Usage of the Word Soyka in Anatolia

Yıl 2012, Cilt: 7 Sayı: 1, 266 - 276, 01.01.2012

Suzan Suzi Tokatlı

Öz

The beliefs and practices related with death have preserved their presences in various shapes within the systems of faith the Turks have to adopt in the course of history. Death has a significant place in human’s life, and is the leading theme reflecting cultural codes, bearing various beliefs and being the source of folk literature products. The word soyka forming the backbone of this study is used in the meaning of ‘clothing for a dead’ among the Anatolian Turks. Showing various types of usages in Anatolia, the word soyka shows variety within the meaning area in Anatolian dialects. The word soyka, sometimes used as soyha, soha and söyka, can be observed in idioms, and has become the indispensable element for curses. Throughout this study, the usages of the word soyka in Anatolia will be discussed along with the folkloric values related with this word.

Anahtar Kelimeler

Anatolia, Soyka, Death, Folklore

Anadolu’da Soyka Kelimesinin Kullanımı

Öz

Ölüm ile ilgili inanış ve uygulamalar, Türklerin tarih boyunca değişmeyen veya kabul etmek zorunda kaldıkları bütün inanç sistemleri içerisinde varlığını farklı biçimlerde devam ettirmiştir. Ölüm, insan hayatında önemli bir yere sahip olmakla birlikte kültürel değerleri yansıtan; farklı inanışları barındıran ve ona bağlı halk edebiyatı ürünlerine kaynaklık eden başlıca temdir. Çalışmamızın konusunu oluşturan soyka kelimesi de Anadolu Türkleri arasında daha çok “ölü elbisesi” anlamında kullanılmaktadır. Anadolu’da farklı kullanımlara sahip soyka sözcüğü, Anadolu ağızlarında anlam alanı içerisinde çeşitlenmiştir. soyha, soha ve söyka biçimlerinde de söylenen soyka kelimesi deyimleri süslerken bedduaların da vazgeçilmez unsuru haline gelmiştir. Çalışmamızda soyka kelimesinin Anadolu’daki kullanımları üzerinde durularak, soyka kelimesinden hareketle oluşan folklorik değerler ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Soyka, Ölüm, Folklor

Kaynakça

• Aktan, S.- Yanık, M. (1990), “Karacaoğlan'ın Şiirlerinde ve Yapılan Araştırmalara Göre Hayatı”, 1. Uluslararası Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu, 21-23 Kasım 1990, Adana, s. 6-15.
• Atay, H. (2002), “Ölüm Uzakta, Ölüm Yakında, Ölüm Ortada”, Millî Folklor, Y. 14, S. 55, s. 45-48.
• Çağımlar, Z. (1999), Adana Yöresi Avşar Ağıtları ve Bu Ağıtların Adana Âşıklık Geleneğine Etkisi, Basılmamış Doktora Tezi, Adana: Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Derleme Sözlüğü (2009), 1-6, 6 cilt, (Birleştirilmiş Tıpkıbasım), TDK Yay., Ankara.
• DKK-I: Ergin, M. (2008), Dede Korkut Kitabı-I, TDK Yay., Ankara.
• DKK-II: Ergin, M. (2009), Dede Korkut Kitabı-II (Dizin), TDK Yay., Ankara.
• DLT-III: Atalay, B. (1999), Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi-III, TDK Yay., Ankara.
• DLT-IV: Atalay, B. (1999), Divanü Lûgat-it-Türk Dizini “Endeks”, TDK Yay., Ankara.
• Filiz, A. (2006), Çayıralan (Yozgat) Ve Çevresinde Ölümle İlgili İnanış ve Uygulamalar, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GL: Karamanlıoğlu, A. F. (1989), Seyf-i Sarâyî. Gülistan Tercümesi, TDK Yay., Ankara.
• Gömeç, S. (1998), “Şamanizm ve Eski Türk Dini”, PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 4, s. 38-50.
• İH: İzbudak, V. (1936), El-İdrâk Haşiyesi, TDK Yay., Devlet Basımevi, İstanbul.
• İKP: Hamilton, J. R. (2011), İyi ve Kötü Prens Öyküsü (Çev. Vedat Köken), TDK Yay., Ankara.
• İL: Taymas, A. B. (1997), İbni Mühennâ Lûgati, TDK Yay., Ankara.
• İMV: Toparlı, R. (1992), İrşâdü’l-Mülûk Ve’s-selâtîn, TDK Yay., Ankara.
• Kaya, D. (2010), Sivas’ta Suda Boğulmalara ve Sel Baskınlarına Bağlı Söylenmiş Ağıtlar, Türk Yurdu, S. 269, Ocak, s. 77-84.
• KBN: Tokatlı, Ü. (1996), Kitâb-ı Bostân-ı Nasayih, Erciyes Üniversitesi Yay., Kayseri.
• KE-I: Ata, A. (1997), Kısasü’l-Enbiyā-I, Giriş, Metin, Tıpkıbasım, TDK Yay., Ankara.
• KE-II: Ata, A. (1997), Kısasü’l-Enbiyā-II, Dizin, TDK Yay., Ankara.
• KG: Akkuş, M. (1995), Kitab-ı Gunya, TDK Yay., Ankara.
• Korkmaz, Z. (1995), Türk Dili Üzerine Araştırmalar, Ankara: TDK Yayınları.
• KTS: Toparlı, R. –Vural, H. – Karaatlı, R. (2007), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
• ME: Yüce, N. (1993), Mukaddimetü’l-Edeb (Harizm Türkçesi ile Tercümeli Şuşter Nüshası, Giriş-Dil Özellikleri-Metin-İndeks), TDK Yay., Ankara.
• Mert, E. L. (2009), Türkçenin Sözvarlığı Açısından Eflatun Cem Güney’in Derleyip Yazdığı Masallar, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• MT: Korkmaz, Z. (1973), Marzubān-nāme Tercümesi, İnceleme-Metin-Sözlük Tıpkıbasım, AÜDTCF Yay., Ankara.
• NFA: Ata, A. (1998), Nehcü’l-Ferâdis-III Dizin-Sözlük, TDK Yay., Ankara.
• NFE: Eckmann, J. (1995), Nehcü’l-Ferâdis-I Metin, II Tıpkıbasım (Haz. Semih Tezcan-Hamza Zülfikar), TDK Yay., Ankara.
• Özdemir, E. (2008), “Son Osmanlı: Yemen”, Hukuki Araştırmalar Dergisi, S. , Konya, s.20-33.
• Pamir, A. (2003), “Türklerin Geleneksel Dini Şamanizm'in Orta Asya Eski Türk Kamu Hukuku'na Etkisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 52, S. 4, s.155-186.
• Rayman, H. (2004), Yozgat Folkloru, Bizim Büro Yay., Ankara.
• Sarı, M. (2004), “Soyka Sözü Hakkında”, TDAY-Belleten, C. 1, s. 99-106.
• SN: Dilçin, C. (1991), Süheyl ü Nev-Bahâr (İnceleme-Metin-Sözlük), AKM Yay., Ankara.
• Temiz, M. (2005), Andırın (Kahraman Maraş)dan Derlenen Ağıtlar (inceleme- metin), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TS: Tarama Sözlüğü (2009), 1-8, 8 cilt, TDK Yay., Ankara.
• TSS: Karakurt, D. (2011), Türk Söylence Sözlüğü, e-kitap.
• TÜS: Türkçe Sözlük (2005), TDK Yay., Ankara.
• Yağmur, F. (2007), Kırşehir Türküleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_2/gunay.pdf