Ortaokul Türkçe Derslerinde Somut Olmayan Kültürel Mirasın Geliştirilmesi: Bir Eylem Araştırması

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 3, 918 - 950, 24.09.2025

Nurullah Karaoğulları , Kudret Altun

Öz

Gelecek nesillerin kültürel değerleri sahiplenmesi açısından bu değerlerin bilinçli bir biçimde aktarımı önemlidir. Bu çalışmada çok yönlü kültür değerleri arasından somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasına odaklanılmıştır. Bu bağlamda ortaokul düzeyinde kültür bağlamında gelişmede ortaya çıkan problemlerin saptanması ve giderilmesi amaçlanmıştır. Çalışma, nitel araştırma doğrultusunda eylem araştırması deseniyle yapılmıştır. Araştırmacı tarafından uzman görüşüne başvurularak somut olmayan kültürel miras unsurlarını içeren metin ve etkinlikler hazırlanmıştır. Eylem planı çerçevesinde Hatay ilinde yer alan bir okulda 7.sınıf düzeyinde 22 öğrenci ile uygulama yapılmıştır. Veri toplama aşamasında öğrenci etkinliklerini içeren dokümanlar, günlükler, görüşme ve gözlem notları kullanılmıştır. Ayrıca eylem süreci video ve fotoğraflarla kayıt altına alınmış ve bu veriler geçerlik komitesi ile paylaşılmıştır. Sözü edilen dokümanlar içerik analizi ile çözümlenmiştir. Uygulama sonucunda somut olmayan kültürel mirasa yönelik farkındalığın ve bilginin geliştiği gözlemlenmiştir. Bu gelişme sosyal hayat, geleneksel el sanatları, sözlü gelenekler, doğa ve evren üzerine bilgi ve uygulamalar ile kültürel bilinç alanlarının tamamında görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Metin , Kültür , Ortaokul , Somut Olmayan Kültürel Miras.

Developıng Intangıble Cultural Herıtage In Secondary School Turkısh Courses: An Actıon Research

Öz

It is important to transfer these values consciously so that future generations embrace cultural values. This study focuses on the transfer of intangible cultural heritage among multifaceted cultural values. In this context, it is aimed to identify and eliminate the problems that arise in cultural development at the secondary school level. The study was conducted with an action research design in line with qualitative research. Texts and activities containing intangible cultural heritage elements were prepared by the researcher by consulting expert opinion. Within the framework of the action plan, the application was carried out with 22 students at the 7th grade level in a school in Hatay province. During the data collection phase, documents containing student activities, diaries, interview and observation notes were used. In addition, the action process was recorded with videos and photographs and these data were shared with the validity committee. The mentioned documents were analyzed by content analysis. As a result of the application, it was observed that awareness and knowledge about intangible cultural heritage improved. This development has been seen in all areas of social life, traditional handicrafts, oral traditions, knowledge and practices on nature and the universe, and cultural awareness.

Anahtar Kelimeler

Text , Culture , Secondary School , İntangible Cultural Heritage

Kaynakça

• Aksoy, Necla. “Eylem Araştırması: Eğitimsel Uygulamaları İyileştirme ve Değiştirmede Kullanılacak Bir Yöntem.” Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 36/36 (2003), 474-489.
• https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10361/126837
• Altun, Kudret. “Cultural Transmissions and Communication: Case Study from Erciyes University Turkish Language Teaching Center: Student Diaries.” Research in Second Language Education. ed. İsmail Güleç, Arif Okur ve Banu İnce, 97-101. Peterlang Edition, 2017.
• Arı, Sevim. İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Derslerinde İş Birlikli Öğretim Tekniklerinin Kullanımına Yönelik Bir Eylem Araştırması. Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2020. https://tez.yok.gov.tr
• Beyhan, Ahmet. “Eğitim Örgütlerinde Eylem Araştırması.” Journal of Computer and Education Research 1/2 (2013), 65-89. https://dergipark.org.tr/en/pub/jcer/issue/18614/196496
• Çelepi, Mehmet Sait. “Somut Olmayan Kültürel Miras ve Üniversite Gençliği.” Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/3 (2016), 15-35. https://doi.org/10.30803/adusobed.288155
• Çengelci, Tuba. “Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Somut Olmayan Kültürel Mirasın Yeri.” Uludağ Üni versitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 25/1 (2012), 185-203. https://dergipark.org.tr/en/pub/uefad/issue/16695/173545
• Dönmez, Cengiz ve Yeşilbursa, Cem Cemal. “Kültürel Miras Eğitiminin Öğrencilerin Somut Kültürel Mirasa Yönelik Tutumlarına Etkisi.” Elementary Education Online 13/2 (2014), 425-442.
• Ferrance, Eileen. Action Research: Themes in Education. Northeast and Islands Regional Educational Laboratory at Brown University, 2000.
• Gürel, Derya ve Çetin, Tülay. “An Investigation of Secondary School 7th Grade Students' Awareness for Intangible Cultural Heritage.” Online Submission 8/27 (2017), 75-84. https://eric.ed.gov/?id=ED589144 Hubbard, Ruth Shagoury ve Power, Brenda Miller. The Art of Classroom Inquiry: A Handbook for Teacher-Researchers. Heinemann, 2003.
• Irwin, Rita L., Barney, Daniel T. ve Golparian, Shervin. “Görseli Yaratma.” Görsel Araştırma Yöntemleri: Teori, Uygulama ve Örnek. ed. S. D. Bedir-Erişti, 191-317. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2016. https://doi.org/10.14527/9786053184522.10
• Johnson, Andrew P. Eylem Araştırması El Kitabı. çev. Yasemin Uzuner ve M. Özten Anay. Ankara: Anı Yayıncılık, 2015.
• Karaoğulları, Nurullah. Ortaokul Türkçe Derslerinde Somut Olmayan Kültürel Mirasın Kazandırılmasına Yönelik Bir Araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Anabilim Dalı, 2023.
• Kasapoğlu Akyol, Pınar. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Örgün Eğitime Uygulanması: Ağ Araştırması (Webquest) Örneği.” Millî Folklor 28/111 (2016), 125-146.
• Kolaç, Emine. “Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma, Bilinç ve Duyarlılık Oluşturmada Türkçe Eğitiminin Önemi.” Millî Folklor 21/82 (2009), 19-31.
• Millî Eğitim Bakanlığı. Türkçe Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, 2019. Millî Eğitim Temel Kanunu. “1739 Sayılı Kanun.” Resmî Gazete, 24 Haziran 2014, sayı: 14574.
• Melanlıoğlu, Deniz. “Kültür Aktarımı Açısından Türkçe Öğretim Programları.” Eğitim ve Bilim 33 (2008), 150-159. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/631
• Mills, Geoffrey E. Action Research: A Guide for the Teacher Researcher. Pearson Education, 2003.
• Mutlu, Hasan Hüseyin ve Dinç, Serkan. “6. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’nda Yer Alan Temalardaki Metinlerin Kök Değerlerle İlişkisi.” Ana Dili Eğitimi Dergisi 7/4 (2009), 1048-1062. https://doi.org/10.16916/aded.593400
• Oğuz, M. Öcal. “Terim Olarak Somut Olmayan Kültürel Miras Le Patrimoine Culturel Immatériel Comme un Terme Intangible Cultural Heritage as a Term.” Millî Folklor 25 (2013), 100-115.
• Oral, Ülkü. Çocuklara Karagöz–Hacivat Söylemeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2000.
• Savaşkan, Veysel. “Ortaöğretim Türk Edebiyatı Program ve Ders Kitaplarının Somut Olmayan Kültürel Miras Ögeleri Açısından İncelenmesi.” Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18/2 (2016), 1302-1323. https://doi.org/10.17556/jef.11705
• Tudorache, Petronela. “The Importance of the Intangible Cultural Heritage in the Economy.” 2016. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(16)30271-4
• Tutkun, Yasin. Metinlerarasılığın Türkçe Öğretiminde Kullanımına Yönelik Bir Eylem Araştırması: 7. Sınıf Örneği. Yüksek Lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, 2019. https://tez.yok.gov.tr
• Türk Dil Kurumu. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• Uzuner, Yıldız. “Özel Eğitimden Örneklerle Eylem Araştırmaları.” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 6/2 (2005), 1-13. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000092
• Ülken, Hilmi Ziya. Millet ve Tarih Şuuru. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2008.
• Wang, Ching-Yi “Building a Network for Preserving Intangible Cultural Heritage Through Education: A Study of Indonesian Batik.” International Journal of Art & Design Education 38/2 (2019), 398-415. https://doi.org/10.1111/jade.12200
• Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2011.
• Yıldız, Derya ve Ceran, Dilek. “5. ve 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurları.” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 44 (2007), 295-308. https://doi.org/10.21497/sefad.845421 Yurdakul, R. Sıtkı. Azerbaycan’dan Masallar. 1. Baskı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, 2017.