İNANÇ EĞİLİMİ: MONOTEİZM ÖLÇEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 20, 129 - 151, 15.07.2021

Murat Çinici , Muhammed Kızılgeçit

Öz

İnançsızlık üzerine yapılan ölçek geliştirme çalışmalarının yanı sıra inançlı insanların tek Tanrı inancını ölçen bir çalışmaya ihtiyaç vardır. Bu araştırmanın amacı; tek Tanrı inancına sahip olan (monoteist) bireylerin Tanrı inancına yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmektir. Ölçeğin geliştirilmesi için tesadüfi örneklem yöntemiyle Açımlayıcı Faktör Analizi ve pilot uygulama için 462, Doğrulayıcı Faktör Analizi için 239 ve benzer başka bir ölçek ile geçerlik çalışması için 42 kişiye ulaşılmıştır. Açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin sonucunda tek boyutlu monoteizm ölçeği ortaya çıkmıştır. Ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri ,943 ve Bartlett’s Küresellik Testi değeri ise *X2=3322,568, p<.000 için anlamlı bulunmuştur. Ölçeğin Cronbach’s Alpha güvenirlik kat sayısı ,97 olarak bulunmuştur. Ölçek, bireylerin tek Tanrı inancı eğilimini ölçmek amacıyla geliştirilmiştir. Tek boyutlu ve yedi maddeden oluşan ölçek, toplam varyansın yüzde 87,04’ünü ölçmektedir ve geçerli-güvenilirdir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Monoteizm, İnanç, Ölçek Geliştirme, Geçerlik, Güvenirlik

TREND OF BELIEF: THE MONOTEISM SCALE

Öz

Although there are scale development studies on unbelief, there is a need for a study measuring the belief of believers in one God. The purpose of this research; To develop a valid and reliable measurement tool for the belief in God of individuals who have a single God belief (monotheist). In order to develop the scale, 462 people were reached for Exploratory Factor Analysis and pilot application with the random sampling method, 239 for Confirmatory Factor Analysis and 42 people for validity study with another similar scale. As a result of the explanatory and confirmatory factor analyzes, the one-dimensional monotheism scale has emerged. The Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) value of the scale was found to be 943 and Bartlett's Test of Sphericity was significant for * X2 = 3322,568, p <.000. Cronbach's Alpha reliability coefficient of the scale was found to be 97. The scale was developed to measure the tendency of individuals to believe in one God. The one-dimensional scale consisting of seven items measures 87.04 percent of the total variance and is valid-reliable.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Monotheism, Belief, Scale Development, Validity, Reliability

Kaynakça

• Aydin, Fuat. “Dinlerde Tanrı Anlayışı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/22 (2010), 189-210. https://doi.org/10.17335/suifd.61146
• Ayten, Ali - Anık, Evrim. “LGBT Bireylerde Dinî İnanç, Din ve Tanrı Tasavvuru, Dinî ve Manevî Başa Çıkma Süreci”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 14/2 (2014), 7-31. http://ktp2.isam.org.tr/detayilhmklzt.php?navdil=tr&midno=70921875&DergiAdi=din+bilimleri+akademik+ara%C5%9Ft%C4%B1rma+dergisi
• Benson, Peter - Spilka, Bernard. “God Image as a Function of Self-Esteem and Locus of Control”. Journal for the Scientific Study of Religion 12/3 (1973), 297-310. http://www.jstor.org/stable/1384430
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi, 2007.
• Byrne, Barbara M. Structural Equation Modeling With AMOS Basic Concepts, Applications, and Programming,. New York: Routledge, Third Edition., ts.
• Can, Abdullah. SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi, 2017.
• Coşkun, Recai vd. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamaları. Sakarya: Sakarya Yayıncılık, 2015.
• Cragun, Ryan vd. “The NonReligious-NonSpiritual Scale (NRNSS): Measuring Everyone from Atheists to Zionists”. Science, Religion and Culture 2/3 (2015), 36-53. https://www.researchgate.net/deref/http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.17582%2Fjournal.src%2F2015%2F2.3.36.53
• Creswell, John W. - Clark, Plano V.L. Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi. ed. Selçuk Beşir
• Demir - Yüksel Dede. Ankara: Anı Yayıncılık, 2. Basım., 2015.
• Çetin, Özer. “Erich Fromm’da Tanrı Tasavvuru”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/3 (2018), 75-98.
• DeVellis, Robert F. Ölçek Geliştirme, Kuram ve Uygulamalar. çev. Tarık Totan. Ankara: Nobel Yayınları, 3.Basım., 2017.
• Fromm, Erich. Umut Devrimi. çev. Şemsa Yeğin. İstanbul: Payel Yayınları, 1990.
• Garson, George David. “‘Factor Analysis’ from Statnotes: Topics in Multivariate Analysis.” 2009. Erişim 17 Şubat 2021. https://faculty.chass.ncsu.edu/garson/PA765/statnote.htm
• Güler, Özlem. “Tanrı Algısı Ölçeği (TA): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48/1 (2007), 123-133. https://dergipark.org.tr/tr/pub/auifd/488753
• Hacikeleşoğlu, Hızır. Ebeveyn Tutumları ve Kişilik Özelliklerinin Tanrı Tasavvuru İle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, 2020.
• Karaca, Faruk - Hacikeleşoğlu, Hızır. “Allah Tahayyülleri Ölçeği”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 54 (2020), 67-83. https://dergipark.org.tr/en/pub/ilted/771686
• Kaya, Halil İbrahim vd. “Dini Eğilim Ölçeği”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/15 (2021), 60-74. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kafkasilahiyat/824690
• Kızılgeçit, Muhammed. Din Psikolojisinin 200’ü. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. İnanç Psikolojisine Giriş. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Tanrıyı Tasavvur Etmek. 2011: Çamlıca Yayınları, 2011.
• Özdamar, Kazım. Eğitim, Sağlık ve Davranış Bilimlerinde Ölçek ve Test Geliştirme Yapısal Eşitlik Modellemesi IBM SPSS, IBM SPSS AMOS ve MINITAB uygulamalı. Eskişehir: Nisan Kitabevi, 2017.
• Özgüven, İbrahim Ethem. Psikolojik Testler. Ankara: Nobel Yayınları, 2015.
• Seçer, İsmail. Psikolojik Test Geliştirme ve Uyarlama Süreci: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Anı Yayıncılık, 2015.
• Sevi̇nç, Kenan vd. “Dindar ve Spiritüel Olmama (DİSOL) Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (2015), 59-86. https://dergipark.org.tr/tr/pub/comuifd/54017
• Sevinç, Kenan. İnançsızlık Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2017.
• Seyhan, Beyazıt Yaşar. “Üniversite Öğrencilerinde Tanrı Tasavvuru ve Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2014), 65-97. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cuifd/254637
• Yavuz, Haluk. Çocuk ve Din. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları, 1994.
• Yavuz, Kerim. Çocukta Dini Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi (7-12 yaş). Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1987.
• Yıldız, Ayşegül. Sokakta Çalışan Çocuklarda Ahlaki Ve Dini Duyguların Gelişimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Felsefe ve Din Bilimleri Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Yıldız, Mualla. İlköğretim Öğrencilerinin Tanrı İmgesinin Belirlenmesi ve Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Din Psikolojisi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2012.
• Yıldız, Murat. Çocuklarda Tanrı Tasavvurunun Gelişimi. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2007.