Sürdürülebilir bir ulaşım sistemi için bisiklet ve yürüyüş yolu yer seçimi: Ankara ili Mamak ilçesi Ege mahallesi örneği

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 136 - 151, 15.08.2023

Muhammed Yusuf Akbaba , Göktan Atay , Murat Başeğmez , Cevdet Coşkun Aydın

https://doi.org/10.29128/geomatik.1139226

Cited By: 1

Öz

Hızla gelişen kentlerde ulaşımın verimli ve sürdürülebilir olması zorunlu hale gelmiştir. Bunu sağlamak için ulaşım olanaklarının arttırılması ve iyileştirilmesi oldukça önemlidir. Sürdürülebilir ulaşımın en yaygın yöntemlerinden olan yürümek ve bisiklet sürmek, çevreci olmalarının yanı sıra birçok alanda da insanlara olumlu etkiler katmaktadır. Bu çalışmada, seçilen bir bölgede yürüyüş ve bisiklet yolları çeşitli kriterlerle değerlendirilerek mevcut durum analizi yapılmıştır. İlk olarak Türkiye'de bisiklet ve yürüyüş yolları ile ilgili yayınlanan yönetmelikler ve raporlar incelenmiştir. Ayrıca, dünya genelinde ve Türkiye'de konu hakkında yapılan akademik çalışmalar değerlendirilerek dünyadaki mevcut durum irdelenmiştir. Uygulama aşamasında, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak çalışma alanı için yürünebilir ve bisiklete binilebilir yol güzergahı tasarımı yapılmıştır. Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) metodu kullanılarak, uzman kişilerden alınan anket verileri ile yer seçim analizleri gerçekleştirilmiştir. Elde edilen uygunluk haritalarında en uygun alanlar 5 puan, en az uygun alanlar ise 1 puan ile puanlandırılarak yürünebilirlik ve bisiklete binilebilirlik için en uygun güzergahların mahalle sınırının merkezinde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, çalışma alanında bisiklet yol güzergahının olmadığı ve yürüyüş yolu için tasarlanan kaldırımlarının yetersiz olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

CBS, AHP, Sürdürülebilirlik, Yürünebilirlik, Bisiklet Yolu

Kaynakça

• Abbasi, M., & Pishvaee, M. S. (2018). A two-stage GIS-based optimization model for the dry port location problem: a case study of Iran. Journal of Industrial and Systems Emgineering, 11(1), 50-73.
• Akçam, E., & Karaçor, E. K. (2018). Sosyo-demografik yapı ve fiziksel çevre özelliklerinin yürünebilirlik algısı üzerine etkisi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1364-1376.
• Akkar Ercan, M., & Belge, Z. S. (2016). Daha yaşanabilir kentler için mikro ölçek bir yürünebilirlik modeli. METU JFA, 231-265.
• Alexandrakis, J. (2021). Cycling towards sustainability: The transformative potential of urban design thinking in a sustainable living lab. Transportation Research Interdisciplinary Perspectives, 9, 100269. https://doi.org/ 10.1016/j.trip.2020.100269
• Arca, D., & Çıtıroğlu, H. K. (2022). Güneş enerjisi santral (GES) yapım yerlerinin CBS dayalı çok kriterli karar analizi ile belirlenmesi: Karabük örneği. Geomatik, 7(1); 17-25. https://doi.org/10.29128/geomatik.803200
• Atasoy, H. (2022). Spor tarihine katkı: bisiklet sporu ve Konya'ya etkileri. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar, 65-75.
• Başeğmez, M., & Aydın, C. C. (2021a). The Covid-19 pandemic teaching modalities in Turkey: An evaluation of school gardens and classes. Health Policy and Technology, 10(3), 100546. https://doi.org/10.1016/j.hlpt.2021.100546
• Başeğmez, M., & Aydın, C. C. (2021b). Türkiye'de COVID-19 sürecinde alınan önlemler bakımından okul bahçelerinin ve sınıflarının CBS ile değerlendirilmesi. Geomatik, 7 (3), 209-219. https://doi.org/10.29128/geomatik.971403
• Başeğmez, M., Taşdemir, İ., & Gül, Ç. (2017). Eğitim alanlarının yer seçim kriterlerinin belirlenmesinde yaşanan problemler ve çözüm önerileri. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 16. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara, pp. 188-194.
• Başeğmez, M., Yıldırım, V., & Bediroğlu, Ş. (2019). CBS ve AHP yöntemiyle en uygun okul yer seçimi analizi: Uşak- Merkez Örneği. TMMOB 6. Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, Ankara, 122-132.
• Blečić, I., Cecchini, A., Congiu, T., Fancello, G., Trunfio, G. A. (2015). Evaluating walkability: a capability-wise planning and design support system. International Journal of Geographical Information Science, 29(8), 1350-1374.
• BM Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu (1991). Ortak geleceğimiz. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, Ankara.
• Brown, A. L., Fleming, K. L., & Safford, H. R. (2020). Prospects for a highly electric road transportation sector in the USA. Current Sustainable/Renewable Energy Reports, 84-93.
• Buehler, R., & Pucher, J. (2012). Cycling to work in 90 large american cities: new evidence on the role of bike paths and lanes. Transportation, 409-432.
• Castro, C., Muela, I., Doncel, P., & Garcia-Fernandez, P. (2020). Hazard perception and prediction test for walking, riding a bike and driving a car:“understanding of the global traffic situation”. PLoS One, 15 (10), 238605. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0238605
• Cervero, R., & Kockelman, K. (1997). Travel demand and the 3Ds: Density, diversity, and design. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 199-219.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2014). Mekansal planlar yapım yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140614-2.htm. Erişim Tarihi: 27 Haziran 2022
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2015). Şehir içi yollarda bisiklet yolları, bisiklet istasyonları ve bisiklet park yerleri tasarımına ve yapımına dair yönetmelik. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/11/20151103-1.htm. Erişim Tarihi: 27 Haziran 2022
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2019). Bisiklet yolları kılavuzu. https:// webdosya.csb.gov.tr/db/meslekihizmetler/haberler/b-s-klet-yollari-kilavuzu-23.12.2019-20191223102511.pdf. Erişim Tarihi: 27 Haziran 2022
• D'Orso, G., & Migliere, M. (2019). A GIS-based method for evaluating the walkability of a pedestrian environment and prioritised investments. Journal of Transport Geography.
• Demir, Z. (2019). Mekânsal planlamanın fiziksel aktivite ve yürünebilirlik üzerine etkisi: Bursa cumhuriyet ve atatürk caddeleri. Social Sciences Research Journal, 115-124.
• Derek, J., & Sikora, M. (2019). Bicycle route planning using multiple criteria GIS analysis.
• Doluwera, G., Hahn, F., Bergerson, J., & Pruckner, M. (2020). A scenario-based study on the impacts of electric vehicles on energy consumption and sustainability in Alberta. Applied Energy.
• Durmaz, K. İ. (2020). Türkiye’deki düzey-1 bölgelerinin eğitim göstergeleri açısından çok kriterli karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 13, 1.
• Elbeyli, Ş. (2012). Kent içi ulaşımda bisikletin konumu ve şehirler için bisiklet ulaşımı planlaması: Sakarya örneği. Istanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Oregon (1995). Oregon bicycle plan, an element of the oregon transportatıon plan. Oregon Bikeway/ Pedestrian Office, Salem, Oregon, USA. Publishing. http://www.oregon.gov/odot/hwy/bikeped/docs/or_bicycle_ped_plan.pdf. Erişim Tarihi: 12 Nisan 2022
• El Kechebour, B. (2015). Relation between stability of slope and the urban density: Case study. Procedia Engineering, 824-831.
• Ersoy, M. (2016). Kentsel planlama ansiklopedik sözlük. İstanbul: Ninova Yayıncılık.
• Eurostat (2015). Eurostat regional yearbook 2015. https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3217494/7018888/KS-HA-15-001-EN-N.pdf.
• Fancello, G., Congiu, T., & Tsoukiàs, A. (2020). Mapping walkability. A subjective value theory approach. Socio-Economic Planning Sciences.
• Farkas, B., Wagner, D. J., Nettel-Aguirre, A., Friedenreich, C., & McCormack, G. R. (2019). A systematized literature review on the associations between neigborhood buit chacteristics and walking among Canadian adults. Canada: Government of Canada.
• Thomas, G. (2018). The bicycle capitals of the world: Amsterdam and Copenhagen. Fietsbraad Publication.
• Forsyth, A., & Krizek, K. (2011). Urban Design: Is there a Distinctive View from the Bicycle? Journal of Urban Design , 531-549.
• Fishman, E. (2016). Cycling as transport.
• Transport Reviews, 36, 1. https://doi.org/ 10.1080/01441647.2015.1114271
• Güler, D., & Yomralioglu, T. (2021). Location evaluation of bicycle sharing system stations and cycling infrastructures with best worst method using GIS, The Professional Geographer, 73:3, 535-552
• Gossling, S., Humpe, A., Litman, T., & Metzler, D. (2019). Effects of perceived traffic risks, noise, and exhaust smells on bicyclist behaviour: an economic evaluation. Sustainability, 11 (2), 408. https://doi.org/10.3390/su11020408
• Gössling, S., & McRae, S. (2022). Subjectively safe cycling infrastructure: New insights for urban designs. Journal of Transport Geography, 101, 103340. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2022.103340
• Hiçyılmaz, E. (2012). 1912-2012 Türkiye'de bisikletin yüzyıllık tarihi.
• Hsu, T. P., & Lin, Y. T. (2011). A model for planning a bicycle network with multi-criteria suitability evaluation using GIS. WIT Transactions on Ecology and the Environment (s. 243 - 252). Taiwan: WIT Press.
• Huang, Y., & Ye, G. (1995). Selecting bicycle commuting routes using GIS. Berkeley Planning Journal, 10(1).
• Hull, A., & O’Holleran, C. (2014). Bicycle infrastructure: can good design encourage cycling?. Urban Plann. Transp. Res., 2 (1), 369–406.
• ITF (2012). Pedestrian safety, urban space and health, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/9789282103654-en. Erişim Tarihi: 10 Mayıs 2022
• James, P. (2015). Sustainability in theory and practice: Circles of sustainability; routledge: London, UK,
• Kajosaari, A., Hasanzadeh, K., & Kyttä, M. (2019). Residential dissonance and walking for transport. Journal of Transport Geography, 134-144.
• Kamran, K. V., & Khorrami, B. (2022). A fuzzy multi-criteria decision-making approach for the assessment of forest health applying hyper spectral imageries: A case study from Ramsar forest, North of Iran. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(3), 214-220. https://doi.org/10.26833/ijeg.940166
• Karanikola, P., Panagopoulos, T., Tampakis, S., & Tsantopoulos, G. (2018). Cycling as a smart and green mode of transport in small touristic cities.
• Keler, A., Schmiedlau, F., & Grigoropoulos, G. (2020). Evaluating bicycle traffic efficiency using bicycle traffic counts at sparse locations in cities-comparing NYC with Munich. In Proceedings of the GISRUK 2020-28th GIS Research UK Conference, London, UK, 21–23 June 2020.
• Keler, A., & Grigoropoulos, G. (2021). The munich bikeability index: a practical approach for measuring urban bikeability.
• Kenyon, A., & Pearce, J. (2019). The socio-spatial distribution of walkable environments in urban scotland: A case study from Glasgow and Edinburgh. SSM - Population Health, 9, 100461.
• Kim, E. J., Kim, J., & Kim, H. (2020). Does environmental walkability matter? the role of walkable environment in active commuting. International Journal of Environmental Research and Public Health. Küçük, V., & Koç, H. (2004). Psiko-sosyal gelişim süreci içerisinde insan ve spor ilişkisi.
• Lee, S., Lee, C., Nam, J. W., Abbey-Lambertz, M., & Mendoza, J. A. (2020). School walkability index: Application of environmental audit tool and GIS. Journal of Transport & Health.
• Love, P., Villanueva, K., & Whitzman, C. (2019). Children’s independent mobility: the role of school-based social capital. Children's Geographies, 2020, 18(3), 253–268. https://doi.org/10.1080/14733285.2019.1634244
• Ma, T., Yang, H., Gu, W., Li, Z., & Yan, S. (2019). Development of walkable photovoltaic floor tiles used for pavement. Energy Conversion and Management, 764-771.
• Mariani, M., Bianchini, A., & Bandini, P. (2012). Normalized truncated Levy walk applied to flexible pavement performance. Transportation Research Part C: Emerging Technologies, 1-8.
• Mehdizadeh, M., Mamdoohi, A., & Nordfjaern, T. (2017). Walking time to school, children's active school travel and their related factors. Journal of Transport and Health, 313-326.
• Milakis, D., & Athanasopoulos, K. (2014). What about people in cycle network planning? Applying participative multi-criteria GIS analysis in the case of the Athens metropolitan cycle network. Journal of Transport Geography, 35, 120-129.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2017). İmar planı yapım ve değişiklik teklifleri ile eğitim alanlarında arazi ve arsa düzenlemesi konulu 2017/5 sayılı genelge. https://iegm.meb.gov.tr/www/quotimar-plani-yapim-ve-degisiklik-teklifleri-ile-egitim-alanlarinda-arazi-ve-arsa-duzenlemesiquot-konulu-20175-sayili-genelge-yayimlanmistir/icerik/351. Erişim Tarihi: 22 Nisan 2022
• NASA (2022). Advanced spaceborne thermal emission and reflection radiometer (aster) global digital elevation model. https://asterweb.jpl.nasa.gov/gdem.asp. Erişim Tarihi: 28 Haziran 2022.
• OECD/International Transport Forum (2013). Cycling, health and safety, OECD Publishing/ITF. http://dx.doi.org/10.1787/9789282105955-en . Erişim Tarihi: 10 Mayıs 2022
• Oğuz, E., Oğuz, K., & Öztürk, K. (2022). Düzce bölgesi taşkın duyarlılık alanlarının belirlenmesi. Geomatik, 7(3), 220-234.
• Olgun, R. (2020). Sustainable bicycle path planning for medium-sized cities by using gıs-based multicriteria decision-making analysis: a case study from turkey. Turkish Journal of Science & Technology, 19-28.
• Özkan, S., Senol, F., & Ozcam, Z. (2020). Bicycle route infrastructure planning using GIS in an urban area: the case of Izmir.
• Pawlak, M. M. C., & Pabich, M. (2020). Walkability – the New urbanism principle for urban regeneration. Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, https://doi.org/10.1080/17549175.2020.1834435
• Pikora, T., Giles-Corti, B., Bull, F., Jamrozik, K., & Donovan, R. (2003). Developing a framework for assessment of the environmental determinants of walking and cycling. Soc. Sci. Med., 1693-703.
• Pucher, J., & Buehler, R. (2008). Making cycling irresistible: Lessons from the Netherlands, Denmark and Germany.
• Raad, N. G., Rajendran, S., & Salimi, S. (2022). A novel three-stage fuzzy GIS-MCDA approach to the dry port site selection problem: A case study of Shahid Rajaei Port in Iran. Computers & Industrial Engineering, 168, 108112.
• Rodriguez, D. A., & Joo, J. (2004). The relationship between non-motorized mode choice and the local physical environment. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 9(2), 151-173.
• Rybarczyk, G., & Wu, C. (2010). Bicycle facility planning using GIS and multi-criteria decision analysis.
• Saaty, T. L., & Vargas, L. G. (2001). Models, methods, concepts & applications of the analytic hierarchy process. Springer Science & Business Media, New York, 346 s.
• Şentürk, E., & Erener, A. (2017). Determınatıon of temporary shelter areas ın natural dısasters by gıs: A case study, Gölcük/Turkey. International Journal of Engineering and Geosciences, 2 (3), 84-90. https://doi.org/10.26833/ijeg.317314
• Telega, A., Telega, I., & Bieda, A. (2021). Measuring walkability with gıs—methods overview and new approach proposal. Sustainability.
• Terh, S. i., & Cao, K. (2018). GIS-MCDA based cycling paths planning: a case study in Singapore.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2022). https://www.tuik.gov.tr/. Erişim Tarihi: 28 Haziran 2022.
• Urfalı, T., & Eymen, A. (2021). CBS ve AHP yöntemi yardımıyla Kayseri İli Örneğinde rüzgâr enerji santrallerinin yer seçimi. Geomatik, 6(3); 227-237. https://doi.org/10.29128/geomatik.772453
• Uslu, A., Kızıloğlu, K., İşleyen, S. K., & Kahya, E. (2017). Okul yeri seçiminde coğrafi bilgi sistemine dayalı AHP-TOPSIS yaklaşımı: Ankara ili örneği. Politeknik Dergisi, 933-943.
• Wendel-Vos, G. C., Schuit, A. J., De Niet, R., Boshuizen, H. C., Saris, W. H., Kromhout, D. A. A. N. (2004). Factors of the physical environment associated with walking and bicycling. Medicine and science in sports and exercise, 36(4), 725-730.
• Willis, D. P., Manaugh, K., & El-Geneidy, A. (2013). Uniquely satisfied: Exploring cyclist satisfaction. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 136-147.
• Winters, M., Babul, S., Becker, H. J., Brubacher, J. R., Chipman, M., Cripton, P., & Teschke, K. (2012). Safe cycling: how do risk perceptions compare with observed risk?. Can. J. Public Health, 103 (3), 42–47.
• Wu, X., Freese, D., Cabrera, A., & Kitch, W. A. (2015). Electric vehicles’ energy consumption measurement and estimation. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 52-67.
• Yalçın, C., & Yüce, M. (2020). Burdur’da Güneş Enerjisi Santrali (GES) Yatırımına Uygun Alanların CBS Tabanlı AHP Yöntemiyle Tespiti. Geomatik, 5(1), 36-46. https://doi.org/10.29128/geomatik.561962
• Yıldırım, V., & Yomralıoğlu, T. (2013). Coğrafi bilgi sistemleri ile çizgisel mühendislik yapılarında güzergâh optimizasyonu: doğalgaz iletim hattı örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 13,1, 1-10.