Molla Musa (Geçit) el-Celâlî’nin Fıkıh Doktrini Üzerine Analitik Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 4, 98 - 114, 24.12.2023

Mehmet Nuri Ayyıldız

Öz

İnsanların gerek yaratıcısıyla gerekse kendi aralarındaki bireysel ve toplumsal ilişkilerini bir hukuk düzeni içinde dizayn eden fıkıh ilmi, h. II. yy başlarından itibaren sistematik olarak tedvin edilmeye başlanmıştır. Sistematik olarak tedvin edilmeye başlandıktan sonra büyük bir gelişme göstererek olgunluk çağına ulaşmıştır. Yazı ile kayıt altına alındığı günden itibaren günümüze kadar her dönemde fıkıh eserleri telif edilmeye başlanmıştır. Telif edilen bu eserler gerek müstakil gerekse şerh, haşiye ve talik şeklinde olmuştur. Makalemize konu olan Molla Musa (Geçit) el-Celâlî’de fıkıh alanında eserler telif etmiştir. Fıkıh alanında telif ettiği eserleri klasik ve modern dönem sorularına cevap vermekle birlikte dinî problemlere perspektif kazandırma konusunda son derece önemli eserlerdir. Fıkıh alanında ele aldığı eserlerin bazıları tamamen fıkıh ile ilgili olurken (Mecmûatü’l-Fetâvâ) bazılarında fıkıh konuları ile birlikte genellikle günümüzde Müslümanların gündemini meşgul eden birbirinden bağımsız muhtelif konuları ihtiva etmektedir. (Tuhfetü’l-Habîb, Mecmûatü’r-Resâil, Mecmûatü’l-Mekâsıd) Bu makalemizde Molla Musa (Geçit) el-Celâlî’nin fıkıh anlayışı üzerine analitik bir değerlendirme konusu seçilmiştir. Bu çerçevede makale; Molla Musa (Geçit) el-Celâlî’nin hayatı, ilmi kişiliği, eserleri ve fıkıh alanında yazdığı eserlerinin içerik ve metot açısından incelenmesi ve değerlendirilmesi şeklinde oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Molla Musa el-Celâlî, Fıkıh, Doktrin, Analitik, İçerik ve Metot.

AN ANALYTICAL ASSESSMENT ON THE FIQH DOCTRINE OF MOLLA MUSA (GECIT) AL-JALALI

Öz

The science of jurisprudence (fiqh), which designs both the creative and individual and social relationships among people within a legal framework, began to be systematically developed from the beginning of the 2nd century onwards. After the systematic development of the science of jurisprudence, it progressed significantly and reached maturity. Since it was recorded in writing, works of jurisprudence have been composed in every period until today, either independently or in the form of explanations, annotations, and commentaries. The focus of our article is Molla Musa (Geçit) el-Celâlî, who has written works in the field of jurisprudence. The works he composed in the field of jurisprudence not only provide answers to questions in both the classical and modern periods but also play a crucial role in providing perspectives on religious issues. While some of the works he addressed in the field of jurisprudence are entirely related to jurisprudence (Majmoo'at al-Fatawa), others, such as Tuhfatu al-Habib, Majmoo'at al-Rasa'il, and Majmoo'at al-Maqasid, generally contain various independent topics that currently occupy the agenda of Muslims. In this article, we have chosen to examine and evaluate the content and methodology of Molla Musa (Geçit) el-Celâlî's works in the field of jurisprudence. In this context, the article is structured around the examination of Molla Musa (Geçit) el-Celâlî's life, scholarly personality, his works, and the evaluation of the works he wrote in the field of jurisprudence.

Anahtar Kelimeler

Molla Musa el-Celâlî, Fiqh Doctrine, Analytical, Content and Method

Kaynakça

• Bardakoğlu, A. “Iskat”, DİA, TDV İslâm Ansiklopedisi İstanbul 1999.
• el-Celâlî, M. M. (tsz). Mecmûatu’l-Ulûm, İhvan Neşriyat Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2006). Mecmûatü’l-Fetâvâ, Sembol Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2007). Mecmûatu’l-Makâsıd, Sembol Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2007). Mecmûatu’l-Makâsıd, Sembol Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2009). Cilâu’l-Ayneyn fi Menâkıb-i Osman Zinnureyn ve Ali Ebu es-sıbteyn, Sembol Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2009). er-Risaletu’d-Daiyye ilâ Muhabbeti Muaviyye, Sembol Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2009). Mecmûatu’r-Resâil, Sembol Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2009). Senâü’s-Sakaleyn fi Menakibi Şeyheyn Ebubekir es-Sıddık ve Ömer el-Faruk, Sembol Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2012). Mecmûatu’l-Fuyuzât, İhvan Neşriyat, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2016). Bazı Şüphelere Cevaplar, çev. Şehmus Demir, Sembol Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2017). Hâşiyetü’l Vâdıhi’l-Mesâlik alâ Tefsirî’l-Medârik, Ravza Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2017). Haşiyetü’l-Vadihi el-Mesaliki ala Tefsir’l-Medarik, Darü’r-Ravda, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2022). Uydurulmuş Dine Çağıran Adama Cevaplar, Ravza Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2023). Hadis İnkarcılarına Cevaplar, Ravza Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2023). Hazreti Muâviye Müdafaası, Ravza Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2023). Ateist İtirazlara Cevaplar, Ravza Yayınları, İstanbul.
• el-Celâlî, M. M. (2023). Modernist ve Oryantalist İddialara Cevaplar, Ravza Yayınları, İstanbul.
• Fayda, M. “Cennetü’l-Bakī‘” DİA, TDV İslâm Ansiklopedisi İstanbul 1993.
• Geçit, M. S. “Molla Musa Celâlî ve Kürtçe Mevlit Üzerindeki Şerh”, Uluslararası Beytüşşebap ve Molla Hüseyin Batevî Sempozyumu Şırnak, 2014, 157-182.
• Geçit, M. S. (2021). Molla Musa Celâlî’nin (1938-2021) Hayatı, Eserleri ve Tefsîr Çalışmaları, Aras Havzası Uleması ve Tarihi Şahsiyetleri, ed. M. Hakkı Alma vd. Hiperyayın, İstanbul.
• Güler, H. (2019). Molla Musa el-Celâlî’nin Hayatı, Eserleri ve İslam Mezheplerine Bakışı, Yüksek Lisans. Dicle Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı İslâm Mezhepleri Bilim Dalı.
• Yavuz, Y. Ş. “el-Usûl-u selâse ”, DİA, TDV İslâm Ansiklopedisi İstanbul 2012
• Youssef, A. (2019). Molla Musa el-Celali'nin Belagat ilmindeki metodu, Yüksek Lisans. Iğdır Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı.
• Youssef, A. (2019). Molla Musa el-Celâlî'nin Nahiv ve Sarf'taki Metodları, Yüksek Lisans. Iğdır Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı.
• https://www.youtube.com/watch?v=u4llkeKkfdw (Erişim Tarihi, 23.11.2023)
• https://www.youtube.com/watch?v=ldKhAF_qWyY (Erişim Tarihi, 23.11.2023)
• https://www.youtube.com/watch?v=SMntLWf_c9I (Erişim Tarihi, 23.10.2023)