Şınkît (Moritanya) Ulemasından Muhammed el-Yedâlî’nin ez-Zehebu’l-İbrîz fî Tefsîri Kitâbillahi’l-Azîz İsimli Eseri Üzerine Analitik Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 81 - 106, 17.03.2024

Bülent Eroğlu

Öz

Bu makale, Moritanya'da h. 12. yüzyılda yaşamış olan Muhammed Yedâlî'nin İslamî ilimlerdeki etkisini ve Moritanya’da yazılan ilk tefsir özelliği taşıyan ez-Zehebu’l-İbrîz fî Tefsîri Kitâbillahi’l-Azîz isimli eserini ele almaktadır.
Kaynakları ve geniş konu yelpazesi ile bir ansiklopedi niteliği taşıyan eser, 7 cilt olarak 2014 yılında Fas'ta basılmıştır.
Çalışmada, Yedâlî'nin tefsir anlayışı, yazma yöntemi ve tefsirinin özellikleri ele alınmaktadır. Yedâlî, eserini yazarken kaynak niteliği taşıyan 17 farklı tefsir eseri ve diğer alanlardan çok sayıda kaynaktan faydalandığını belirtmiştir.
Yedâlî'nin yaşadığı ortam, kişiliği ve ilmi birikiminin etkisi, eserin ansiklopedik bir görünümüne bürünmesine neden olmuştur.
Yedâlî'nin tefsiri genel olarak hem rivayet hem de dirayet yönetimiyle kaleme alınmış Kur’an’ın Kur’an’la tefsirini önceleyen, Arap dilinin inceliklerinin kullanıldığı, şiirle istişhada çokça başvurulduğu, zaman zaman işari özellikler barındıran ve hemen her konuyla ilgili bilgilerin yer aldığı Câmî bir tefsirdir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Moritanya, Yedâlî, el-İbrîz, Yöntem

Teşekkür

Araştırmacılara bu fırsatı sunan ekibe teşekkürlerimi sunarım.

An Analytical Evaluation of the Work Named Az-Zehebu'l-İbrîz fî Tefsîri Kitâbillahi'l-Azîz by Muhammed el-Yedâlî, a Scholar of Shınkît (Mauritania)

Öz

This article covers h. It deals with the influence of Muhammed Yedâlî, who lived in the 12th century, on Islamic sciences and his work called ez-Zehebu'l-İbrîz fî Tefsîri Kitâbillahi'l-Azîz, which is the first commentary written in Mauritania.
The work, which is an encyclopedia with its sources and wide range of subjects, was published in 7 volumes in Morocco in 2014.
In the study, Yedâlî's understanding of tafsir, his writing method and the characteristics of his tafsir are discussed.
Yedâlî stated that he benefited from 17 different tafsir works and many sources from other fields while writing his work. The environment in which Yedâlî lived, his personality and the influence of his scientific knowledge caused the work to take on an encyclopedic appearance.
Yedâlî's commentary is generally written with both narration and insight, prioritizes the interpretation of the Qur'an with the Qur'an, uses the subtleties of the Arabic language, frequently resorts to poetry and istishha, contains suggestive features from time to time, and is related to almost every subject. The Mosque containing information is a commentary.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Mauritania, Yedâlî, al-Ibriz, Method

Kaynakça

• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulu, AÜBE Yay. Ankara 1971.
• Demirci, Muhsin, Tefsir Tarihi, MÜİFV Yay. İstanbul 2008.
• el-Yedâlî, Muhammed b. Muhtar b. Mahammed Said, ez-Zehebu’l-İbriz fî Tefsiri Kitâbillahi’l-Azîz, thk. Râcil b. Ahmed Salim el-Yedâlî, Mektebetü’l-Vataniyye, Fas 2014.
• en-Nahvi, Halil, Biladi Şınkît, el-Minare ver-Ribat, Tunus 1987.
• er-Razi, Fahruddin, Mefatihu’l-Ğayb, terc. Suat Yıldırım, Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç, C. Sadık Doğru, Akçağ Yay. Ankara 1988.
• es-Seâlibî, Ebû Zeyd Abdurrahmân b. Muhammed b. Mahlûf, el-Cevâhirü’l-Hisân fî Tefsîri’l-Ḳurʾân, thk. Muhammed el-Fadıl, el-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut ty.,
• es-Suyûtî, Celaleddin Aburrahman, el-Itkân fî Ulûmi’l-Kur’an, thk. Mustafa Dîb el-Boğa, Dâru İbn Kesîr, Şam 1996.
• Leconte, Franck, Un exégèse mystique du Coran au XVIIIeme siècle dans le sud-ouest de la Mauritanie (al-Gibla): ad-Dahab al-İbrîz fi Tafsir Kitab Allah al-Aziz de Muhammad ibn al-Muhtar al-Yadali, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Université de Marseille, 1995.
• Mezuz, Muhammed el-Akib et-Talib, Usulu’t-Tefsîr fi’z-Zehebi’l-İbrîz fî Tefsîri Kitabillahi’l-Azîz, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Muhammed el-Hamis Üniversitesi, 2020.
• Kavas, Ahmet, “Yedâlî” DİA, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2013.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre, el-Câmiʿul-Kebîr (Sunenu’t-Tirmizî) thk: Ahmed Muhammed Şâkir, Matbâatu Mustafa el-Bânî, İkinci Baskı, Mısır 1975.