العوامل المؤثّرة على شاعِرية وليد الأعظمي

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 29 - 60, 07.07.2024

Islam Dawood Ahmed Ahmed , Adnan Arslan

Öz

Çağdaş Irak edebiyatının tanınmış şairlerden olan Velîd el-Azamî, İslami değerleri yüceltmek ve Irak toplumunu ahlaki açıdan ıslah etmek amacıyla çok sayıda şiir söylemiştir. Şairin kimi şiirlerin-de asıl maksadının estetik kaygılar olmadığı açıkça görülmektedir. Ancak bazı şiirlerinde ise sanat-sal düzeyin başarılı bir şekilde yansıdığı görülmektedir. Bu çalışmada, Azamî’nin şairliğindeki ma-haretini öne çıkaran etkenler incelenmiştir. Şair hakkında Türk akademisinde herhangi bir akade-mik çalışmanın yapılmamış olması araştırmanın özgünlük ve değerini ortaya koymaktadır. Görül-düğü kadarıyla Azamî’nin şiirlerini Müslüman toplum nezdinde tesirli hale getiren en önemli unsur şairin Kur’ân âyetleriyle iktibastaki başarısıdır. Bağlama uygun âyet iktibaslarıyla şair, Müslüman vicdanında etki uyandırmayı başarmış görünmektedir. Diğer taraftan şairin Arap tarihi bilgisi de onun şiirlerine derinlik kazandırmıştır. Azamî’nin entelektüel düzeyini yansıtan bu şiirlerinde tari-hi olaylar ibret verici dersler suretinde edebiyata taşınmıştır. Bu suretle şiirin ikna gücü artmakta ve amaçlanan vaaz ve irşat yerine gelmiş olmaktadır. Çalışmanın elde ettiği bulgulardan en önemli-si Irak toplumunun ahlaki bakımdan ıslahı için edebiyatın imkânlarından son derece verimli bir şekilde yararlanıldığıdır.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve belagati, Arap şiiri, Irak edebiyatı, Velîd el-Azamî, İslam edebiyatı.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. Beyrut: y.y., 1405/1985.
• Ahmed Muharrem Ahmed Muharrem b. Hasen b. Abdillâh el-Şerkesî. Divan Muharremelsiyasat. Kuveyt: Mektebet’l-Hayat,1404/1948.
• Ahmed Şevkî, Ali. Dîvân Ahmed Şevkî, Beyrut: Daru Sadır, ts.
• Albânî, Nâsıruddîn. Silsiletu'l-ehadis ed-da´îfe. Riyad: Dâru’l-Maârif, 1412/1992.
• Alî’l-Carim, Alî b. Salih b. Abdulfettah’el-Carim, Mustafa Emin, ö. 1396/1948 Mustefa b. Emin b. İbrâhîm, el-belağatü’l-vadiha fi’l-beyan ve’l-meâni ve’l-bedie, Thk. Kasim Muhammed el-Nuri, Dimeşk: Dâru’l-Fecr 1435/2014.
• Amilî Bahâeddin Ebü’l-Elâ Ahmed Rıza b. İbrâhîm b.Hüseyn b. Yusuf b. Muhammed Rıza el- Amilî, Mu’cem metni’l-luğe, Beyrut: Dar mektebet’l-hayat 1379/1960.
• Atabki, Ebü’l-Mehasin Cemalid-din Yusuf b. Tagri Beredq b. Abdillâh el-Zahiri el-Atabki, ennücüm ezzahire fi muluk Mısır ve'l-Kahire, Kültür ve Ulusal Rehberlik Bakanlığı, Mısır: Dâru’l-Kutub.
• Begavî, Ferrâ Ebû Muhammed b. Muhyil-sunne Alhuseyn b. Masüt b. Muhammed Al-Ferrâ Al-Begevî eş-Şâfiî, Şehil-Sünne, Thk. Şuayb el-Arnavûd ve Muhammed Zuhair eş-şaviş, Beyrut: İslami ofis, 1403/1983.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. Elmusned essehih elmuhtasar min umur resûlullah’ın s.a.v ve sünenihi ve ayaamih. thk. Muhammed Zuhayr b. Nasir Elnasir. Dar taukü’l-Necat, 1422/2001.
• Cündi, Ahmed Enver seyit Ahmed El-cündi, el-Meârik el-edebiye, İnciliz-Mısır Kütübhanesi 1403/1983.
• Ebü Nuas, Alhesen b. Hani b. Abdil-Avvel b. Sabah Al-Hekemi, Dîvânu Abü Nuas, Thk. Behjet Abdulğe-fur el-Hadisi, BAE: Dâru’l-Kutub el-veteniye, 1431/2020.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh b. Ahmed b. İshak b. Musa b. Muhran el-Asbehani. Tıbbı-Nebevî. Thk. Mustafa Hızır Dönmez. Beyrut: 1427/2006.
• Ejili, Davut Sellum Kazim el-Ejili, Şiir Nesib ibin Rebah, Bagdad: el-irşad matbaası 1387/1967.
• Samerrâii, yunus b. İbrâhîm b. Muhammed b. Kelef es-Samerrâii, tarih ulelmaâ Bagdad, Evkaf ve Di-yanet İşleri Bakanlığı 1402/1982.
• Hemedânî, Behauddin Muhammed b. Hüseyn b. Abdussemed el-Harisi el-Amili el-Hemedânî, el-Keşkul, Beyrut: Dâru’l-Kutubil-elmiye 1418/1998
• İbn Ebû Usaybia, Ebü’l-Abbâs Muvaffakuddîn Ahmed b. el-Kāsım b. Halîfe b. Yûnus es-Sa‘dî el-Hazrecî. ʿUyûnü’l-enbâʾ fî ṭabaḳāti’l-eṭıbbâʾ. thk. Nizâr Rızâ. Beyrut: Dâru ve Mektebetu’l-Hayât, ts.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî. Mu’cemü meḳāyîsi’l-luğa. thk. Abdüsselâm Hârûn. Şam: Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-Bermekî el-İrbilî, Vefeyâtü’l-aʿyân ve enbâʾü ebnâʾi’z-zamân mimmâ s̱ebete bi’n-naḳl evi’s-semâʿ ev es̱betehü’l-ʿayân’. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdir, 1397/1977.
• İbn Kuteybe Ebü Muhammed Abdillâh b. Müslim b. Küteybe ed-Dineverî Alcerasim, thk. Muhammed Jasim Al-Humaydi. Dimaşk: 1417/1997.
• İbn Kuteybe, Ebü Muhammed Abdillâh b. Müslim b. Küteybe, ed-Dineverî. eş-Şi´r ve'ş-şu´arâ. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1423/2002.
• Medenî, İbn Ma‘sûm. ö. 1120/1708 Sadrüddîn Alî Hân b. Nizâmiddîn Ahmed b. Muhammed Ma‘sûm el- el-Medenî, Hüseynî. et-Tırâz al’aval lima eleyhi min luğeti’l-Arab min almuvel. Thk. Ali el-Şehrestani, Mueseset alulbait.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkī. Câmiʿu’l-ʿulûm ve’l-ḥikem fî şerḥi ḫamsîne ḥadîs̱en min cevâmiʿi’l-kilem. thk. Şuayb el-Arnavûd. Beyrut: Muesesetu’r-Risâle, 1422/2001.
• İbnü’l-Ahnef, Ebü’l-Fazl el-Abbâs b. el-Ahnef b. el-Esved el-Hanefî el-Yemâmî, Dîvân Abbâs ibnü’l-Ahnef. thk.
• Atike el-Kezreci, Kahire: Dâru’l-Kutubil-Mısriyya, 1373/1954.
• İbnü’l-Fârız, Ebû Hafs Ebü’l-Kāsım Şerefüddîn Ömer b. Alî b. Mürşid es-Sa‘dî el-Hamevî el-Mısrî. Dîvânu İbni’l-Fârid. Beyrut: Dâru Sâdir, ts.
• İmruülkays Ebû Vehb Ebü’l-Hâris / Ebû Zeyd Hunduc b. Hucr b. el-Hâris Âkilü’l-Mürâr. Divan İmruül-kays. thk. Abdirrahmân el-Mustavi. Beyrut: Dâru’l-Marife,1425/2004.
• Kâzî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz. Meşarik el-Envar Ela Sehih el-Aâsar. Kahire: Dâru’t-Turas, ts.
• Kazvînî, Zekeriyya. Âsâru'l-bilâd ve ahbâru'l-ibâd. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh el-Kurtubî. el-Câmi’ li-aḥkâmi’l-Ḳur’ân. thk. Ahmed el-Berduni ve İbrâhîm Etfeş, Kahire: Dâru’l-Kutubi'l-Mısriyye, 1384/1964.
• Medini, Ebü Mûsâ Muhammed b. Ömer b. Ahmed b. Ömer b. Muhammed el-Esbehâni. el-Mecmue el-Mugis fi geribey el-Kurân ve’l-Hedis. thk. Abdulkerim el-Azbâvı. Cidde: Dâru’l-Medeni,1408/1988.
• Merâkişî, Ebû Abdillâh. ez-Zeyl ve et-tekmileh li Kitâbey el-Mevsul ve’s-Sileh. thk. İhsan Abbas ve Mu-hammed b. Şerifeh, Beşşâr Avvad Mâruf. Tunus: Dâru’l-Garb el-İslami 1433/2012.
• Meczub, Muhammed. Ulemaâ ve Mufekkirun Areftuhum. Riyâd: Dâru’ş-Şevvaf, 1992.
• Muhtar, Ahmed Muhtar Abdulhemid Ömer. Mu’cem e’l-luğe elmâsireh. Kahire: Alemü’l-Kütüb, 1429/2008.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Musned. thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki. Beyrut: Daru İhyâu't-Turâsi'l-Arabî, 1412/1991.
• Safedi, Selâhuddin Halil. Neksu’l-humyân. thk. Mustafa Abdulkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kutubi'l-İlmiyye. 1428/2007. Seyyid Kutub. Dîvân Seyyid Kutub. thk. Abdulbaki Muhammed Hüseyn. Mısır: Dâru’l-vefae, 1409/1989.
• Şevkî Dayf, Abdusselam. Tarih el-Ede el-Arebi/el-Asr el-Abbası elevvel. Kahire: Dâru’l-Maarif 1960/1379.
• Şeybânî, Ebû Amr İshâk. Şerhi’l-muellekât et-tise. thk. Abdulmecid Hemmu. Beyrut: Muessesetu’l-İlm lilMatbûât, 1422/2001.
• Tebrîzî, Hatîbî. Şerhi’l-Kasayidi’l-Aşr. thk. B.y.: el-İdâra, 1352/1933.
• Tilmisânî, Şihabüddîn. Nefhü't-Tîb. thk. İhsân Abbas. Beyrut: Dâru Sadir, 1418/1997.
• Vatvât, Ebü Abdillah. Gürer el-kesais el-vazihe ve ürer en-nekaiz el-fazihe. thk. İbrâhîm Şemsiddin. Bey-rut: Dâru’l-Kutubil-İlmiye, 1429/2008.
• Velîd el-Azamî, el-´Ubeydî. Dîvânu Kesâyid. thk. Abdillâh el-Ekil. Dimaşk: Dâru’l-Kalem. 1425/2004.
• Velîd el-Azamî, el-´Ubeydî. Dîvân nefehat kalp, thk. Abdillâh el-Ekil. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1425/2004.
• Velîd el-Azamî, el-´Ubeydî. Cemheret el-hettatin el-Begdadiyin. thk. Abdillâh el-Tentavi. Dimeşk: Dâru’l-Kalem 1428/2007.
• Velîd el-Azamî, el-´Ubeydî. Dîvân egani elmarekeh. thk. Abdillâh el-Ekil. Dimaşk: Dâru’l-Kalem.1425/2004.
• Velîd el-Azamî, el-´Ubeydî. Dîvân eş-Şuaş. thk. Abdillâh el-Ekil. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1425/2004.
• Velîd el-Azamî, el-´Ubeydî. Dîvân ez-Zevabee, thk. Abdillâh el-Ekil. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1425/2004.
• Velîd el-Azamî, el-´Ubeydî. Rical min kabîleti el-Ubaid. thk. Abdillâh el-Tentavi. Dimaşk: Dâru’l-Kalem 1428/2007.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Tacü’l-arus min cevahiri'l-Kâmûs, thk. Ali el-Hilâli. Kuveyt: Matbaatu'd-Devle. 1407/1987.
• Zehâvî, Cemîl Sıdkî. Dîvânu Zehâvî. Mısır: Matbaatu'l-Arabiyye,1343/1934.
• Zevzenî, Ebû Abdillâh Hüseyn b. Ahmed b. Hüseyn. Şerhu’l-Muallekât. Beyrut: Daru İhyâut-Turâsi'l-Arabi 1402/2003.