Tāhir al-Mawlavī's Method of Comment and The Comment That He Made On The First Eighteen Couplets of The Methnevī

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 23, 284 - 311, 15.01.2023

Ahmet Vural

Öz

Mevlânâ’nın başyapıt eseri Mesnevî, İslam medeniyetinin önemli kültür hazinelerinden biridir. Kaleme alındığı zaman diliminden günümüze kadar ilgiyle takip edilen bu eser üzerine birçok şerh çalışması yapılmıştır. Bu şerhler arasında, Osmanlı’nın son dönemleri ile Cumhuriyetin ilk çeyrek asrına tanıklık eden Tâhirü’l-Mevlevî’nin Mesnevî Şerhi de yer almaktadır. Tâhirü’l-Mevlevî’nin Mesnevî Şerhi, onun Fatih Camii’nde başlayıp, Süleymaniye ve Lâleli Camii’lerinde devam ettirdiği Mesnevî derslerinin yazıya dökülen ve daha sonra kitaplaştırılmış şeklidir. Günümüzde en çok tercih edilen ve okunan şerhler arasında gösterilmektedir. Bu çalışmada, son Mesnevî şârihlerinden Tâhirü’l-Mevlevî’nin şerh usulü ve Mesnevî’nin ilk on sekiz beytine yaptığı şerh konu edinilmiştir. Giriş kısmında geleneksel dönemden modern döneme Mesnevî şerhleri içerisinde öne çıkan şerhlere temas edilmiştir. Çalışmanın devamında ise Tâhirü’l-Mevlevî’nin Mesnevî’yi şerh etme gerekçesine yer verildikten sonra şerhin yazım süreci hakkında bilgi verilmiş, şerhin dil ve şekil özellikleri, üslubu, usul ve düzeni, kaynakları, muhteva hususiyetleri, yazma ve matbu nüshaları ele alınmıştır. Araştırmanın kalan bölümünde ise Tâhirü’l-Mevlevî’nin Mesnevî’nin ilk on sekiz beytine getirmiş olduğu yorum tetkik edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ṣūfism, Mawlāna, Methnevī, Methnevī Commentary Tradition, First Eighteen Couplet, Tāhir al-Mawlavī., Tasavvuf, Mevlânâ, Mesnevî, Mesnevî Şerh Geleneği, On Sekiz Beyit, Tâhirü’l-Mevlevî.

Kaynakça

• Aşkar, Mustafa. “Molla Fenari’nin (ö. 834/1431) ‘Şerhu Dîbaceti’l-Mesnevî’ Adlı Risâlesi ve Tahlili”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 6/14 (2005): 83-102.
• Ceyhan, Semih. İsmail Ankaravî ve Mesnevî Şerhi. PhD Thesis, Uludağ University, Social Sciences Institute, 2005.
• Ceylan, Ömür. Böyle Buyurdu Sûfî. Istanbul: Kapı Publications, 2005.
• Çelik, Isa. Abidin Paşa’nın Mesnevî Şerhi ve Tasavvufi Düşünceleri. Istanbul: Vefa Publications, 2007.
• Demirci, Meḥmet. “Mesnevî Şerhleri ve Şârihleri Hakkında Birkaç Not”, Proceedings of the Second International Symposium on Mawlānā, Mathnawi and Mawlawīk̲h̲ānes (Mawlavī Lodges) Manisa: Celal Bayar University, 2010.
• Gölpınarlı, Abdülbāki. Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik. Istanbul: İnkılâp Publications, 2018.
• Güleç, Ismail. “Muslihuddin Mustafa Sürûrî”. Turkish Religious Foundation Encyclopedia of Islam. 38: 170-172. Istanbul: TDV Publications, 2010.
• Ismāil Ḥakkı Bursevī. Mesnevī Şerhi (Rūhu’l-Mesnevī). Fifth Edition Istanbul: Insan Publications, 2017.
• Küçük, Hülya and Gamard, Ibrahim W. Sultan Walad In The Footsteps of Rumi and Shams. ed. Ibrahim W. Gamard. Louisville: Fons Vitae, 2022.
• Muhyiddin İbn Arabî. Fütûhât-ı Mekkiyye. trans. Ekrem Demirli, Istanbul: Litera Publishing, 2007.
• Öztürk, Sheyda. “Şem’î”. Turkish Religious Foundation Encyclopedia of Islam. 38: 503-504. Istanbul: TDV Publications, 2010.
• Tāhir al-Mawlavī. Eserler, Notlar, Vefatına Söylenen Şiirler, Kasideler (Tāhir al-Mawlavī, Works, Notes, Poems Said to His Death, Odes. “Es'ad Ekicigil's "Our Great Loss”. Süleymaniye Library, Cemalettin Server Revnakoğlu Archive, No. 193.
• Tāhir al-Mawlavī. Matbuat Âlemindeki Hayatım İstiklâl Mahkemesi Hatıraları. Istanbul: Büyüyen Ay Publications, 2012.
• Tāhir al-Mawlavī. Mesnevî Takrirleri. Mawlāna Museum Specialized Library, Archive Number: 9061, Vol: 2, Notebook Number: 1.
• Tāhir al-Mawlavī. Mesnevî-i Şerif Takrîrâtı. Mawlāna Museum Specialized Library, Archive Number: 9057, Vol: 1, Notebook Number: 1.
• Tāhir al-Mawlavī. Mathnawi Commentary (Mesnevî Şerhi). Istanbul: Shamil Publisher, 2017.