Sahih Kırâat Şartlarının Mukayesesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 508 - 529, 14.06.2024

Muhammed Cihad Koman

Öz

Kırâat ilmi, Kur’ân-ı Kerîm’in ve muhtelif okuyuşlarının muhafazası ve günümüze kadar sahih şekilde ulaşmasını amaçlayan ilim dalıdır. Bu ilmin merkezinde ise rivayet olgusu vardır. İlgili okuyuşlar, kırâat imamları ve âlimleri tarafından Hz. Peygamber’den nakledilerek günümüze kadar inkıta olmaksızın ulaştırılmaya çalışılmıştır. Okuyuş rivayetleri aktarılırken birçok merhaleden geçmiş ve kırâatlerin kabulü noktasında ilgili âlimler tarafından muhtelif şartlar ortaya konmuştur. Bu çalışmada kırâatler özelinde sahih kavramına kısaca değinilmiş, alandaki otoritesine binâen İbnü’l-Cezerî’nin sahih kırâat şartları tasnifine göre ilgili kriterler incelenmiştir. Bunun yanında şartların birbiri ile mukayesesi yapılmış, çalışmayı amacı dışına çıkarmamak için kısa örnekler ile yetinilmiştir. Sahih kırâat şartları ayrı ayrı başlıklar altında incelenirken, mütekaddim kırâat âlimlerinin görüşlerine yer verilmiştir. Ayrıca ilgili başlıkların altında gerekli şartların konulma nedenlerine temas edilerek her bir şartın önemine vurgu yapılmıştır. İttisal meselesiyle bağlantısı olması nedeniyle, kırâatlerin tevâtürlüğü ve mütevâtirliğin sahih kırâatler özelinde şart olup olmadığı meselesine kısaca değinilmiştir. Bu tahlillerin sonucunda genel bir mukayese yapılmış, ilgili şartların ana omurgası ve onu destekleyen diğer şartların değeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma boyunca kırâat ilminin ana eserlerinden faydalanılmaya çalışılıp gerektiği yerlerde güncel çalışmalara da atıflar yapılmıştır. Sonuç olarak ittisal şartının sair şartlara kıyasla ön plana çıktığı tespit edilmiştir. Bunun yanında diğer şartların da göz ardı edilemeyeceği vurgulanmıştır. Alandaki sahih kırâat şartları ile alakalı çalışmalara ek olarak bu şartların birbiri nezdindeki mukayesesinin, kırâat ilmi ile iştigal edenlere farklı bir bakış açısı kazandıracağı kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Sahih kırâat, Mushaf, Arap Dili, Muttasıl Senet, Tevâtür

COMPARISON OF THE TERMS OF AUTHENTIC KIRAAT

Öz

The science of recitation is the branch of science that aims to preserve the Holy Quran and its various readings and ensure that they reach the present day in an authentic manner. At the center of this science is the phenomenon of narration. The relevant readings have been transmitted from the Hz. Prophet by recitation imams and scholars and have been tried to be conveyed to the present day without interruption. While the recitation narrations were being conveyed, many stages were passed and various conditions were put forward by the relevant scholars at the point of acceptance of the recitations. In this study, the concept of sahih in the context of sahih recitations was briefly mentioned, and the relevant criteria were examined according to Ibn al-Jazari's classification of the conditions of sahih recitations, based on his authority in the field. In addition, the conditions were compared with each other, and short examples were used in order not to deviate from the purpose of the study. While the conditions of authentic recitation are examined under separate headings, the opinions of traditional recitation scholars are included. In addition, under the relevant headings, the reasons for the necessary conditions were touched upon and the importance of each condition was emphasized. Due to its connection with the issue of ittisal, the issue of mutawatirity of recitations and whether mutawatirity is a condition for authentic recitations has been briefly touched upon. As a result of these analyses, a general comparison was made and the main backbone of the relevant conditions and the value of the other conditions supporting it were tried to be determined. Throughout the study, an attempt was made to benefit from the main works of the science of recitation, and references were made to current studies where necessary. As a result, it has been determined that the ittisal condition comes to the fore compared to other conditions. In addition, it was emphasized that other conditions cannot be ignored. In addition to studies on authentic recitation conditions in the field, we believe that the comparison of these conditions with each other will give a different perspective to those who are engaged in the science of recitation.

Anahtar Kelimeler

Authentic Recitation, Mushaf, Arabic Language, Muttasil Chain, Tawatur

Kaynakça

• Ağırbaş, A., Kırâat Eğitim-Öğretim Geleneği ve Günümüzdeki Uygulamalar, DİB Yayınları, Ankara 2022.
• Apaydın, H. Y., “Mütevâtir”, DİA, C. 32, TDV Yayınları, İstanbul 2006, ss. 208-211.
• Arslan, D., “Kırâat İlminde İcâzetname Geleneği ve Bir İcâzet Örneği”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2) 2003, 291-317.
• Bennâ, A. M., İthâfu Fudalâi’l-Beşer fi’l-Kırââti’l-Erbeate Aşer, thk. Enes Mihre, Dâru’l-Kütübü’l-İmiyye, Lübnan 2006.
• Buğda, S., “Fıkıh Usûlü Disiplininde Âhâd Haberin Bilgi ve Delil Değeri”, İhya Uluslararası İslâm Araştırmaları Dergisi, 8/1, 15 Ocak 2022, 348-373.
• Buhârî, E. A. M. İ., Sahîhu’l-Buhârî, thk. Mustafa Dîb el-Buga, Daru İbn Kesîr, Dımeşk 1993.
• Cezâirî, T. S. A., Tevcîhu’n-Nazar ilâ Usûli’l-Eser, thk. Abdulfettar Ebû Gudde, Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, Halep 1995.
• Cezerî, Ş. M., en-Neşr fi’l-Kırââti’l-Aşr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2010.
• Cezerî, Ş. M., Müncidü’l-Mukriîn ve Mürşidü’t-Tâlibîn, thk. Nasır Muhammedî Muhammed Câd, Dâru’l-Meymân, Riyad 2012.
• Curcânî, A. M., Tarifât, Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrût 1983.
• Dânî, A. O. S., Câmiu’l-Beyân fi’l-Kırââti’s-Sebi’l-Meşhûre, Câmi Atu’ş-Şârika, b.y. 2007.
• Dânî, E. A. O. S., el-Mukni’ fî Resmi Mesâhifi’l-Emsâr, thk. Muhammed Sâdık Kumhâvî, Mektebetü’l-Külliyyeti’l-Ezheriyye, Kâhire ts.
• Debûsî, Ö. Î., Takvîmü’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh, thk. Halil Muhyiddîn el-Meyyis, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 2001.
• Demi̇r, S., “Meşhur Hanefî Fakîhlerine ve Hadisçilere Göre Haber Türleri”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 9/2, 30 Aralık 2011, 75-97.
• Demirci, M., Tefsir Usûlü, MÜİFV Yayınları, İstanbul 2021.
• Ebû Hayyân, M. Y. A. Y., el-Bahru’l-Muhît fî’t-Tefsîr, thk. Sıdkî Muhammed Cemîl, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1999.
• Ebû Şâme, İ. İ. M., Mürşidü’l-Vecîz ilâ Ulûmin Teteallaku bi’l-Kitâbi’l-Azîz, thk. Tayyar Altıkulaç, Dâru’s-Sâdır, Beyrut 1975.
• Enbârî, A. M. A. K., el-İnsâf fî Mesâili’l-Hilâf Beyne’n-Nahviyyîn: el-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn, Mektebetü’l-Asriyye, Lübnan 2003.
• Erdi̇m, E., “Arap Dilinde Zamir Üzerine Yapılan Atıfla İlgili Tartışmalar”, Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 27 Aralık 2018, 45-57.
• Elik, H., Kur’ân’ın Korunmuşluğu, MÜİFV Yayınları, İstanbul 2021.
• Güneş, A., Kur'an-ı Kerim’in Okunmasında Harf-Kıraat-Yazı Kavramı ve İlişkileri, Ankara Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1992.
• Halebî, T. A. A., Merâtibü’n-Nahviyyîn, thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim, Mektebetü’l-Asriyye, Kahire 1995.
• Hamîdullah, M., İslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ, İmaj, Ankara 2003.
• Itr, N. M. Hasan., Ulûmu’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’l-Minhâc, Dımeşk 2014.
• İbn Manzûr, M. M. A., Lisânül-Arab, Dâru’s-Sâdır, Beyrut 1993.
• İbn Mücâhid, A. M. A., Kitâbü’s-Seb’a fi’l-Kırâât, thk. Şevki Dayf, Dâru’l-Meârif, Kahire 1972.
• İbn Hişâm, A. Y. A. M., Şerhu Katru’n-Nedâ ve Bellu’s-Sâdâ, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Dâru’ş-Şifâ, İstanbul 2022.
• İbnu’s-Salâh, A. T. O. A., Marifetü Envâi Ulûmi’l-Hadîs, thk. Abdullatîf Hamîm, Mâhir Yâsîn el-Fahl, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2002.
• İbnu’s-Salâh, A. T. O. A., Mukaddimetu İbnu’s-Salâh, thk. Nureddin Itır, Dâru’l-Fikir, Suriye 1986.
• İsfahânî, R., el-Müfredât fi Garîbi’l-Kur’ân, thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî, Dâru’ş-Şâmiyye, Dımeşk 1991.
• İşeri̇, Y., “Arap Lehçeleri ve Mushaf Hattı ile İrtibatı Açısından Kıraat Farklılıkları”, BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, (9), 2022, 265-292.
• İzmirli, İ. H., Tarih-i Kur’ân, Böre Yayınevi, İstanbul 1956.
• Kastallânî, A. Ş. A. M., Letâifu’l-İşârât li Fünûnu’l-Kırâât, thk. Merkezü’d-Dirâseti’l-Kur’âniyye, Vizâratü’ş-Şuûni’l-İslâmiyye ve’d-Daveti ve’l-İrşâdi’s-Suûdiyye, Riyâd 2013.
• Kattân, M. H., Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Mektebetü’l-Meârif, by. 2000.
• Kırbaşoğlu, M. H., Alternatif Hadis Metodolojisi, Kitâbiyât, Ankara 2022.
• Koçyiğit, T., Hadis Usûlü, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1967.
• Mekkî, T. H. M., el-İbâne an meâni’l-Kırâât, thk. Abdulfettah İsmail Çelebi, Dâru’n-Nehdâ, Mısır ts.
• Maşalı, M. E., Tarihi Ve Temel Meseleleriyle Kırâat İlmi, Otto Yayınları, Ankara 2016.
• Mervezî, M. M. M. A., Kavâdiu’l-Edille fi’l-Usûl, thk. Muhammed Hasan İsmâil es-Şâfiî, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 1999.
• Nevevî, Z. M. Y. Ş., et-Takrîb ve’t-Teysîr li Marifeti Suneni’l-Beşîr en-Nezîr, Dâru Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1985.
• Nisâbûrî, M., el-Mebsûd fi’l-Kırââti’l-Aşer, thk. Subey Hamza Hâkimî, Mecmeu’l-Lugati’l-Arabiyye, Dımeşk 1981.
• Özafşar, M. E., “Sahih Hadis Kavramı Üzerine Bir Çözümleme”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, 19/1, 2006, 107-110.
• Öztürk, H., Ebedî Mucize Kur’ân Yazılması ve Toplanması, Ensar Neşriyat, İstanbul 2005.
• Rafiî, M. S., İcâzu’l-Kur’ân ve Belâgatu’n-Nebeviyye, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 2005.
• Râzî, A. F. Ö. H., Mefâtîhu’l-Ğayb, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1999.
• Sâlebî, İ. A. M. İ., el-Keşf ve’l-Beyân, thk. Heyet, Dâru’t-Tefsîr, Cidde 2015.
• Sâlih, S. İ., el-Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-İlim, by. 2000.
• Sarı, M. A., “İcâzet” DİA, TDV Yayınları, İstanbul 2000.
• Serahsî, M. A., Usûlu’s-Serahsî, thk. Ebu’l-Vefâ el-Afkânî, Dâru’l-Mârûf, Beyrut ts.
• Suyûtî, A. B. C., el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebul Fadl İbrâhîm, C. 1, Hey’etu’l-Mısriyye el-Amme li’l-Kitâb, Kahire ts..
• Suyûtî, A. B. C., Nevâhidu’l-Ebkâr ve Şevâridu’l-Efkâr, Câmiâtu Ummi’l-Kurâ, Mekke 2005.
• Suyûtî, A. B. C., Tedrîbu’r-Râvî, thk. Ebû Kuteybe Muhammed Faryâbî, Dâru’t-Tayyibe, by. 1994.
• Ünver, A. N., “Hanefî Usûl Düşüncesinin Temellendirilmesinde Sahâbe Uygulamasının Rolü: Serahsî Örneği”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, (3), 2021, 1259-1379.
• Yüksel, A. O., İbn Cezerî ve Tayyibetü’n-Neşr, M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 2012.
• Zeccâc, İ. İ., Meâni’l-Kur’ân ve İrâbuhû, thk. Abdulcelîl Abduh Şelebî, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut 1988.
• Zemahşerî, Ḳ. M. A., el-Keşşâf an Hakâîki Gavâmidi’t-Tenzîl, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1986.
• Zurkânî, M. A., Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Matbaatu Îsâ el-Bâbb’l-Halebî, b.y., 2010.