu, Ahmet. “Kültürler Arası Etkileşim ve Medeniyetlerin Ben İdraki.” Medeniyet Tasavvuru Sayı 1, 10-14, 2014.
• Erbaş, Ali. Bilişim Çağında İnsan Din ve Diyanet. Ankara: DİB Yayınları, 2021.
• Hanioğlu, M. Şükrü. “Batılılaşma”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: İSAM Yayınları, 5. Basım, 1992.
• Hatiboğlu, İbrahim. Çağdaşlaşma ve hadis tartışmaları. İstanbul: İz Yayıncılık, 3. Basım, 2015.
• İzmirli, İsmail Hakkı. İslâm Mütefekkirleri ile Garb Mütefekkirleri Arasında Mukayese. Ankara: DİB Yayınları, 5. Basım, 1977.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Yeni İlmi Kelam. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Kalın, İbrahim. Ben, Öteki ve Ötesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 20. Basım, 2019.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Kırılmaz, Harun, AYPARÇASI, Fatma. “Modernizm ve Postmodernizm Süreçlerinin Tüketim Kültürüne Yansımaları”, İnsan&İnsan Dergisi, 3 (8), 2016.
• Korkmaz, Sıddık. İmam Mâtürîdî ve Mezhep Eleştirileri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
• Kutluer, İlhan. “Batılılaşma”, İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, 5. Basım, 1992.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Kitabü't-Tevhid. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yayınları, 15. Baskı, 2020.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü’l-Kur’ân Tercümesi. Ed.Yusuf Şevki Yavuz. İstanbul: Ensar Neş. Yayınları, 1 ve 2. Baskı, 2017-2020.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitabü't-tevhid. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Ketebe Yayınları, 1. baskı, 2021.
• Özvarlı, M. Sait. “Muhammed Abduh”. Ankara: TDV İslâm Ansiklopedisi, 2020.
• Rudolp Ulrıch, Mâturîdî, çev. Özcan Taşçı. İstanbul: Litera Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Sâbûnî, Nûreddin. Mâtürîdiyye Akaidi. çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: M.Ü İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 16. Basım, 2016.
• Şeriati, Ali. İslam Nedir Muhammed Kimdir. Ankara: Fecr Yayınları, 7. Basım, 2018.
• Yıldırım, Murat. “Modernizm, postmodernizm ve kamu yönetimi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (1), 2010.