Kitap Değerlendirmesi: Matematik ve Metafizik

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 191 - 198, 29.06.2021

Hayyam Celilzade

Öz

Ahmet Ayhan Çitil’in Matematik ve Metafizik eseri Kant’ın kapattığı metafizik kapısını -Kant’ın projesini dikkate alarak- yeniden açarak yeni bir ontolojinin temellerini atıyor. Söz konusu ontolojinin en temel konulardan birisi “yaratma/yaratılış”tır. Yaratılış, her ne kadar din felsefesinin konusu olarak kabul görse de ontolojiyle doğrudan alakalıdır. Ve bu konuyu ontoloji içerisinde ele alan filozoflardan biri de Platon’dur. Timaios diyalogunda yaratılış üzerinde duran Platon, yoktan değil var’dan yaratan bir Tanrı fikri geliştirir. “Tanrı olmadığı zaman bütün, doğal olarak ne durumda bulunuyorsa, onlar da tümüyle o durumdaydılar. İşte Tanrı, onları bu durumlarıyla aldı, onlara idealar ve sayılarla ayrı ayrı biçimler verdi (…) Bize bütün konuşmamızda kılavuzluk etmesi gereken ilke, işte budur” (Platon, 2001, s. 59). Timaios’un bu paragrafının Matematik ve Metafizik’le ilişkisi olduğu söylenebilir. “Tanrı, onları bu durumlarıyla aldı, onlara idealar ve sayılarla ayrı ayrı biçimler verdi” tezi ve Matematik ve Metafizik’in “bireyselleştirme” ve “ayırma” ilkeleri arasında irtibat kurulabilir. Bu irtibatı kurabilmek için Parmenides diyaloguna bakmalıyız. Sözü edilen diyalogda idealarla tikellerin irtibatı ele alınarak tikellerin nasıl ortaya çıktığı meselesi ciddi bir sorunsala dönüştürülür. Yani Parmenides diyalogunun sorunsalı –ki yanıtsız/çözümsüz bırakır- yaratma meselesiyle ilintilidir. Diyalogun sorununa yanıtı Plotinus vermeye çalışır.

Anahtar Kelimeler

varlık, yaratılış, sudur, yokluk

Teşekkür

YL ve Doktora eğitimim sürecinde bursiyefi olduğum Tübitaka teşekkürlerimi arz ederim

Kaynakça

• Referans1 Augustinus. (1999). İtiraflar. D. Pamir (Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Referans2 Çitil, A. A. (2012). Matematik ve Metafizik. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Referans3 Engin, E. Pehlivan, N. (2012). Kemalpaşazâde’nin “Leys ve Eys’in Anlamının İncelenmesine Dair Risâle”si. İslâm Araştırmaları Dergisi, 27, 87-116.
• Referans4 En-Nablusî, A. (2003). Ariflerin Tevhidi. E. Demirli (Çev.). İstanbul: İz Yayınları.
• Referans5 Platon. (2001). Timaios. E. Güney – L. Ay (Çev.). İstanbul: Çağdaş Matbaacılık.
• Referans6 Plotinus (2008). Enneadlar. H. Özden (Çev.). İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.
• Referans7 Tuncay, A. (2001). Gazali Ve İbn Rüşd’e Göre Yaratma. Yayınlanmış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi.