Dönüşümsel ve Etkileşimsel Liderlik Tarzlarının Sosyal Sermaye ve Lider-Üye Etkileşimine Etkisi: Otel İşletmelerinde Bir Araştırma

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 2, 133 - 152, 31.12.2019

Sena Erden Ayhün Osman Celep

Öz

Günümüzde hizmet sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde lider vasıflı çalışanların istihdam edilmesi, işletmelerin başarısında önem teşkil etmektedir. Hizmet sektöründe kişilerarası iletişimin daha yoğun yaşanması nedeniyle sosyal sermaye ve lider-üye etkileşimi kavramları önem teşkil etmektedir. Hizmet sektörünün ülkemizdeki en önemli temsilcisi turizm sektörüdür. Turizm sektöründeki dönüşümsel ve etkileşimsel liderlik tarzları sosyal sermaye ve lider-üye ilişkisini etkileyebilecektir. Yazında örgüt içerisindeki sosyal sermaye ve lider-üye etkileşimi düzeyinin artmasında ya da azalmasında liderlik türlerinin etkili olduğu açıklanmaktadır.
Bu araştırma, Ege bölgesinde turizm sektöründe faaliyet gösteren 4 ve 5 yıldızlı 22 otelin toplam 550 orta, üst düzey yönetici ve çalışanlarıyla yapılmıştır. Araştırmanın amacı; yöneticilerin kendi görevlerini yerine getirdikleri süreçte sahip oldukları etkileşimsel ve dönüşümsel liderlik tarzlarıyla, lider-üye etkileşimi ve sosyal sermaye arasında bir ilişki olup olmadığını belirleyebilmektir. Araştırmada dönüşümsel liderlik algılaması ile sosyal sermaye düzeyi arasında anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Araştırmada etkileşimsel liderlik algılamasının yapısal sosyal sermayeyi azaltacağı bulgusuna ulaşılmıştır. Buna ilaveten araştırma bulguları; yapısal ve ilişkisel sosyal sermaye artarken vefaya, katkıya, saygıya ve etkiye dayalı lider-üye etkileşiminin artacağını belirlemiştir.

Anahtar Kelimeler

Etkileşimsel Liderlik, Dönüşümsel Liderlik, Sosyal Sermaye, Lider-Üye Etkileşimi

Kaynakça

• ADLER, S. P. ve KWON, S. W. (2002). “Social Capital: Prospects for A New Concept”, Academy of Management Review, 27(1): 17-40.
• AKMAN, Y. (2017). “Sosyal Sermaye ve Öğretmenlerin Okulları ile Özdeşleşmeleri İlişkisinde Lider-Üye Etkileşiminin Aracılık Etkisi”, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1): 263-281.
• ALTINTOP-GÜLEÇ S. S. (2010). İzmir İli Kamu ve Özel Hastane Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Tarzlarının Lider-İzleyici İlişkileri Kalitesi Bağlamında Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• ARIKAN, E. ve KILIÇ, G. (2017). “Karizmatik Liderlik ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Kuşadası’ında Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Uygulama”, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(4): 1-19.
• ATKINSON, P. ve MACKENZIE, R. (2015). “Without Leadership There is No Change”, Management Services, 59(2), Summer: 42-47.
• AYKANAT, Z. ve YILDIZ, T. (2016). “Karizmatik Liderlik ve Örgütsel Yenilikçilik İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”, JED/GKD, 11(2): 199-223.
• BABADAĞ, M. ve İŞCAN, Ö. F. (2017). “Dönüştürücü Liderlik İle İşe Yabancılaşma Arasındaki İlişkide Algılanan Etik İklimin Aracı Rolü”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(4): 399-428.
• BAKAN, İ., ERŞAHAN, B., BÜYÜKBEŞE, T., DOĞAN, İ. ve KEFE, İ. (2015). “Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik ile Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki”, International Journal of Economic and Administrative Studies, 7(14): 201-222.
• BALTACI, F., KAVACIK, M., ŞENTÜRK F. K. ve KUSAR, İ. (2014). “Yöneticilerin Liderlik Özelliklerinin Çalışanların İş Tatmini Üzerindeki Etkisi: Alanya’da Bulunan 4 ve 5 Yıldızlı Otel Çalışanları Üzerine Bir Araştırma”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2): 59-85.
• BASS, B. M. ve AVOLIO, Bruce J. (1995). MLQ Multifactor Leadership Questionnaire, Leader Form, Rater Form, and Scoring. Mind Garden, California.
• BAUER, T. N. ve GREEN, S. G. (1996). “Development of Leader-Member Exchange: A Longitudinal Test”, The Academy of Management Journal, 39(6): 1538- 1567.
• BAY, M. ve SÖKER, F. (2016). “İşletmelerde İç Girişimcilik ve Yönetsel-Dönüşümsel Liderlik: Karaman’da Bir Araştırma”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(45): 698-713.
• BAYRAM, N. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş, Ezgi Kitabevi, 1. Baskı, Bursa.
• CANBOLAT, S. G. (2016). Yöneticilerin Liderlik Tarzlarına İlişkin Çalışan Algıları, Çedaş Grup Şirketleri Örneği (Çorumgaz, Sürmeligaz, Kargaz), Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çorum.
• CHIOK-FOONG-LOKE, J. (2001). “Leadership Behaviours: Effects on Job Satisfaction, Productivity and Organizational Commitment”, Journal of Nursing Management, 9(4): 191-204.
• ÇATIR, O. (2009). Modern Lider Tipleri ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• ÇETİN, M. (2006). “Bölgesel Kalkınmada Sosyal Ağların Rolü: Silikon Vadisi Örneği”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1): 1-25.
• ÇINAR, O. ve KOÇAK, D. (2017). “Lider Üye Etkileşimi ve Örgütsel Sessizlik Arasındaki İlişki: Hizmet Sektöründe Bir Uygulama”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2): 1-24.
• DAYANÇ-KIYAT, B. (2018). “Sosyal Sermayenin Kurum Kimliğindeki Önemi Üzerine Bir İnceleme”, Asead, 5(9): 131-146.
• ERASLAN, L. (2006). “Liderlikte Post-Modern Bir Paradigma: Dönüşümcü Liderlik”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1): 1- 32.
• ERGUN-ÖZLER, N. D. (2013). Yönetim ve Organizasyon içinde (Liderlik. Ed. Celil Koparal, İnan Özalp), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• ERYİĞİT GÜNLER, O. (2014). “Sosyal Sermaye, Sağlık ve Hastalık”, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(26): 107-113.
• GEDİKOĞLU, T. (2015). Liderlik ve Okul Yönetimi, Anı Yayıncılık, Ankara.
• GREGURAS, G. J. Ve FORD, J. M. (2006). “An Examination of the Multidimensionality of Supervisor and Subordinate Perceptions of Leader-Member Exchange”, Journal of Occupational and Organizational Psychology, 79: 433-465.
• GÜNDÜZ ÇEKMECELİOĞLU, H. ve ÜLKER, F. (2014). “Lider-Üye Etkileşimi ve Çalışan Tutumları Üzerindeki Etkisi: Eğitim Sektöründe Bir Araştırma”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28: 35-58.
• GÜRBÜZ, S. ve AYHAN, Ö. (2017). “Lidere Yakın Olmanın Dayanılmaz Hafifliği: Lider-Üye Etkileşimi, Görev Performansı, Tecrübe ve Terfi Edebilirlik Arasındaki İlişkilerin Testi”, Türk Psikoloji Dergisi, 32(80): 1-19.
• KAPU, H. (2008). “Sosyal Sermaye ve Organizasyonların Öngörü Yeteneğini Geliştirme Gücü”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(1): 259-288.
• KARADENİZ, Ş. ve YILMAZ, B. (2015). “Sosyal Sermaye Bağlamında Kütüphane Kurumu”, Bilgi Dünyası, 16(2): 180-203.
• KAŞLI, M. (2009). Otel İşletmelerinde İş görenlerin Kişilik Özellikleri, Lider-Üye Etkileşimi ve Tükenmişlik İlişkisinin İncelenmesi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Balıkesir.
• KEKLİK, B. (2012). “Sağlık Hizmetlerinde Benimsenen Liderlik Tiplerinin Belirlenmesi: Özel Bir Hastane Örneği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, 14(1): 72-93.
• LIDEN, R. ve MASLYN, J. M. (1998). “Multidimensionality of Leader-Member Exchange: An Empirical Assessment Through Scale Development”, Journal of Management, 24: 43-72.
• MUNIR, F., NIELSEN K., GARDE, A. H., ALBERTSEN, K. ve CARNEIRO I. G. (2012). “Mediating the Effects of Work-Life Conflict Between Transformational Leadership and Health-Care Workers’ Job Satisfaction and Psychological Wellbeing”, Journal of Nursing Management, 20(4): 512-521.
• NAHAPIET, J. ve GHOSHAL, S. (1998). Social Capital, Intellectual Capital, and the Organizational Advantage, Academy of Management Review, 23: 242-266.
• ODUMERU, J. A. ve OGBONNA, I. G. (2013). “Transformational Vs. Transactional Leadership Theories: Evidence in Literature”, International Review of Management and Business Research, 2(2): 355-361.
• ORDUN, G. ve AKTAŞ, H. (2014). Lider-Üye Etkileşimi Faktörlerinin Liderler ve Astlar Tarafından Karşılıklı Algılanması: Bir Perakende İşletmesi Çalışanları Üzerinde Araştırma, İstanbul Üniversitesi Journal of the School of Business Administration, 43(1): 119-135.
• ÖZDEMİR, A. A. (2008). “Çalışanların İş Tatminlerinin Arttırılmasında Örgütsel Sosyal Sermaye Yeni Bir Belirleyici Olabilir mi?”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(1): 77-89.
• ÖZUTKU, H., AĞCA, V. ve CEVİROĞLU, E. (2008). “Lider-Üye Etkileşim Teorisi Çerçevesinde, Yönetici-Ast. Etkileşimi ile Örgütsel Bağlılık Boyutları ve İş performansı Arasındaki İlişki: Ampirik Bir İnceleme”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2): 193-210.
• POLAT AKTAŞ, S. ve POLAT, S. (2015). “Turizmin Kayıp Halkası: Sosyal Sermaye”, Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi, 8(40): 765-776.
• SAYĞAN TUNÇAY, S., SÜRAL ÖZER, P. ve TOZKOPARAN, G. (2015). “Yerel Yazında Sosyal Sermaye Araştırmaları: Odaklar ve Boşlukların Sosyal Ağ Analizi İle İncelenmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 16(2): 71-89.
• SCHUMACKER, R. ve LOMAX, R. G. (2010). Structual Equation Modelling, Thirth Edition, Routledge.
• SÖYLEMEZ, M. ve TOLON, M. (2019). “Dönüşümsel Liderliğin Sosyal Sermayeye Etkisinde Lider-Üye Etkileşiminin Aracılık Rolü”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 11 (1): 372-389.
• TASLAK, S. (2008). “Göreve İlişkin Çatışmalarda Etkileşimi ve Dönüşümcü Liderlik Üzerine Etkisel Bir Değerlendirme”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31: 121-144.
• TATLI, H. (2013). “Sosyal Sermayenin Bireylerin İstihdamı Üzerindeki Etkisi Hanehalkı Reisleri Üzerine Bir Araştırma”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 87-114.
• TSAI, W. ve GHOSHAL S. (1998). “Social Capital and Value Creation: The Role of Intrafirm Networks”, Academy of Management Journal, 41(4): 464-476.
• TEYFUR, M., BEYTEKİN, O. F.; YALÇINKAYA, M. (2013). “İlköğretim Okul Yöneticilerinin Etik Liderlik. Özellikleri ile Okullardaki Örgütsel Güven Düzeyinin İncelenmesi (İzmir İl Örneği)”, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21: 84-106.
• TUNCAY, N. (2016). Yöneticilerin Liderlik Davranışlarının Sosyal Sermaye Üzerindeki Etkisi: Konya İşletmelerinde Bir Uygulama, KTO Karatay Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• TURGUT, H., TOKMAK, İ. ve ATEŞ, M. F. (2015). “Lider-Üye Etkileşiminin İşgören Performansına Etkisinde Çalışanların Örgütsel Adalet Algılarının Rolü”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2): 417-442.
• TURGUT, E. (2013). Sosyal Sermaye ve Bilgi Paylaşımı Davranışının Yenilikçilik İklimine Etkisi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• UÇAR, Ö. (2018). İşgörenlerin Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik Tarzları Algılamaları İle Öz-Yeterlilikleri Arasındaki İlişkide Yöneticiye Duyulan Güvenin Aracılık Rolü: Bir Zincir Otel Uygulaması, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Antalya.
• UPHOFF, N. (2000). Understanding Social Capital: Learning from the Analysis and Experience of Participation, Institutional Analysis, 215-249.
• YAVUZ, S. (2013). “Sosyal Sermaye ve Din: Sosyal Sermayenin Grup İçi İşbirliği ve Eşgüdüme Etkisi Üzerine”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(23): 43-76.
• YAZICIOĞLU, Y. ve ERDOĞAN, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Detay Yayıncılık, Ankara.
• YILDIZ, G., ÖZUTKU, H. ve CEVRİOĞLU, E. (2008). “Lider-Üye Etkileşimine Çok Boyutlu Yaklaşım: Liden ve Maslyn’in Dört Boyutlu Lider-Üye Etkileşim Ölçeğinin Psikometrik Özelliklerine Yönelik Görgül Bir Araştırma”, Akademik İncelemeler Dergisi, 3(1): 95-123.
• YILMAZ, V. ve ÇELİK, E. H. (2009). Lisrel ile Yapısal Eşitlik Modellemesi-1. Pegem Akademi, 1. Baskı, Ankara.