Ortaokul Öğrencilerinin Zorbalık Eğilimi ile Empati Düzeyleri Arasındaki İlişkide Aleksitiminin Aracı Rolü

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 15, 43 - 70, 01.01.2018

Füsun Gökkaya Serap Tekinsav Sütcü

Öz

Akran zorbalığını önlemeye yönelik geliştirilen programların hazırlanmasında akran zorbalığı gruplarında yer alan çocukları tanımaya gereksinim duyulmaktadır. Bunun için onların karakteristik özelliklerini anlamaya yönelik araştırmalar yapılmaktadır. Bu doğrultuda, araştırmanın temel amacı ortaokul öğrencilerinin zorbalık eğilimi ile empati düzeyleri arasındaki ilişkide aleksitiminin aracı bir etkiye sahip olup olmadığını araştırmaktır. Araştırmanın örneklemini İzmir’in farklı merkez ilçelerinden altı devlet okulunun 5.-8. sınıflarında okuyan 1715 ortaokul öğrencisi oluşturmuştur. Çalışmada Zorbalık Davranış Eğilim Ölçeği, Çocuklar İçin Empati Ölçeği, Toronto Aleksitimi Ölçeği ve sosyodemografik bilgi formu kullanılmıştır. Elde edilen bulgular, empati puanı düşük çocukların aleksitimi puanlarının daha yüksek olduğuna, zorbalık puanı yüksek çocukların empati puanlarının düşük, aleksitimi puanlarının ise yüksek olduğuna işaret etmektedir. Son olarak, zorbalık eğilimi ile empati arasındaki ilişkide aleksitiminin kısmi olarak aracı rol oynadığı saptanmıştır. Sonuçların, akran zorbalığının önlenmesi açısından, ailelere ve eğitimcilere yol gösterici olacağı düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Akran Zorbalığı, Empati, Aleksitimi, Aracılık Etkisi

Kaynakça

• • Andreou, E. (2001). Bully/victim problems and their association with coping behavior in conflictual peer interactions among school-age children. Educational Psychology, 21(1), 59–66.
• • Antalyalı, Ö. L. (2009). Varyans analizi: 7. Bölüm. SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri, Ş. Kalaycı, (Ed.), 4 Baskı içinde, (s.131-167). Asil Yayın Dağıtım, Ankara.
• • Arıcak, O. T. ve Özbay, A. (2016). Investigation of the relationship between cyberbullying, cybervictimization, alexithymia and anger expression styles among adolescents. Computers in Human Behavior, 55, 278–285.
• • Atasayar, M. (2011). Ergenlerin aleksitimik özelliklerinin psikolojik belirtileri ve yaşam doyumları ile ilişkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• • Atik, G. (2006). İlköğretim ikinci kademe öğrencileri arasındaki zorbalık davranışını yordamada denetim odağı, benlik saygısı, aile stili, yalnızlık ve akademik başarının rolü. Yayınlanmamış yükseklisans tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• • Atik, G. ve Kemer, G. (2008). İlköğretim ikinci kademe öğrencileri arasındaki zorbalığı yordamada problem çözme becerisi, sürekli öfke-öfke ifade tarzları ve fiziksel öz yeterliğin rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 198-206.
• • Ayas, T. (2008). Zorbalığı önlemede tüm okul yaklaşımına dayalı bir programın etkililiği. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• • Ayas, T. ve Pişkin, M. (2011). Lise öğrencileri arasındaki zorbalık olaylarının cinsiyet, sınıf düzeyi ve okul türü bakımından incelenmesi. İlköğretim Online, 10(2), 550-568.
• • Aydın, A. ve Selvi, Y. ve Güzel Özdemir, P. (2013). Depresyon hastalarında aleksitiminin bedenselleştirme ve uyku kalitesi üzerine etkisi. Nöropsikiyatri Arşivi, 50, 65-69.
• • Baron, R. M. & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• • Batıgün Durak A., Büyükşahin A. (2008). Aleksitimi: psikolojik belirtiler ve bağlanma stilleri. Klinik Psikiyatri 11(3),105-114.
• • Batsche, G. M. & Knoff, H. M. (1994). Bullies and their victims: understanding a pervasive problem in the schools. School Psychology Review, 23, 165-175.
• • Bayraktar, F., Kındap, Y., Kumru, A. ve Sayıl, M. (2010). Olumlu sosyal ve saldırgan davranışlar ölçeği’nin ergen örnekleminde psikometrik açıdan incelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 13(26), 1-13.
• • Bender, D. & Löseli, F. (2011). Bullying at school as a predictor of delinquency, violence and other anti- social behaviour in adulthood. Criminal Behaviour and Mental Health, 21(2), 99–106.
• • Caravita, C.S. & Di Blasio, P. (2009). Unique and interactive effects of empathy and social status on involvement in bullying. Social Development, 18(1),140-163.
• • Carpenter, K. M., & Addis, M. E. (2000). Alexithymia, gender and responses to depressive symptoms. Sex Roles, 43(9-10), 629-644.
• • Camodeca, M., Goossens ,F. A. Terwogt, M. M. & Schuengel, C. (2002). Bullying and victimization among school-age children: Stability and links to proactive and reactive aggression. Social Development, 11(3), 332–345.
• • Cenkseven Önder, F. ve Sarı, M. (2012). İlköğretim öğrencilerinde zorbalık ve okul yaşam kalitesi İlköğretim Online, 11(4), 897-914, [Online: http://ilkogretim-online.org.tr]. Erişim tarihi: 18.04.2017.
• • Chaplin, T. (2015). Gender and emotion expression: A developmental contextual perspective. Emotion Review, 7(1), 14–21.
• • Corcos, M., Guilbaud, O., Speranza, M., Paterniti, S., Loas, G., Stephan, P., & Jeammet, P. (2000). Alexithymia and depression in eating disorders. Psychiatry Research, 10:93(3), 263-266.
• • Çetin, N. C. (2008). İlköğretim dördüncü sınıf öğrencilerinin empatik beceri düzeylerinin anne-baba tutumları ve özsaygı ile ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• • Denham, S. (2007). Dealing wıth feelings: how children negotiate the worlds of emotions and social relationships. Cognition, Brain, Behavior, 11(1),1-48.
• • Doğan, A. (2010). Ekolojik sistemler kuramı çerçevesinde akran zorbalığının incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 17(3), 149-162.
• • Doll, B. & Swearer, S. S. (2006). Cognitive behavioral interventions for participants in bullying and coercion. R. B. Mennuti ve A. Freeman (Ed.), Cognitive-Behavioral Interventions in Educational Settings içinde (183-197). Newyork: Rroutledge.
• • Due, P., Holstein, B. E., Lynch, J., Diderichsen, F., Gabhain, S. N., Scheidt, P. & Currie, C. (2005). Bullying and symptoms among school-aged children: international comparative cross sectional study in 28 countries. European Journal of Public Health, 15,128-132.
• • Duy, B. ve Yıldız, M. A. (2014). Farklı zorbalık konumunda olmak empatik eğilim ve yaşam doyumu bağlamında bir fark yaratır mı? Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,10(3), 31-47.
• • Erden, D. (2005). Farklı yetişme koşullarının aleksitimi, depresyon ve psikiyatrik belirtilerle ilişkisi. Klinik Psikiyatri, 8, 60-66.
• • Espegale, D., Mebane, S. & Adams, R. S. (2004). Empathy, caring, and bullying: toward an understanding of complex of associations. D. Espelage ve S. Swearer (Ed.). Bullyıng in American Schools- a Social- Ecological Perspective on Prevention and İntervention içinde (s. 37-62). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• • Espelage, D. & Swearer, S. (2004). Bullyıng in American Schools- a Social-Ecological Perspective on Prevention and Intervention. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• • Evren, C., Çınar, Ö., Evren, B., Umut, G., Can, Y. ve Bozkurt, M. (2015). Relationship between alexithymia and aggression in a sample of men with substance dependence. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 25(3), 209-320.
• • Eweniyi, G., Adeoye, A., Ayodele, K. O. & Raheem A. (2013). The effectiveness of two psycho-social behavioural interventions on adolescents’ bullying behaviour among Nigerian adolescents. Journal of Studies in Social Sciences, 4(2), 246-261.
• • Farrington, D. P. & Ttofi, M. M. (2010). Campbell Systematic Reviews: School-Based Programs to Reduce Bullying and Victimization (Last updated). The Cample Collaboration.
• • Feldman Barret, L.,Lane, R. D., Sechrest, L., & Schwartz, G. E. (2000). Sex differences in emotional awareness. Personality and Social Psychology Bulletin, 26 (9), 1027-1035.
• • Fleming, L. & Jacobsen, K. (2009). Bullying and symptoms of depression in Chilean middle school students. Journal of School Health, 79(3), 130-137.
• • Forero, R., McLellan, L., Rissel, C. & Bauman, A. (1999). Bullying behaviour and psychosocial health among school students in New South Wales, Australia: cross sectional survey. British Medical Journal, 319(7206), 344–348.
• • Garisch, J. A. & Wilson, M. S. (2010). Vulnerabilities to deliberate self-harm among adolescents: The role of alexithymia and victimization. British Journal of Clinical Psychology, 49(2), 151–162.
• • Genç, G. (2007). Genel liselerde akran zorbalığı ve yönetimi. Yayınlanmamış doktora tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• • Gini, G., Albiero, P., Benelli, B. & Altoe, G. (2007). Does empathy predict adolescents’ bullying and defending behavior? Aggressive Behavior, 33(5), 467– 476.
• dependent? Impact of group membership and belief similarity. Personality and Individual Differences, 53(3), 329-334.
• • Kuyumcu, B. (2012). Türk ve İngiliz üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluş duygusal farkındalık ve duygularını ifade etmelerinin ülke ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Erzincan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 1-24.
• • Küçükkaragöz, H., Akay, Y. ve Canbulat, T. ( 2011). Bir grup ilköğretim öğrencisinin bazı psiko-sosyal değişkenlere göre empatik beceri düzeyleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 88-100.
• • Levant, R. F., Hall R. J., Williams, C. M., & Hasan, N. T. (2009). Gender differences in alexithymia. Psychology of Men & Masculinity. 10(3), 190–203.
• • Menesini, E., Sanchez, V., Fonzi, A., Ortega, R., Costabile, A. & Feudo, G. L. (2003). Moral emotions and bullying: A cross-national comparison of differences between bullies, victims and outsiders. Aggressive Behavior, 29, 515-530.
• • Montgomery, M. S. (1994). Self-concept and children with learning disabilities: Observer– child concordance across six context-dependent domains. Journal of Learning Disabilities, 27(4), 254–263.
• • Moskacheva, M. A., Kholmogorova, A. B. & Garanyan, N. G. (2014). Alexithymia and empathy. Counseling Psychology and Psychotherapy, 4, 98–114.
• • Muñoz, L.C., Qualter, P. & Padgett, G. (2011). Empathy and bullying: exploring the influence of callous- unemotional traits. Child Psychiatry and Human Development, 42(2), 183-196.
• • Nabuzoka, D. & Smith, P. K. (1993). Sociometric status and social behavior of children with and without learning difficulties. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 34(8), 1435–1448.
• • Olweus, D. (2004). Bullying at school, 9. Baskı. UK: Blackwell.
• • Özkan, Y. ve Gökçearslan-Çiftçi, E. (2009). The effect of empathy level on peer bullying in schools. Humanity & Social Sciences Journal, 4(1), 31-38.
• • Pala, A. (2008). Öğretmen adaylarının empati kurma düzeyleri üzerine bir araştırma Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 13-23.
• • Pellegrini, A. D., Bartini, M. & Brooks, F. (1999). School bullies, victims, and aggressive victims: factors relating to group affiliation and victimization in early adolescence. Journal of Educational Psychology, 91(2), 216-224.
• • Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimler, 2(2), 531-562.
• • Pişkin, M. (2010). Ankara’daki ilköğretim öğrencileri arasında akran zorbalığının incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 35,(156) 175-189.
• • Pişkin, M. ve Ayas, T. (2005). Zorba ve kurban lise öğrencilerinin utangaçlık, içedönüklük, dışadönüklük ve özsaygı değişkenleri bakımından incelenmesi. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde Sunulmuş Bildiri (21-23 Eylül). Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.
• • Porter, L. (2007). Bullying. Student Behaviour: Theory and Practice for Teachers (3rd ed.). Sydney: Allen and Unwin.
• • Preacher, K. J. & Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891.
• • Rehber, E. ve Atıcı, M. (2009). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin empatik eğilim düzeylerine göre çatışma çözme davranışlarının incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 323–342.
• • Roland, E. (2002). Aggression, depression, and bullying others. Aggressive Behavior, 28(3), 198–206.
• • Romero, A. J., Wiggs, V. B., Valencia, C. & Bauman S. (2013). Latina teen suicide and bullying. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, XX(X) 1–15.
• • Rigby, K. (2003). Addressing bullying in schools: Theory and Practice. Australıan Instıtue of Criminology Trends and İssues, 259, 1-5.
• • Rueckert, L., Branch, B., & Doan, T. (2011). Are gender differences in empathy due to differences in emotional reactivity? Psychology, 2,(6), 574-578.
• • Salminen, J. K., Saarijärvi, S., Aärelä, E., Toikka, T. & Kauhanen, J. (1999). Prevalence of alexithymia and its association with sociodemographic variables in the general population of Finland. Journal of Psychosomatic Research, 46(1):75-82.
• • Salmivalli, C. (1999). Participant role approach to school bullying: implications for interventions. Journal of Adolescence, 22, 453-459.
• • Salmon, G. (1998). Bullying in schools: Self-reported anxiety, depression and self-esteem in secondary school children. British Medical Journal, 317(7163), 924–925.
• • Satan, A. (2006). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin zorba davranış eğilimlerinin okul türü ve bazı sosyo demografik değişkenler ile ilişkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• • Schafer, M., Werner, N. E. & Crick, N. R. (2002) A comparison of two approaches to the study of negative peer treatment: General victimization and bully/victim problems among German schoolchildren. British Journal of Developmental Psychology, 20(2), 281–306.
• • Siyez, D. ve Kaya, A. (2011). Akran zorbalığı gruplarında empatik eğilim. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 23-43.
• • Slee, P. T. (1995a), Bullying in the playground: The Impact of interpersonal violence on Australian children’s perceptions of their play environment. Children’s Environments, 12(3), 320-327.
• • Slee, P. T. (1995b). Bullying: Health concerns of australian secondary school students. International Journal of Adolescence and Youth, 5(4), 215-224.
• • Solberg, M. E. & Olweus, D. (2003). Prevalence estimation of school bullying with the Olweus bully/victim questionnaire. Aggressive Behavior, 29, 239–268.
• • Sungur, O. (2009). Korelasyon analizi: 6. Bölüm. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Ş. Kalaycı, 4 Baskı içinde, s.116-125. Asil Yayın Dağıtım, Anakara.
• • Taylor, J. G., Bagby, M., Davıd P. Ryan, D. P., Parker, J., Doody, K. F., & Keefe, P. (1988). Criterion validity of the Toronto Alexithymia Scale. Psychosomatic Medicine, 50(5), 500-509.
• • Thorberg, F. A., Young, R. M., Sullivan, K. A. & Lyvers, M. (2011). Parental bonding and alexithymia: a meta-analysis. European Psychiatry, 26(3), 187-193.
• • Tselebis, A. Kosmas, E., Bratis, D. Moussas, G., Karkanias, A., Ilias, I., Siafakas, N., Vgontzas, A., Tzanakis, N. (2010). Prevalence of alexithymia and its association with anxiety and depression in a sample of Greek chronic obstructive pulmonary disease (COPD) outpatients. Annals of General Psychiatry, 9(16), 2-7.
• • Topçu, Ç. (2008). Siber zorbalığın empati, toplumsal cinsiyet, geleneksel zorbalık, internet kullanımı ve yetişkin denetimiyle ilişkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• • Totan, T. (2008). Ergenlerde zorbalığın anne, baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• • Ttofi, M. & Farrington, D. (2008). Bullying: short-term and long-term effects, and the importance of defiance theory in explanation and prevention bullying. Victims and Offenders, 3(2-3), 289–312.
• • Ünal, G. (2004). Bir grup üniversiteli gençte çekingenlik, aleksitimi ve benlik saygısının değerlendirilmesi. Klinik Psikiyatri, 7(4), 215-222.
• • Vallance, D. D., Cummings, R. L. & Humphries, T. (1998). Mediators of the risk for problem behavior in children with language learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 31(2), 160–171.
• • Wachs, S. (2017). Does alexithymia explain why victims be come bullies in traditional and cyber bullying? World AntiBullying Forum, May 7-9. Stockholm, Sweden.
• • Wong, J. S. (2009). No bullies allowed understanding peer victimization, the ımpacts on delinquency, and the effectiveness of prevention programs. Unpublished doctoral dissertation. Pardee Rand Graduate School. Santa Monica.
• • Yüksel, A. (2003). Empati eğitim programının ilköğretim öğrencilerinin empatik becerilerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.